رویداد۲۴- عبدالرضا فرجی راد سفیر پیشین ایران در چین و کارشناس مسائل بین المللی در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین، برداشته شدن تحریمهای غیر هسته ای در چهار سال آینده را از طریق تحرکاتی مناسب در سیاست خارجی ممکن دانست.
سرعت تحولات در نقاط پیرامونی ایران بسیار بالاست و به جز بازیگران منطقه‌ای، بازیگران بین المللی نیز در آن دخالت دارند و تاثیرات بسیاری در این منطقه پر آشوب می گذارند. ایران در چهار سال گذشته روشی غیر از مسیری که پشت سر نهاد، طی کرد و توانست با استراتژی تعامل و تساهل موضوع بحران هسته ای خود را حل کند و روندی جدید در سیاست خارجی ایجاد کند. سوال این است که در چهار سال آینده چه رهیافت‌هایی باید در این حوزه در اولویت قرار گیرد؟ یکی از موضوعات مهم در این زمینه ارتباط گیری گسترده با همسایگان و کاهش تنش در منطقه پیرامونی است. از سوی دیگر، لغو تحریمهای غیر هسته‌ای- به عنوان مهمترین چالش در حوزۀ سیاست خارجی- از طریق چه ساز و کاری می‌تواند ممکن و محقق بود؟ خبرگزاری خبرآنلاین در این باره با عبدالرضا فرجی راد سفیر پیشین ایران در چین و همچنین کارشناس مسائل بین المللی گفتگو کرده است که در ادامه می‌خوانید:
چه چشم اندازی برای رهیافت‌های سیاست خارجی در دولت دوازدهم متصور هستید؟
سیاست خارجی دولت در چهار ساله اول بیشتر تحت تاثیر مسائل هسته ای، گفت و گوهای هسته ای و توافق برجام بود و سعی شد نتایج و دستاوردهای بعدی آن پیگیری شود و طبیعتا دولت تلاش می کرد بیشتر با کشورهایی رابطه داشته باشد که فضا بسته سیاست خارجی باز شود. از طرفی با توجه به شرایط سخت اقتصادی، اموال و منابعی که در خارج از کشور داشت برگردد که تا حدودی محقق شد. با توجه به اینکه کشور نیازهای زیادی در رابطه با سرمایه گذاری در بخشهای زیر بنایی مانند پتروشیمی، گاز و هواپیمایی داشت و در زمان دولت نهم و دهم حرکت جدی در این زمینه صورت نگرفته بود، دولت تلاش داشت در این زمینه ها اقداماتی انجام دهد که بتواند از طریق آن هم تولید انرژی و هم صادرات را بالا ببرد و با توجه به تحریمها آنها را جبران کند و زیرساختهایی مانند صنعت هواپیمایی را سر وسامان دهد. چون می دانید مثلا ایران ایر پروازهای زیای در راستای فعالیت منظم نداشت که در این زمینه فعالیت خود را گسترش دهد.
در چهار سال آینده باید چه روش خاصی مورد نظر قرار گیرد؟
اما در چهار سال آینده باید به شکل دراز مدت تری فکر و عمل شود. در چهار ساله اول دولت می خواست رتق و فتق امور را داشته باشد و مشکلاتی که در تحریمها شکل گرفته بود را رفع و رجوع کند و در مناظرات انتخاباتی هم نکات مثبتی مطرح شد. دستاوردهایی که در این چهار سال مخصوصا در دو سال ابتدایی شکل نگرفته بود مورد انتقاد گرفت و مورد توجه مخالفان قرار گرفت.
اما دولت در دوره دوم باید آن کسری های دوره اول را جبران کند. باید به صورت دراز مدت تر فکر کند و برنامه ریزی دراز مدت انجام دهد، فضاهایی در جغرافیای ایران بوجود بیاورد که سرمایه گذاری های بیشتری انجام شود. در جنوب کشور طرحهایی شکل گیرد که سرمایه ها در کنار ساحل از کشورهای مختلف جذب شود.
به نظرتان انتخابات ریاست جمهوری اخیر، جدای از استمرار مشی دولت یازدهم، چه تاثیری بر روابط ایران با دیگر کشورها خواهد داشت؟
کشورهای خارجی بویژه غربی ها و اروپایی ها بصورت کلی با این انتخابات اطمینان خاطر بیشتری پیدا کردند، آنها شاید تصور فکر می کردند تا کمی صبر کنند که تکلیف دولت بعدی مشخص شود تا به فکر گسترش روابط باشند. اکنون این موضوع مشخص شده است و کشورهای دیگر با اطمینان بیشتری می توانند برنامه ریزی کنند. دولت هم می تواند برنامه ریزی های طولانی مدت داشته باشد و در واقع آنچه که با اروپا و غرب شروع شده را تقویت کند.
همین موضوع در رابطه با شرق هم وجود دارد. با کشور روسیه یا چین باید به گسترش روابط فکر شود یا کشورهای آسیایی توسعه یافته یا در حال رشد مانند ژاپن، هند، اندونزی و مالزی باید جدی گرفته شود و سرمایه گذاری بیشتری جذب شود.
چه مشکلاتی در این زمینه وجود دارد؟ چه چیزی می تواند این حرکات را کندتر کند؟
مشکلی که وجود دارد و در مناظرات به دولت ایراد گرفته می شد روابط با همسایگان است. این روابط به هر حال مشکلات خاص خود را دارد. بخشی از آن تحت تاثیر دشمنی ویژه عربستان با ایران است. بعضی از این کشورها در حوزه پیرامونی ایران حتی کشورهای عربی و غیر عربی مانند پاکستان و بنگلادش تحت تاثیر سیاست های عربستان قرار دارند. باید بیش از این با این کشورها وارد گفت و گو شد و در مورد مسائل مختلف صحبت کرد و سطح مبادلات اقتصادی را بالا برد.
همکاری های اقتصای بسیار مهم است و می تواند بسیاری از مشکلات را کاهش دهد. دولتها وقتی می بینند سطح مبادلات با ایران بالاست کمتر تحت تاثیر دشمنان ایران قرار می گیرند. از این رو باید روی کشورهای غیر عربی مانند افغانستان و پاکستان که کمتر تحت فشار عربستان هستند بیشتر کار کرد یا با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز که تضاد منافع وجود ندارد سطح مناسبات را افزایش داد. در کشوری مانند عراق که حوزه نفوذ ایران محسوب می شود باید کارهای بلند مدت تر و اقتصادی انجام گیرد و در رقابت با دیگر کشورها میدان را خالی نکرد.
در منطقه با ترکیه روابط خوبی وجود دارد ولی مشکلات سوریه بر روابط دوکشور تاثیر گذاشته است. اما همکاری ها در آستانه و مناطق عدم تنش می تواند روی روابط اثر مثبت بگذارد و وقتی تنشها در این منطقه کمتر شود حساسیتها می تواند کاهش یابد و این مستلزم گفت و گوها و رفت و آمدهای بیشتر در این زمینه است.
کشورهای جنوب و شورای همکاری خلیج فارس مسائل خود را دارد که باید جداگانه مورد بررسی قررا گیرد. بحرین و امارات بیشتر متمایل به عربستان هستند و تحت تاثیر آنها هستند، ولی کویت و عمان می خواهند رابطه بهتری با ایران داشته باشند. با عمان مشکل خاصی وجود ندارد ولی کویتی ها تحت فشار هستند ولی می توان از حضور میانجیگرانه آنها استفاده کرد و در تلطیف روابط اثر گذار بود.
همزمان با انتخابات در ایران، ترامپ هم به منطقه آمده است. به نظرتان انتخابات ریاست جمهوری در ایران و انتخاب دوباره روحانی می تواند بر کاهش تنش در منطقه تاثیر گذار باشد؟
بعد از انتخابات ریاست جمهوری، رأی بالای مردم هم از لحاظ شرکت کننده و هم رأی بالای روحانی کمک می کند که کشورهای دیگر حواس خود را جمع کنند و با رویکرد مسالمت آمیزتری با ایران رفتار کنند. بالاخره این رای و این مشارکت دموکراتیک در انتخابات، به مردم دنیا و دولت ها نشان می دهد که ایران در زمینه مردمسالاری با توجه به مشکلاتی که در بعضی از همسایگان ایران وجود دارد، حرف اول را در منطقه می زند که می تواند در روابط موثر باشد. لذا ما باید طرفین را توجیه کنیم و رفت و آمدها را بیشتر کنیم تا سیاست های خصمانه بعضی از کشورها خنثی شود. حضور ترامپ در عربستان و برنامه های آنها علیه ایران می تواند با ارتباط ایران با کشورهای مختلف و ارتباط مستمر با آنها هزینه های این سفر را کاهش دهد. ما در زمینه تبلیغات ضعیف بودیم و آنطور که باید نتوانستیم بشکل واقعی و موثر پیش برویم.
شاید ما به شکل واقعی نتوانستیم کشورهایی را که از تروریستها در سوریه و عراق حمایت می کنند به جهان بشناسانیم. از این رو باید این تبلیغات را مستمر انجام دهیم و آنها را تحت فشار قرار دهیم، ضمن اینکه گفت و گو هم داشته باشیم و پیام صلح خود را به همه برسانیم. اینچنین نباشد که حالت انفعالی داشته باشیم و در شکل تدافعی بمانیم.
در حالت کلی این انتخابات بر روی رابطه ما با غرب، با کشورهای منطقه و شرق تاثیر مثبت دارد. آنها اعتماد بیشتری را بدست آورده اند و می دانند که دولتی سر کار است که حامی روابط متعامل و علاقمند به روابط بهتر با دنیاست و می تواند سرمایه های بیشتری را جذب کند و می توان گفت شرایط مثبتی می تواند شکل گیرد.
آیا این مسئله می تواند زمینه ای برای لغو تحریم های غیر هسته ای باشد؟
تحریمهای غیر هسته ای روی چند موضوع متمرکز است که به عنوان مثال قانون داماتو در رابطه با مسائل تروریسم مطرح شده است. بخشی شامل تحریمهای موشکی است که به هر حال مهم است. از این رو بخشی از اینها مربوط به امریکا و بخشی هم مربوط به اروپایی هاست. باید گفت با اروپایی ها راحت تر می توان کار کرد و مذاکره کرد. اما با امریکا به نظر می رسد بایستی همچنانکه در رابطه با برجام و مسائل هسته ای راهی شکل گرفت تا باب گفت و گوها باز شود، باید در این موارد هم راهی شکل گیرد و گفت و گو هایی شکل گیرد تا بتوان آنها را توجیه کرد.
به نظر می رسد در امریکا تحولاتی در پیش باشد. این تحولات را باید رصد کنیم. چون این تحولات بسیار مهم است. در رابطه با ترامپ و کنگره و اف بی آی و در رابطه با روسیه مسائلی می تواند شکل گیرد که احتمال استضیاح ترامپ را در پی داشته باشد. از این رو باید برنامه ریزی شود و با سرعت بالای تحولات پیش رفت. باید به رفتارهای خود ترامپ هم توجه شود و راههایی شکل گیرد که خطرات و هزینه های آن کاهش یابد. ترامپ بی گدار به آب می زند و از برنامه منسجمی برخوردار نیست. در سیاست خارجی نمی توان فقط بر اساس مسائل مالی مناسبات را تنظیم کرد و این مسئله پیچیدگی های خود را دارد. از این رو باید مسیر و گفت و گوهای مثبتی را بوجود آورد و از همین مسیر به لغو تحریم ها رسید. اما شاید در این مسیر و در درون امریکا اتفاقاتی شکل گیرد که بتوان با برنامه های دیگری اقدامات عملیاتی جهت این موضوع پی گرفت.