رویداد۲۴- حذف تحریم های انبوه اقتصاد ایران، رفع تحریم سوئیفت ، افزایش صادرات نفت ، بازگشت سرمایه گذاران و غولهای بین المللی ، رشد 10 درصدی درآمد ملی سال 95 ،کم شدن 800 درصدی نوسان دلار،صادرات بنزین، رفع عقب ماندگی برداشت از میادین گازی مشترک با قطر،خود کفایی گندم، کم شدن واردات و رشد صادرات، صادرات به اروپا 4.5 برابر شد، هر 6 روز یک هیات خارجی به ایران آمد، سرمایه گذاری خارجی رکورد زد، جذب 9 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی فقط در سال 95، بورس،33 برابر قبل،سرمایه گذار خارجی گرفت وحضورسرمایه گذاران از 38 کشور خارجی در بورس 16 دستاورد اقتصادی برجام است.
به گزارش سحر –پایگاه اطلاع رسانی ستاد انتخاباتی دکتر حسن روحانی- تحریم های اقتصادی ایران در حدود سال 90 تا 92 به اوج خود رسیده بود . در این ایام فشار اقتصادی این محدودیت ها در شبکه بانکی ایران و در تجارت برای انتقال پول خوب خود را نشان داده بود.
همین موضوع وضعیت فعالیت های مختلف را در اقتصاد تحت الشعاع قرار داد و باعث شد انبوهی صنعت برای ادامه حیات خود با موانع جدی مواجه شوند. اما یکی از آثار این رخداد تلف شدن 40 درصد درآمد سرانه ملی ایران در 2 سال بود.
بر اساس گزارش‌ها، آن‌طور که وزیر امور اقتصادی و دارایی فته است، سال91 با وجود کاهش 10 درصدی تولید ملی، حدود 20 درصد کاهش درآمد ملی داشتیم.
در شرایطی که بین سال90 تا 94 باید دست کم سالی 3درصد به درآمد ملی اضافه می‌شد که نشد. براین اساس در مجموع 35 درصد از افزایش درآمد ملی در این سال ها از دست رفت.
حال اگر رشد جمعیت را نیز حدود سه تا چهار درصد حساب کنیم، می‌قهمیم که بین سال 90 و 91 و اوایل 1392 حدود 40درصد درآمد سرانه ملی تلف شد و برای جبرانش نیازمند رشد اقتصادی چند ساله هستیم،همان رشدی که در دولت یازدهم آغاز شده و باید ادامه یابد. در ادامه برخی از نتایج اجرای برجام در حوزه اقتصادی را با هم مرور می‌کنیم:
حذف تحریم های انبوه اقتصاد ایران
تحریم های اقتصادی اعمال شده علیه کشورمان در رابطه با موضوع هسته ای، با اجرایی شدن برجام برطرف شد که در دسته بندی طولاتی بود. مهمترین آنها در ممنوعیت و محدودیت‌های انتقال پول و تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های بانکی، صنعت بیمه، حمایت مالی تجارت با ایران و کمک‌های بلاعوض، کمک‌های مالی و وام‌های ترجیحی بود. همچنین با رفع تحریم، تحریم‌های انتشار اوراق قرضه تضمینی دولت ایران و واردات نفت و گاز ، فرآورده های پتروشیمی ایران و صادرات تجهیزات کلیدی بخش های نفت، گاز و پتروشیمی آزاد شد .
با این اتفاق سرمایه گذاری در نفت، گاز و پتروشیمی، کشتیرانی و کشتی سازی مقدور شد وبا رفع تحریم‌های مربوط به بخش حمل و نقل ، طلا، فلزات گرانبها و الماس، اسکناس و سکه و هرگونه خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های یاد شده هم آزاد شد.
همچنین علاوه بر این، فعالیت‌های منطبق با برجام شامل تحریم‌های مربوط به نرم‌افزار، تحریم‌های مربوط به فلزات، تحریم‌های مرتبط با خدمات تبعی برای هر یک از گروه‌های فوق نیز رفع شد.
رفع تحریم سوئیفت
اما رفع تحریم سوئیفت(ارتباط بین بانکی بین المللی) را می توان مرکز ثقل برداشته شدن تحریم ها بانکی دانست که بر اساس آن، افراد و نهادهایی همچون بانک مرکزی که ذیل این تحریم قرار گرفته بودند، از شمول آن خارج شدند.
باز شدن روابط بین بانکی یکی از دستاوردهای برجام بود که با ایجاد روابط کارگزاری، و بانک‌های ما گشایش ال سی فراهم شد و تجار و صنعتگران به عرصه بین المللی بازگشتند.
صادرات نفت بیشتر از گذشته شد
بازگشت فروش نفت به 3 میلیون بشکه در روز اتفاقی بود که درسایه برجام رخ داد . آن هم در حالی که تا پیش از تحریم ها، فروش نفت کشورمان بین 2.2 تا 2.4 میلیون بشکه در روز بود و در ایام تحریم به 800 هزار بشکه هم رسید.رشد صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران به معنی درآمد دوباره اقتصاد ایران از این محل بود و این در شرایطی بود که قرار بود در مرحله دوم تحریم های آمریکا،(در صورت عدم امضای برجام) قرار بود یک میلیون بشکه از صادرات ایران کاسته شود که با اجرای آن، صادرات نفت کشور به صفر می رسید.
سرمایه گذاران و غولهای بین المللی برگشتند
با تعلیق تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری شرکت‌های اروپایی و غولهای اقتصادی دنیا(توتال، شل، انی، استات اویل) در میادین نفت و گاز ایران و به تبع آن افزایش توان صادراتی و ارز آوری کشور فراهم شد و تا کنون با برخی از این غولها یا قراردادهای مهمی برای توسعه میادین نفتی ایران بسته شد.
کاهش خام فروشی در آینده، تکمیل پالایشگاه ستاره خلیج فارس و افزایش ظرفیت تولید سالانه فرآورده‌های نفتی، صادرات گاز به پاکستان، امارات و هند، تکمیل بخشی از فازهای پارس جنوبی برخی از دستاورد های برجام بود.
رشد 10 درصدی درآمد ملی سال 95
در چی رشد فروش نفت و رونق نسبی در برخی فعالیت های مشمول تحریم، رشد درآمد ملی کشور به عنوان مهمترین شاخص رفاه اجتماعی یکی از وقایع ملموس در زندگی عمومی بود. این شاخص در سال 95 حدود 10.1 درصد شده است که نشان از تحول تازه در ایران پسا برجام دارد.
برآوردهای مرکز پژوهش های مجلس از آمارهای بانک مرکزی نشان داده است که درآمد ملی(سال پایه 90) در سالهای 89 و 90 بیشترین درآمد ملی با استفاده از فروش نفت به قیمت بالای 100 دلار برای هر بشکه و نیز صادرات بیش از 2 میلیون بشکه نفت در روز، ثبت شده است.
نوسان دلار، 800 درصد کم شد
پس از اجرای برجام یکی از ملموس ترین وقایع ، کاهش نوسان نرخ دلار آزاد بود که در دولت یازدهم به سال 1390بیش از 800 درصد کاهش نشان داد.
این اتفاق درحالی بود که نوسان دلار در سال 90 برابر با 845 درصد رشد داشت و این عدد، در سال 93 تا 95 به ترتیب به منفی 42.4، منفی 1.6 و 31.5 درصد کاهش یافت. بد نیست بخاطر بیاوریم که نرخ دلار از 13568 ریال در سال 90 به 26059 ریال در سال 91 رسید و 92 درصد رشد داشت.
حال آنکه، سال 93 دلار 32801 ریالی به 34501ریال درسال 94 و 36440ریال در سال 95 رسید که به ترتیب 5.2 و 5.6 درصد رشد کرد و اثر منفی در زندگی و اقتصاد مردم نگذاشت.
جای واردات، بنزین صادر می‌کنیم
پس از اجرای برجام، تکمیل برخی صنایع زیرساختی آغاز شد. چرا که برخی از آنها به دلیل همین تحریم ها نمی توانستند قطعات مورد نیاز خود را وارد کنند . یکی از مهمترین پروژه ها در حوزه انرژی، فازنخست پالایشگاه ستاره خلیج فارس (با ظرفیت تولید روزانه 12میلیون لیتر بنزین) بود که ازچند هفته قبل تولید آزمایشی خود را آغاز و هم اکنون افتتاح شده است. با آغاز فعالیت واحد اکتان افزای این پالایشگاه، تولید بنزین با اکتان (درجه آرام سوزی) بالای 90 ممکن شد و در عمل ایران پس از 36 سال به باشگاه کشورهای صادرکننده بنزین وارد شد. درشرایط فعلی میزان تولید بنزین در کشور 63 میلیون لیتر است که با افتتاح فاز نخست ستاره خلیج فارس به 75 میلیون لیتر و بیش از نیاز می رسد.
رفع عقب ماندگی برداشت از میادین گازی مشترک با قطر
میدان گازی پارس جنوبی میدانی مشترک میان ایران و قطر است که در برداشت گاز از این میدان مشترک متأسفانه سال‌ها ایران عقب‌تر از کشور رقیب حرکت می‌کرد. قطر سال‌ها بود که با حداکثر ظرفیت، از این میدان گاز استحصال می‌کرد اما ایران به دلایلی نظیر تحریم، نبود منابع مالی کافی، سوءمدیریت نتوانسته بود همپای کشور رقیب خود طرح توسعه میدان را به اتمام برساند. به همین خاطر تولید تجمیعی قطر تقریباً دو برابر تولید ایران بوده است.
اما دولت یازدهم با تغییر برنامه توسعه این میدان و اولویت‌بندی فاز‌ها با توجه به درصد تکمیل و قرار گرفتن آن در بلوک‌های مرزی توانست تا اندازه‌ای این عقب ماندگی را جبران کند و اکنون می‌بینیم که فاصله تولید روزانه گاز ایران از این میدان با تولید روزانه قطر به صفر رسید. حتی این میدان اکنون در مسیر رسیدن به هدف تولید روزانه بیش از ٧٥٠ میلیون متر مکعب گاز و یک میلیون بشکه میعانات گازی است و با حداکثر سرعت در این راه پیش می‌رود.
خودکفایی گندم به جای ذخیره 3 روزه
ابتدای فعالیت دولت یازدهم وارد کننده گندم بودیم و حتی در برخی استان‌های کشور برای سه روز و برخی تا دو هفته گندم ذخیره داشتند. حال با اقدام‌های اساسی، در 3سال، و رفع محدودیت های در پسا برجام، بار دیگر خودکفایی گندم محقق شد و 10 میلیون تن گندم برای بیشر از یکسال ذخیره شد. سال 92 حجم تولید کشاورزی 97 میلیون تن بود اما سال 1395 به 117 میلیون تن رسید؛ یعنی در 3.5 سال حجم تولید 20 میلیون تن رشد داشت.
کم شدن واردات و رشد صادرات
بهبود 4.7 میلیارد دلاری تراز تجاری کشاورزی در دولت حسن روحانی یک حقیقت دیگر است که برخی سیاست ورزان دوست ندارند بدان اشاره کنند. این اتفاق تنها در آزادی تجارت ایران با دنیا رخ می داد . اقدامی که با رشد تولید کشاورزان ایرانی و رونق کارشان و تسهیل در بخش دولتی رخ داده است.
براساس آمارهای تراز تجاری ایران (تفاوت واردات و صادرات) در بخش کشاورزی در سال 92 منفی 8.1 میلیارد دلار بود که سال 93 این رقم با 2.6 میلیارد دلار بهبود به منفی 5.5 میلیارد دلار رسید. روند رو به رشد تراز تجاری ایران ادامه داشت؛ تا جایی که در سال 94 و 95 با افزایش صادرات و کاهش واردات، این رقم به منفی 3.4 رسید و 4.7 میلیارد دلار بهبود پیدا کرد که اثر قابل توجهی در رشد اقتصادی کشور داشت.
صادرات به اروپا 4.5 برابر شد
در سالهای 92 تا 95 به جای واردات از چین به اروپا صادرات می‌کنیم. این اقدام پس از اجرای برجام و لغو تحریم‌ها رخ داد و ورق را به نفع تجارت خارجی ایران برگرداند. مبادلات تجاری ایران و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۶ با رشد ۷۸ درصدی نسبت به سال قبل 13 میلیارد و 744 میلیون یورو شده است.یعنی مبادلات تجاری ایران و اروپا که در سال 2015 بالغ بر 7.689 میلیارد یورو شد. سال 2016 هم به 13.744 میلیارد یورو افزایش داشت.واردات اتحادیه اروپا از ایران هم در سال 2016 با رشد 4.5 برابری به 4.496 میلیارد یورو رسید. این درحالی است که در دولت قبل عمده تجارت ما واردات از چین و واردات کالاهای غیر ضروری و مصرفی بود؛اما حالا این کالاها بیشار برای تولید از مبادی با کیفیت وارد می‌شود.
هر 6 روز یک هیات خارجی به ایران آمد
یک سال پس از برجام 18 رئیس جمهور و 40 وزیر خارجه به تهران سفر داشتند؛یعنی به صورت میانگین ایران ماهانه میزبان حدود 5 هیات بلندپایه سیاسی به سرپرستی رئیس جمهور یا وزیر خارجه بوه است. به عبارت دیگر هر 6 روز یک هیات خارجی وارد ایران شدند.
سرمایه گذاری خارجی رکورد زد
بعد از برجام 12 میلیارد دلار سرمایه خارجی به ایران آورده شده است و براساس گزارش‌های رسمی وزارت اقتصاد در فاصله زمانی دی 94 تا 10اسفند 95 در مجموع 12 میلیارد و 48 میلیون و 968هزار دلار سرمایه‌گذاری خارجی به تصویب هیأت سرمایه‌گذاری خارجی رسیده است. بیشترین میزان جذب سرمایه‌گذاری خارجی تا قبل از حل موضوع هسته‌ای ایران در دولت یازدهم، به سال 2012 میلادی باز می‌گردد که رقمی نزدیک به 4 میلیارد و 700 میلیون دلار بود. این رقم در سال 2013 میلادی به 3 میلیارد و 100 میلیون دلار و در سال 2014 به رقم 2 میلیارد و 100 میلیون دلار و در نهایت در سال 2015 به 2 میلیارد و 50 میلیون دلار کاهش یافت.
جذب 9 میلیارد دلار سرمایه گذاری خارجی فقط در سال 95
فقط در سال 1395 هیأت سرمایه‌گذاری خارجی 9 میلیارد و 175 میلیون و 586 هزار دلار سرمایه‌گذاری در استان‌ها به تصویب رسانده است. در این میان آلمان با سه میلیارد و 962 میلیون دلار سرمایه گذاری خارجی مصوب برای 17 طرح جدید، در صدر کشورهای سرمایه گذار در ایران قرار دارد و پس از آن اسپانیا با سه میلیارد و 200 میلیون دلار قرار گرفته است.
بورس،33 برابر قبل،سرمایه گذار خارجی گرفت
ارزش معاملات بازار سرمایه در دولت یازدهم 2.7برابر شده است؛ ارزش بازار سرمایه از 244 هزار میلیارد تومان در ابتدای دولت یازدهم، در پایان سال 95 به بیش از 635 هزار میلیارد تومان رسید و در ابتدای دولت 6.5 میلیون نفر کد معاملاتی به 10 میلیون و 849 هزار نفر رسیدکه رشد 67 درصدی داشت. همچنین سرمایه گذاری خارجی در این مدت با رشدی چشمگیر 33برابری از 390 میلیارد ریال(39 میلیارد تومان) به 13 هزار میلیارد ریال(1300 میلیارد تومان) افزایش یافت.
حضورسرمایه گذاران از 38 کشور خارجی در بورس
در حال حاضر سرمایه‌گذارانی از امریکا، انگلیس، اسپانیا، روسیه، آلمان، سوئیس، سوئد، لهستان، ازبکستان، جمهوری آذربایجان، چین، هلند، هند، ترکیه، لبنان، آفریقای جنوبی، ژاپن، قبرس، ایتالیا، امارات، نروژ، یونان، اندونزی، مالدیو، لهستان، هنگ کنگ، قطر، عراق، پاکستان، سوریه، لوکزامبورگ، کویت، نیوزیلند، مالزی، کره جنوبی، گرجستان، ارمنستان و افغانستان فعال هستند و در این فهرست نام 34 سرمایه‌گذار ایرانی مقیم خارج از کشور نیز دیده می‌شود. تاکنون بیش از 800 کد سهامدار خارجی در این بازار صادر شده است.