رویداد۲۴- سفر خاورمیانه ای دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا به خاورمیانه هفته جاری میلادی با سفر به ریاض آغاز شد. ترامپ که قرار بود در نخستین سفر خاورمیانه ای خود به فلسطین اشغالی نیز سفر کرده و با مقام های صهیونیستی دیدار و گفتگو کند، موفق شد در ریاض قراردادهای بسیار سنگین و بزرگ در خصوص فروش تسلیحات به عربستان سعودی امضا کند.
وی که پس از رسیدن به ریاست جمهوری آمریکا اظهارات خود علیه عربستان سعودی و مقام های این کشور را به طور کلی کنار گذاشته، همچنین در اجلاس عربی – آمریکایی ریاض نیز شرکت کرد. «ملک سلمان» پادشاه عربستان در توئیت خود مدعی برگزاری این اجلاس با هدف تحکیم ائتلاف مبارزه جهانی علیه ترور شده بود. این حالیست که بسیاری از کارشناسان معتقدند هدف اصلی عربستان از برگزاری چنین اجلاسی، پیگیری پروژه ایران هراسی و به راه انداختن جنگ روانی علیه تهران بوده است. همچنین بسیاری از اندیشمندان معتقدند مقام های سعودی در این دیدار به دنبال متقاعد کردن ترامپ در خصوص انعقاد پیمان نظامی با این کشور به منظور تامین امنیت خود در برابر خطرات احتمالی ناشی از سوی ایران است.
در همین راستا گفتگویی با پروفسور «حسین عسکری»، اقتصاددان مقیم آمریکا و مشاور ویژه و پیشین در وزارت دارایی عربستان سعودی و همچنین مشاور «ملک عبدالله»، پادشاه پیشین عربستان داشته‌ایم که متن کامل آن در ادامه آمده است.
حسین عسکری مشاور وزیر دارایی(۱۹۷۸ میلادی) و پادشاه عربستان(ملک عبدالله) بوده و از او به عنوان معمار اقتصاد عربستان نیز یاد می کنند. بنا بر اعلام «بانک نیویورک» عسکری اولین شخصی در جهان بود که کاهش قیمت نفت به ۴۰ دلار را پیش بینی کرده است.
عسکری استاد تجارت بین‌الملل و امور بین‌المللی دانشگاه جرج واشنگتن آمریکاست. وی رئیس مؤسسه تحقیقات و مدیریت جهانی و رئیس پیشین دپارتمان تجارت بین‌الملل دانشگاه جرج واشنگتن بوده است. زمینه تخصصی و بحث‌های او در دانشگاه جورج واشنگتن بر اقتصاد، توسعه سیاسی و انسانی در خاورمیانه، اختلافات و جنگ‌ها در خاورمیانه، اقتصاد سیاسی نفت و اقتصاد اسلامی متمرکز است.
از سوابق اجرایی وی می توان به دو و نیم سال فعالیت در هیئت اجرایی صندوق بین‌المللی پول اشاره کرد. او در زمینه سیاست‌توسعه اقتصادی، سیاستهای نفتی و اقتصاد و تجارت بین‌الملل مشاور وزیران دارایی، روسای بانک‌های مرکزی، وزیران نفت و دیگر مقامات در خلیج فارس بوده است. در گذشته مشاور نهادها و شرکت‌هایی نظیر سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، بانک جهانی، صندوق سرمایه‌داری کشورهای در حال توسعه (IFU)، سازمان ملل متحد و... بوده است.
حسین عسکری ۲۰ کتاب، شش رساله، بیش از ۱۰۰ مقاله و... درباره تحولات اقتصادی در خاورمیانه، اقتصاد اسلامی، تجارت و اقتصاد بین‌الملل، اقتصاد کشاورزی، اقتصاد نفت و تحریم‌های اقتصادی منتشر کرده است. وی سابقه تدریس در دانشگاه‌های تگزاس در آستین، دانشگاه تافتس آمریکا، دانشگاه MIT، دانشگاه جانز هاپکینز و دانشگاه کلارک را دارد. «جهانی شدن و مالیه اسلامی»(انتشارات جان ویلی اند سانز)، «ثبات مالیه اسلامی» (انتشارات جان ویلی اند سانز)، «اسلام و راه بشر و توسعه اقتصادی» (انتشارت پلگریو مک میلان) از جمله آثار او به شمار می‌روند.
*ترامپ در جریان کمپین انتخاباتی خود از عربستان سعودی انتقاد کرد. چرا وی رویکرد اعلامی خود نسبت به عربستان سعودی را تغییر داد؟ دلایل چنین تغییری در سیاست خارجی ترامپ چیست؟
انتقادهای وی از عربستان سعودی تنها صحبت های انتخاباتی بوده است. مسلمانان و عربستان سعودی در آمریکا پایگاه مردمی ندارند. مواضع سختگیرانه ترامپ در برابر مسلمانان و عربستان سعودی (و البته ایران) باعث پیروزی ترامپ (در انتخابات) شد. وی هر کاری انجام داد تا رای بیاورد.
نکته مهم اینکه اما عمدتا نادانسته در خصوص چرایی پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری، اتخاذ مواضع سخت و تندروی های وی در خصوص بسیاری از مسائل و دوچندان کردن آنها از طریق سبک و سنگین کردن آنها در جهت نشان دادن تعهدش به سمتی بود که آن را پذیرفته است. چگونه این مساله به پیروزی وی کمک کرد؟ هیات انتخابات به تمامی مسائلی که ترامپ در انتخابات مطرح کرد توجهی نکردند، بلکه به توده ای از نگرانی هایی توجه داشتند که به (منافع) هر فرد باز می گشت.
اگر در خصوص این مسائل وی آنچه واقعا رای دهندگان به دنبال شنیدن آن از زبان ترامپ بودند (مواضع سرسختانه ای که وی در خصوص اجزای آنها دو دل بود) را مطرح می کرد، فارغ از آن بیش از مورد مشکلی که در خصوص وی مطرح بود، می توانست رای دهندگان را با خود همراه سازد. یکی از مصادیق چنین استدلالی این است که پرزیدنت ترامپ در صورتیکه می خواست هیچ یک از (شعارهای) ابتکاری خود را مطرح نکند، حتی ۲۰ درصد از حمایت مردمی را نیز با خود نداشته و هواداران وی با همه طرح هایی که وی مطرح کرده بود، باز هم هواداران وی در انتخابات به وی رای نمی دادند.
سیاستهای ضد اسلامی و ضد سعودی تاکتیک خوبی بود و وی سود زیادی از آن برد. وی این احساس را در آمریکایی ها ایجاد کرد که از طریق مجبور کردن سعودی و دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس به پرداخت سهم دفاع از خود مجددا آمریکا را به اوج خواهد رساند.
*عربستان سعودی و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس تلاش کردند تا در دوران اوباما وارد پیمان دفاع مشترک دفاعی شبیه ناتو با آمریکا شوند. آیا چنین خواسته ای در دوران ریاست جمهوری ترامپ نیز مطرح خواهد شد؟ آیا ترامپ سطح ضمانت های امنیتی این کشورها را به پیمانی شبیه به ناتو ارتقاء خواهد داد؟
خیر، ترامپ سخن زیاد می گوید. اما وی با هیچ قرارداد امنیتی با اعضای شورای همکاری های خلیج فارس موافقت نخواهد کرد. حتی اگر هم وی بخواهد چنین کاری کند، کنگره آمریکا با چنین پیمانی موافقت نخواهد کرد.
*دلایل تشکیل اجلاس ریاض با حضور دونالد ترامپ و برخی از کشورهای اسلامی چه بود؟ موضوع و اهمیت چنین اجلاسی در چه بود؟
این سفر توسط «جرارد کوشنر» (تزار خاورمیانه ترامپ) و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان ترتیب داده شد. هدف از این کار ایجاد «ناتو عربی» (عربستان سعودی، مصر، اردن و امارات متحده عربی به عنوان اعضای بنیانگذار) به همراه آمریکا و در جهت مبارزه با تروریسم و منزوی کردن ایران بوده است. اما هدف اصلی این سفر، فروش تسلیحات بیشتر به اعراب، به منظور ارتقاء صادرات آمریکا به عربستان و دیگر اعضای شورای همکاری خلیج فارس و نگاه به جهان از دریچه «برتر کردن آمریکا» و متقاعد کردن آنها برای پرداختن هزینه ها و سهم دفاعی خود به آمریکا توسط ترامپ است.
دلایل متعددی در خصوص چرایی احیای نظریه منسوخ شده ناتو عربی از سوی آل سعود وجود دارند. آنچه آل سعود بیشترین هراس را از آن دارند، آشفته شدن سرزمین عربستان است. تسلیحاتی که آنها به دنبال آن هستند علیه مردم خود به کار می روند. در عوض، تسلیحات آمریکایی یعنی مستشاران آمریکایی و اگر نیاز شد سربازان آمریکایی برای جنگیدن به نفع آل سعود در خانه و یا خارج از این کشور. از آنجاکه آل سعود با نظامیان آمریکایی و به خصوص مستشاران آمریکایی و نظامیان عربی از کشورهایی چون اردن و مصر احساس امنیت بیشتری می کنند، نسبت به سرکوب اختلاف عقیده داخلی خود به نام مبارزه با تروریسم و مواجهه با ایران امیدوار خواهند شد.
آل سعود به این دلیل از حکام ایران می ترسند که آنها معتقدند ایرانیان به دنبال براندازی آنها هستند. اما به جای دیپلماسی و اعتمادسازی، ترجیح می دهند پشت پرده حمایت های آمریکا مخفی شده و هرچه می توانند برای تقویت تنش با ایران با ظرفیت آمریکا انجام دهند.
جنبه دیگر این اجلاس برای ترامپ و خانواده وی است که می توانند از این طریق به دلایل مالی شخصی خود را به آل سعود نزدیک کنند. رهبران اروپا، کانادا، زلاندنو و استرالیا به روسای جمهور سابق خود، اعضای کابینه و قانونگذاران ارشد خود هدایای مالی نداده و قراردادهای مشاوره و مستشاری با آنها امضا نمی کنند. در حالیکه انجام چنین کاری، رویه عادی زندگی آل سعود است. ترامپ و کوشنر در شراکت خود به دنبال ثروت باد آورده ای هستند که در انتظار آنها بوده و حتی زمانی هم که سمت فعلی خود را ترک کنند، احتمالا به دریافت پاداش (از سوی آل سعود) خواهند بود. تیم ترامپ – کوشنر به عنوان تیم تجاری زیرک می توانند از این تاثیرگذاری خارجی خود، نفوذ ناچیز خود را به سطحی بالاتر ارتقاء دهند.
*ترامپ از نظریه «ناتو عربی» حمایت کرده است. اولا، ماهیت چنین پیمانی چه خواهد بود؟ ثانیا، چنین طرحی تا چه حد از سوی آمریکا مورد حمایت قرار خواهد گرفت؟
عربستان سعودی سالهاست که چنین ایده ای را دنبال می کند. تمام اینها با هدف منزوی کردن ایران و بیرون راندن ایران و سوریه از جمع مسلمانان انجام می شود. عربستان سعودی در خصوص ایران به پارانوئید مبتلا شده و حتی از دیگر کشورهای اسلامی نیز دعوت به پیوستن به جمع خود می کند.
آمریکا نسبت به تشکیل چنین سازمانی به آنها مشورت خواهد داد و به منظور فروش بخشی وسیعی از تسلیحات خود به آنها از تلاشهایشان حمایت خواهد کرد اما این موضوع تفاوت بسیار زیادی با ناتو دارد. در ناتو، کشورهای عضو توافق کرده که در صورت حمله به هر یک از اعضا، دیگران نسبت به کمک به آن کشور اقدام خواهند کرد. آمریکا به هیچ وجه زیر بار چنین پیمانی به نام ناتوی عربی نخواهند رفت.
*وجود تهدید مشترک یکی از مبانی تشکیل ناتوی عربی است. اما به عنوان مثال، عربستان و قطر هیچ دیدگاه مشترکی با یکدیگر در خصوص مساله اخوان المسلمین ندارند. بنابراین، آیا چنین معاهده ای در این شرایط موفقیت آمیز خواهد بود؟
شما کاملا درست می گویید که تمامی کشورهای عربی در هر مساله ای با یکدیگر متفق القول نیستند. اما فشارهایی وجود دارند که به خصوص اگر کشورها سپری دفاعی محکمی برای خود نداشته باشند، جهت دفاع دوجانبه آنها را به یکدیگر ملحق خواهد کرد.