رویداد۲۴- در همین حال شرکت راه آهن و وزارت راه و شهرسازی سعی در تسریع و عملیاتی کردن طرح‌های واردات ریل در سکوت خبری دارد، اما اهمیت این موضوع برای شرکت‌های که به ایران ریل صادر می‌کنند و مانورهای تبلیغاتی آنها روی این موضوع باعث رسانه‌ای شدن این بحث‌ها می‌شود.
در حالی که هزینه بسیاری از سوی ذوب آهن اصفهان برای ساخت کارخانه نورد ریل در کشور انجام شده، اما بازار واردات ریل از کشورهای ترکیه، هند و چین داغ است و عمده ریل‌های مورد استفاده، وارداتی است.
همزمان با اعلام راه‌اندازی واحد ۴۰۰هزار تنی نورد ریل در ذوب آهن اصفهان، مدیرعامل شرکت کاردمیر ترکیه از ارسال اولین محموله ریل تولیدی این شرکت به ایران خبر داد، مدیر عامل این شرکت اعلام کرد که ۴۰هزار تن از قرارداد ۱۳۵ هزار تنی این شرکت با ایران تولید شده و مبلغ این قرارداد هم رقمی حدود ۸۰میلیون یورو است (تقریباً ۶۰۰ یورو بر هر تن) که از طریق مبادله با نفت تسویه خواهد شد.
از سوی دیگر هند نیز مدعی قرارداد بزرگ صادرات ریل به ایران است، در آوریل۲۰۱۴ مطبوعات هندی از انعقاد یک قرارداد صادراتی ۲۵۰هزار تنی ریل توسط شرکت دولتی SAIL هند با ایران خبر دادند؛ البته در همین شرایط ذوب آهن در حال نصب نورد خریداری شده از شرکت کوتنر آلمان بود.
داستان به همین جا ختم نمی‌شود در آگوست ۲۰۱۶ شرکت فولاد و انرژی جیندال هند هم از آغاز بارگیری ریل به مقصد ایران خبر داد.
واردات ۴۰ هزار تن ریل از چین در سال اقدام و عمل
به جز دو کشور هند و ترکیه، چین هم به ایران صادرات ریل دارد، بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی حدود ۴۰هزار تن ریل طی ۶ ماه اول سال گذشته از چین وارد شده است.
حال سوال این است که ریل مورد نیاز برای خطوط راه آهن ایران چقدر است که هند، ترکیه و چین برای صادرات ریل به ایران با یکدیگر رقابت می کنند؟
در حالی که نیاز کشور به ریل بیش از ۱۰۰ هزار تن در سال نیست طی سال ۹۴ حدود ۶۷ هزار تن ریل و سال۹۳ هم حدود ۴۴ هزار تن به کشور وارد شد.
البته نیاز کشور به توسعه شبکه ریلی و بازسازی خطوط قدیمی را نمی‌توان نادیده گرفت، اما بالا بودن هزینه‌ها موجب شده که میزان مصرف واقعی ریل و یا تقاضای واقعی در ایران محدود شود.
نگاهی به هزینه‌های مورد استفاده برای ایجاد هر کیلومتر خط جدید ریلی نشان می‌دهد که هر کیلومتر خط بین ۵ تا ۷ میلیارد تومان هزینه در بردارد و برای یک خط هزار کیلومتری جدید به طور میانگین ۶ هزارمیلیارد تومان سرمایه نیاز است.
بنابراین با در نظر گرفتن قراردادهایی که تاکنون جهت خرید ریل نهایی شده طی چند سال آینده نیز کشور نیازی به خرید ریل بیشتر نخواهد داشت.
نگرانی در صنعت فولاد کشور با واردات ریلی از شرکت‌های ترکی و هندی
البته شرکت راه آهن جمهوری اسلامی معتقد است که نیاز کشور بیش از حجم قراردادهای کنونی است و هنوز هم امکان خرید تولیدات ذوب آهن وجود دارد با این حال آمار واردات صورت گرفته از شرکت‌های ترکی و هندی موجب ایجاد نگرانی در صنعت فولاد شده است.
در شرایط کنونی و با سرمایه گذاری بالای ذوب آهن در ساخت کارخانه نورد ریل که بخش عمده آن در زمان تحریم و مشکلات انتقال ارز و ارسال قطعات کارخانه از آلمان صورت گرفته، به نظر می‌رسد که توسعه راه آهن سراسری کشور و همچنین تولید ریل توسط تولیدکننده داخلی هم به صرفه‌تر است و هم پیشرفت صنایع ریلی ایران راه به همراه دارد.
عباس آخوندی اخیرا در مجلس شورای اسلامی اعلام کرد وزارت راه و شهرسازی آماده است تا همه تولیدات ریل داخلی را یک جا خریداری کند؛ با این وجود وضعیت قراردادهای شرکت راه آهن با شرکت ذوب آهن اصفهان در طول ۲ دهه گذشته عملا چیزی غیر از این ادعای آخوندی را نشان می‌دهد؛ به گونه‌ای که راه‌آهن و ذوب‌آهن تا به حال سه بار قرارداد تولید ریل ملی و فروش آن به راه آهن را با یکدیگر امضا کرده‌اند؛ اما در هر سه مرتبه، این قراردادها عملیاتی نشده است؛ به معنای دیگر تا کنون حتی یک کیلوگرم ریل ملی نه تولید شده و نه در ریل گذاری‌های شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور استفاده شده است.
بر اساس این گزارش، همکاری راه آهن و ذوب آهن اولین بار در دهه ۷۰ مطرح شد و در سال ۷۳ اولین تفاهم نامه بین این دو شرکت به امضاء رسید، اما پس از تولید نخستین سری از محصولات ذوب آهن، به دلیل آنچه کیفیت پایین ریل تولیدی عنوان می‌شد تولید آن ادامه نیافت و متوقف شد.
با این حال پس از گذشت بیش از ۱۴ سال و در سال ۸۷ بار دیگر تفاهم نامه‌ای در خصوص تولید ریل در داخل کشور به امضای آهنی‌ها ـ راه آهن و ذوب آهن ـ رسید که آن هم پس از مدتی به دلیل کارشکنی راه آهن به بهانه از رده خارج بودن ریل‌های تولیدی ذوب آهن با نام U۳۳، این تفاهم نامه نیز به سرانجام نرسید و تولید ریل ملی ناکام ماند.
در نهایت در سال ۹۳ سومین تفاهم نامه مشترک میان ذوب آهن و راه آهن جهت تولید ریل‌های UIC۶۰ منجر به امضاء قرارداد شد.
این بار شرکتی که در اجرای قرارداد تعلل می‌کرد، ذوبی‌ها بودند. پس از تأخیرهای مکرر ذوب آهن به بهانه عدم پایبندی راه آهن به تعهدات خود از جمله پیش خرید ریل، سرانجام در آذر ماه ۹۵، راه اندازی خط تولید ریل به اصطلاح ملی که از آلمان وارد شده بود در ذوب آهن به اتمام رسید و این خط تولید طی مراسمی با حضور معاون اول رئیس جمهور افتتاح شد.
امضای قرارداد خرید ۴۰ هزار تن ریل تا پایان سال ۹۵
بر اساس این گزارش، مدتی بعد از افتتاح خط تولید ریل ملی در کارخانه ذوب‌آهن، شرکت راه آهن خبر از امضای قرارداد خرید ۴۰ هزار تن ریل تا پایان همان سال (۹۵) داد.
محسن پورسیدآقایی، مدیرعامل سابق راه‌آهن جمهوری اسلامی در این رابطه گفت: «مقرر شده تا پایان سال، شرکت ذوب‌آهن ماهانه ۱۰ هزار تن از این ۴۰ هزار تن را تحویل دهد و ما نیز به صورت نقدی خریداری کنیم؛ پس از اجرای این قرارداد، آماده عقد قرارداد جدید برای تولید۱۰۰ هزار تن ریل UIC۶۰ هستیم.»
این در حالی است که با گذشت چند ماه از انتشار این اخبار و عدم تولید و استفاده از ریل ملی برای محورهای آماده به ریل گذاری، نشانه هایی از بروز مشکلاتی جدید بر سر راه تولید ریل ملی دیده می‌شود.
در ارتباط با همین موضوع بهمن‌ماه سال گذشته معاون ساخت و توسعه راه‌آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور در مصاحبه‌ای با یکی از خبرگزاری‌ها خبر از رفع این مشکل با فاینانس هندی داد.
جبارعلی ذاکری با اشاره به پیگیری‌ها برای استفاده از ریل ملی در پروژه‌های زیرساختی حمل‌ونقل، اظهار داشت: ظرف چند ماه گذشته دولت و وزارت راه و شهرسازی مذاکرات مستمری را با هندی‌ها برای تأمین فاینانس تولید ذوب‌آهن انجام داده‌اند.
بر این اساس، هند شمش مورد نیاز تولید ریل را در کارخانه ذوب‌آهن اصفهان و از محل منابع فاینانس تأمین می‌کند که به‌این‌ترتیب ریل UIC۶۰ باکیفیت برای اولین بار در کشور تولید می‌شود.
آمادگی خریداری تمام ریل تولیدی ذوب‌آهن اصفهان
با این اوصاف اخیراً خیرالله خادمی معاون وزیر راه و شهرسازی با اعلام اینکه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل و راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد تمام ریل تولیدی ذوب‌آهن اصفهان را خریداری کند، گفته است: «تولید آزمایشی ریل ملی در ذوب‌آهن اصفهان آغاز شده، اما هنوز به مرحله تولید انبوه نرسیده است».
این وعده‌ها در حالی اظهار می‌گردد که ماجرای بومی‌سازی تولید ریل به‌عنوان آخرین مرحله از خودکفایی کامل در توسعه زیرساخت ریلی قدمتی بیش از دو دهه دارد.
در این مدت، چند تفاهم‌نامه بین ذوب‌آهن اصفهان و شرکت راه‌آهن به امضا رسیده که طی آن، مقرر شده است نیاز کشور به ریل از داخلی تأمین گردد.
نهایتاً در سال ۹۳، شرکت ذوب‌آهن اقدام به واردکردن یک کارخانه تولید ریل از آلمان کرد تا بتواند بدون دغدغه به تأمین نیازها بپردازد. اما ریل تولیدی این کارخانه نیز که بیش از یکسال از نصب آن می‌گذرد، هنوز در شبکه ریلی مورد استفاده قرار نگرفته است.
دلیلی که دراین‌باره ذکر شده است، کیفیت پایین ریل تولیدی بود که پس از آن، قرار شد شمش مورد نیاز از هند وارد و فقط عملیات نورد در ذوب‌آهن به انجام برسد که این مسئله نیز از بهمن ماه سال گذشته تاکنون به انجام نرسیده است.
دولت خریدار ریل ذوب‌آهن نیست
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از بدهی سنگین ۶ هزار میلیارد تومانی کارخانه ذوب‌آهن اصفهان خبر داد و گفت: با وجود تولید تکنولوژی‌های به روز ریلی ملی و بالاترین استانداردها جهانی در ذوب‌آهن، دولت یازدهم حاضر به خرید تولیدات و ریل این شرکت نیست.
حجت‌الاسلام سید ناصر موسوی لارگانی با بیان اینکه کارخانه ذوب‌آهن اصفهان به دلیل عدم فروش محصولات تولیدی در آستانه ورشکستگی قرار دارد، اظهار داشت: برخی از مسئولان وزارت راه برای رفتن به سفرهای خارجی و درآمد هنگفت ناشی از واردات، مانع خرید کالاهای داخلی می‌شوند.
وی پیرامون اینکه وزارت راه و شهرسازی بی‌رویه کالاهای تولید داخلی ذوب‌آهن را بدون هیچ‌گونه قراردادی با این شرکت از خارج کشور وارد می‌کند، تاکید کرد: در سال گذشته بالغ بر ۳.۵ میلیون تن آهن‌آلات وارد کشور شده است.
نماینده مردم فلاورجان در مجلس با اشاره به سال اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل، افزود: کجای این سیاست دولت با شعار سال ۹۵ همخوانی دارد؟
وی با بیان اینکه ذوب‌آهن اصفهان در چندین سال به دنبال خط تولید ریل بوده است، گفت: این کارخانه در ۲ سال توانسته با تکنولوژی به روز با بالاترین استانداردهای جهانی ریل مورد نیاز داخل کشور را تولید کند، اما دولت حاضر به خرید ریل ذوب‌آهن نیست، زیرا خریدار ریل دولت است.
واردات ریل و انعقاد قرارداد ریلی وزارت راه با کشورهای خارجی
موسوی لارگانی بیان کرد: در زمان تولید ریل، وزارت راه و شهرسازی ایرادات فراوانی به ذوب‌آهن گرفت برای مثال متراژ تولیدی شرکت ۱۲ متر است باید طول آن بیشتر شود و امثال دیگر، که کارخانه هر خواسته‌ای این وزارتخانه داشته را اجرایی کرده، اما اکنون وزارت راه قرارداد ریلی را با کشورهای خارجی منعقد کرده و ریل را وارد می‌کند.
وی یادآور شد: در سال اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل رهبر معظم انقلاب فرمودند: دولت باید بر خود حرام کند، کالایی که در داخل تولید می‌شود از مشابه خارجی آن استفاده کند.
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس همچنین با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری در اول فروردین سال ۹۶ در مشهد مقدس، تاکید کرد: ایشان فرمودند واردات کالایی که مشابه داخلی آن وجود دارد، حرام شرعی و قانونی است؛ بنابراین مسئولان با چه توجیهی در حال واردات ریل از خارج هستند، معلوم نیست.
وی ادامه داد: با تمام این سفارشات رهبری؛ متاسفانه وزیر راه و شهرسازی با غرور و تکبری که دارد، هیچ‌گونه توجهی به فرمایشات رهبر معظم انقلاب در زمینه حمایت از تولید داخلی و اشتغال کشور ندارد.
انباشت تولیدات ذوب‌آهن در کارخانه با واردات کالاهای مشابه داخل
موسوی لارگانی با ابراز تاسف از نابودی تولیدات داخل و اشتغال کشور، اظهار داشت: وزارت راه به‌جای حمایت از تولید ریل ملی و خرید تولیدات ذوب‌آهن اصفهان، به ورود کالاهای مشابه داخل رو آورده و همین واردات، کارخانه را در آستانه ورشکستگی قرار داده، چرا که تولیدات در شرکت انبار شده و هیچ‌گونه خریداری ندارد.
وی با اشاره به اشتغال مستقیم ۸ تا ۱۰ هزار نفر در ذوب‌آهن اصفهان، گفت: در این کارخانه با قدمت کهن بیش از چندین هزار نفر هم غیرمستقیم فعالیت دارند و افرادی که از سال ۱۳۴۶ در آن فعال بودند و اکنون در ردیف بازنشستگان قرار دارند با عدم پرداخت به موقع حقوق‌ها و مزایا مواجه شده‌اند.
نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس ادامه داد: هنگامی که دولت ریل ملی ذوب‌آهن را خریداری نمی‌کند و وزارت راه هم اقدام به واردات بی‌رویه آهن‌آلات مشابه داخل کرده، کارخانه با انباشت تولیدات با بدهی سنگین ۶ هزار میلیارد تومانی روبه‌رو می‌شود و نارضایتی زیادی بین کارگران صنعت فولاد و ذوب‌آهن فراهم خواهد شد.
وی با انتقاد از اینکه سال‌ها است ریل از کشورهای مختلف وارد ایران می‌شود، اظهار داشت: با وجود تولید ریل ملی با بالاترین استاندادرهای جهانی طی ۲ سال در ذوب‌آهن اصفهان، همچنان واردات ریل ادامه داد و حتی وزارت راه و شهرسازی حاضر نیست هیچ‌گونه قراردادی با ذوب‌آهن منعقد کند.
موسوی لارگانی پیرامون اینکه علت عدم حمایت از طرح تولید ریل ملی و واردات ریلی با وجود تولید داخلی عمده سوالاتم از مجلس و وزیر راه و شهرسازی بوده است، گفت: وزیر راه می‌گوید ذوب‌آهن نتوانسته نیازهای ما را تامین کند.
وی با اشاره به بازدید شخصی خود و همچنین تعداد بسیاری از اعضای مجمع نمایندگان از روند تولیدات کارخانه ذوب‌آهن اصفهان، اظهار داشت: تولیدات این کارخانه کاملا به روز و مطابق استانداردهای جهانی است و حتی ذوب‌آهن تمام خواسته‌های وزارت راه را بدون هیچ‌گونه کاستی اجرایی کرده، اما وزارتخانه و دولت حاضر به خرید محصولات آن نیست.
نماینده مردم فلاورجان در مجلس ادامه داد: با وجود پرسش سئوالات گوناگون، هنوز دولت تا این لحظه که اطلاع دارم حاضر به قبول این مسئله که ریل را وارد می‌کنند، نرفته و متاسفانه سئوال بنده در دستور کار مجلس قرار نگرفته و بسیار کوتاهی می‌شود.
وی بیان کرد: با واردات بی‌رویه آهن‌آلات مشابه داخلی از خارج، نبود خریدار و انباشت تولیدات ذوب‌آهن در کارخانه اکنون ذوب‌آهن اصفهان ۶ هزار میلیارد تومان به بانک‌ها، سازمان تامین اجتماعی، سازمان مالیاتی و کارکنان خود بدهکار است.
موسوی لارگانی با تاکید بر اینکه اگر به داد کارخانه ذوب‌آهن اصفهان نرسند، این کارخانه در آینده نه چندان دور ورشکست خواهد شد، افزود: چنانچه از کالای داخل خریداری شود دیگر آقایان نمی‌توانند برای واردات به خارج از کشور بروند و از کنار واردات درآمدهای هنگفت کسب کنند.
لزوم توقف واردات ریل با تولید انبوه در کارخانه ذوب‌آهن
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با تاکید بر ضرورت توقف واردات ریل با وجود تولید انبوه در کارخانه ذوب‌آهن اصفهان، گفت: واردات ریل از خارج کشور با توانمندی‌های متخصصان داخلی به هیچ عنوان قابل توجیه نیست.
زهرا سعیدی مبارکه با اشاره به برخی مذاکرات برای واردات ریل و واگن از کشور خارجی، اظهار داشت: با واردات ریل و واگن کارخانه‌های تولیدی نیروهای خود را تعدیل می‌کنند و این امر سبب تشدید بیکاری در کشور می‌شود.
وی افزود: هم اکنون بسیاری از کارخانه‌ها به دلیل واردات بی‌رویه کالاها، بدهکاری‌های بانکی نیروهای کاری خود را تعدیل کرده‌اند، مسئولان باید با حمایت از تولیدات داخلی و منع ورود محصولات مشابه حامی مردم باشند.
نماینده مردم مبارکه پیرامون اینکه کیفیت پایین تولیدات داخلی نباید توجیهی برای واردات باشد، بیان کرد: چنانچه تولید واگن و ریل در داخل کشور از کیفیت خوبی برخوردار نیست، باید اقدامات لازم برای رشد کیفیت‌ها اجرایی شود.
حال با گذشت آخرین اظهارات مسئولان در رابطه با تولید ریل ملی، ضروری است مسئولان امر درصدد پاسخ‌گویی به افکار عمومی و رفع ابهامات پیش‌آمده در خصوص تأخیرهای مکرر پیش‌آمده برای تولید ریل ملی برآیند تا هرچه زودتر شاهد شکسته شدن طلسم تولید این محصول استراتژیک در داخل کشور باشیم.
برای حل معضل تولید ریل و واگن، لازم است وزارت صنعت، معدن و تجارت هر چه سریع‌تر اقدام به اصلاح حمایت‌های دولتی از صنایع ریلی کرده تا خودکفاییِ هرچه بیشتر در این حوزه که با توسعه کشور گره خورده است هر چه زودتر به ثمر بنشیند.