رویداد۲۴-دغدغه احیای ادبیات کهن و اساطیری ایران، همایون شجریان و سهراب پورناظری را بر آن داشته که این بار در پروژه‌ای چندرسانه‌ای که همراهی تئاتر و ویدئومپینگ را با خود دارد، زال و رودابه شاهنامه فردوسی را در کاخ سعدآباد تهران با آواز و سازشان در گوش و جان ایرانیان بریزند و به‌همین‌سبب پروژه «سی» شکل گرفته است.
نشست معرفی پروژه «سی» با حضور همایون شجریان، سهراب پورناظری، نغمه ثمینی (نویسنده)، علی‌اصغر دشتی (کارگردان)، سحر دولتشاهی، امیر جدیدی و مهدی پاکدل (بازیگران)، نماینده شرکت سامسونگ به‌عنوان اسپانسر و پوریا سوری، مدیر روابط‌عمومی سازمان میراث‌فرهنگی یکشنبه ۲۸ خرداد در هتل اسپیناس‌پالاس برگزار شد.
در آغاز این نشست امیرحسین ماحوزی، دراماتورژ پروژه «سی»، با بیان اینکه در شرایط حساس امروزی پرداختن به متنی مانند شاهنامه ضروری است، گفت: شاهنامه در زمان بحرانی و آشوب در ایران نوشته شد و زبان فارسی و فرهنگ ایرانی را زنده نگه داشت. ما از خود پرسیدیم ضرورت نگاه دوباره به شاهنامه چیست؟ آیا هم‌اکنون با پرداختن به شاهنامه می‌توانیم در شرایطی که در منطقه پرآشوبی هستیم فرهنگ ایران‌زمین را از نو بازسازی کنیم؟
شاهنامه در دوران پرآشوب امروز
ماحوزی ادامه داد: در توفان‌های این سرزمین هر شاعری که آمده تا انسان را بازسازی کند روی شاهنامه تکیه کرده است. اکنون یکی از حساس‌ترین دوره‌هاي ایران‌زمین است که بر آن اساس اسطوره‌ها می‌توانند ما را نگه دارند چراکه اسطوره‌ها آیینه‌هایی هستند که خود را در آن به نظاره می‌نشینیم.
این دراماتورژ ادامه داد: تعارض اصلی که شاهنامه مطرح می‌کند را در این پروژه مدنظر قرار داده‌ایم. شاهنامه کتاب جنگ نیست بلکه بر مهر استوار شده و فرهنگ این سرزمین را بازتعریف کرده است. در نتیجه در پروژه «سی» روی اولین مفهوم یعنی مهر تمرکز کردیم چراکه ایران تنها سرزمینی است که کلیدواژه‌اش مهر است.
سپس حسین توتونچیان (مدیر برگزاری پروژه) نیز در این نشست اظهار کرد: این پروژه از ١٥ مرداد در کاخ سعدآباد تهران آغاز می‌شود که فروش بلیت آن در هفته آتی انجام می‌شود.
توتونچیان قیمت بلیت‌های پروژه سی را از ٢٥ تا ١٩٥ هزار تومان اعلام کرد و گفت: چیدمان صندلی‌ها در این مجموعه طوری است که هیچ نقطه کوری وجود نداشته باشد.
نغمه ثمینی (نویسنده کار) نیز گفت: حدود ١٠ ماه پیش برای اولین‌بار سهراب پورناظری با من درباره ایده‌ای حرف زد که می‌خواست یک پروژه درباره شاهنامه باشد. در صحبت‌های زیادی که با هم داشتیم به شکل درام موسیقایی رسیدیم که ترکیبی از درام، نمایش‌نامه و موسیقی بود؛ درواقع این پروژه نه کنسرت است نه تئاتر بلکه به هم متصل است.
ثمینی پروژه «سی» را دومین اقتباس خود از شاهنامه خواند و گفت: بخش تحقیقی این پروژه را در پاییز و زمستان سال گذشته انجام داده و در بهار نسخه اولیه آن نوشته شده است.
آغاز تمرین از اول تیر
علی‌اصغر دشتی (کارگردان این پروژه) نیز با بیان اینکه پروژه سی برای من به‌عنوان کارگردان و سایر تئاترهایی که تاکنون کار کرده‌ام تفاوت اساسی دارد، گفت: ما به‌عنوان کارگردان تصمیم‌گیرنده هستیم که پروژه‌ای را روی صحنه ببریم که انتخاب نمایش‌نامه تا هرچیز دیگرش در اختیار ماست. اما پروژه «سی» پیشنهادی بود که از سوی سهراب پورناظری و همایون شجریان به من ارائه شد.
دشتی ادامه داد: بخش جذاب و جالب این پروژه برای من این است که برای نخستین‌بار تعدادی آرتیست گرد هم آمده‌اند و در یک تعامل، اثر واحدی را به تماشاگر ارائه می‌کنند. پیش‌تولید این پروژه از دی ماه شروع شد و تا امروز مراحل نهایی را پشت سر گذاشته و از تیر ماه وارد تمرین رسمی پروژه خواهیم شد.
سحر دولتشاهی (بازیگر پروژه سی) هم گفت: وقتی این پروژه به من پیشنهاد شد، خودم را به داستان‌های شاهنامه نزدیک احساس نمی‌کردم اما در پروسه شکل‌گیری اثر دغدغه‌مندتر کنار گروه قرار گرفتم.
دولتشاهی یادآور شد: پروسه تمرین‌ها تا امروز تحلیلی بوده و سعی کردیم به نگاه مشترکی در کار برسیم اما نمی‌توانم در این مرحله با اطمینان بگویم که این اثر چه فرقی با تجربه‌های قبلی‌ام در تئاتر خواهد داشت.
مهدی پاکدل (دیگر بازیگر کار) نیز گفت: خوشحالم چنین پروژه‌ای در کشور اجرا می‌شود که از بزرگ‌ترین گنجینه ادبیات ایران یعنی شاهنامه استفاده کرده که بسیاری از مواقع از آن غافل بوده‌ایم.
پاکدل در پاسخ به سؤالی مبنی بر تجربه اجرای دکلمه و تجربه اجرای یک اثر موسیقایی گفت: تاکنون نمایش‌های متفاوتی کار کرده‌ام که بین آنها بحر طویل و نمایش موزیکال هم بوده است اما چنین تجربه‌ای را تاکنون نداشته‌ام و مشتاقم که هرچه زودتر شروع شود تا ببینم با چه چیزی طرف خواهم بود. پروژه «سی» برایم جذاب و بدیع و نو است و امیدوارم برای منی که در موسیقی تجربه و تخصصی ندارم، این پروژه باعث یادگیری باشد.
امیر جدیدی بازیگر نقش زال هم درباره پروژه «سی» گفت: فکر می‌کنم اتفاق بزرگی که افتاده این است که عامه مردم مانند خود من که کمتر با شاهنامه آشنا هستند می‌توانند از طریق این پروژه با این اثر بیشتر آشنا شوند.
احتمال اجرای قطعه‌های «ابر می‌بارد» و «آهای خبردار»
این روزها هم‌زمان با اکران عمومی فیلم «رگ خواب»، حمید نعمت‌الله، آواز همایون شجریان در این فیلم سرِ زبان‌ها افتاده. او در نشست پروژه «سی» خبر داد: چه برای اشعاری که برای موسیقی انتخاب شده و چه متن نمایشی و دیالوگ‌ها از شاهنامه استفاده کرده‌ایم اما تنها به اشعار فردوسی بسنده نکردیم بلکه با استفاده از موسیقی‌ها و تصنیف‌های مختلف از اشعار دیگر بزرگان هم استفاده کردیم.
شاید قطعه‌های «ابر می‌بارد» و «آهای خبردار» فیلم «رگ خواب» را به واسطه استقبالی که مردم داشتند در این پروژه اجرا کنیم چراکه هدف اصلی من و سهراب پورناظری برای این پروژه این بوده که بتوانیم نسل‌های مختلف را کنار هم بنشانیم و کاری خلق کنیم كه از چند نسل شنونده و بیننده داشته باشد تا بتوانیم پیام شاهنامه را به ایرانیان و پارسی‌زبانان برسانیم. برای همین طرح‌های موسیقی و نمایشی این پروژه همه در این راستا هستند که افرادی با سلایق، سنین و با فرهنگ‌های مختلف از آن لذت ببرند و این لذت باعث شود که به شاهنامه نگاه دوباره داشته باشند.
شجریان افزود: پروژه «سی» پروژه نو و بزرگی است و با کنسرت‌هایی که تاکنون داشتیم تفاوت دارد؛ بسیار هیجان‌زده هستم که ببینیم چه اتفاقی برای آن خواهد افتاد.
به گفته شجریان نقش‌های این پروژه زال، رودابه، رستم و اسفندیار خواهد بود که در کنار اینها نگاهی به رستم و سهراب خواهد شد. همچنین یک منجم و یک پری در این اثر حضور خواهند داشت.
سهراب پورناظری (آهنگ‌ساز و تهیه‌کننده) نیز در این نشست اجرای پروژه «سی» را تحقق یک رؤیا خواند و گفت: اگر همایون شجریان نبود این پروژه تا این اندازه پیش نمی‌رفت.
او با بیان اینکه نیاز به این بود که روی پروژه‌ای ملی کار کنیم که اثرش را در جامعه ببینیم، گفت: شاید اگر دولت که وظیفه دارد روی پروژه‌های این‌چنینی کار کنند این همکاری را می‌کردند، خروجی این پروژه بهتر از این می‌شد. اما در ایران مسئولیت برعهده هنرمندان است. البته سازمان میراث فرهنگی را در کنار خود داریم.
پورناظری یادآور شد: وقتی پروژه‌های «چرا رفتی» و «آیینه‌ها» را با همایون شجریان کار می‌کردیم به این فکر کردیم که چرا نباید شب‌هایی برای حافظ و مولوی برگزاری کنیم که در کنارش موسیقی و تصویر باشد؟ جلسه‌ای با حمید نعمت‌الله گذاشتیم و او پیشنهاد داد که تئاتر و سینما را به این پروژه ذهنی اضافه کنیم و قرار شد که نعمت‌الله یک فیلم سی‌دقیقه‌ای بسازد و پرده‌ای داشته باشیم که بازیگران روی صحنه بیایند و موسیقی به‌طور مستقل حضور داشته باشد.
این آهنگ‌ساز گفت: در پی آن، جلسه‌ای با حضور نغمه ثمینی برگزار کردیم که طرح را پذیرفت ولی این اتفاقات با فیلم شعله‌ور حمید نعمت‌الله مصادف شد که با وجود اینکه قرار بود آذر ماه تمام شود، هنوز ادامه دارد و در نتیجه ما از امتیاز هنر سینما محروم شدیم.
پورناظری ادامه داد: در ادامه با نشستی که با اهالی تئاتر داشتیم، اصغر دشتی به ما معرفی شد و بعد بازیگرها اضافه شدند و تصمیم به استفاده از ویدئومپینگ گرفته شد.
هدف، بازسازی هویت ملی است
پورناظری با بیان اینکه هدف این پروژه بازسازی هویت ملی است، گفت: شاید حرف بزرگی باشد اما فکر کردیم همان‌طور که در پروژه‌های قبلی شعر ایرانی و غزل معاصر را بین مردم ترویج دادیم، حالا موقع آن است که گام بلندتری برداریم و امیدوارم در این زمینه موفق شویم تا حسن‌های آن بتواند ایرادهایش را پوشش دهد.
این آهنگ‌ساز با اشاره به موسیقی این پروژه گفت: در این گردآوری از موسیقی نواحی، سنتی، معاصر ایران و آواز کلاسیک غربی خواهیم داشت و امیدوارم همنشینی این موسیقی‌ها شیمیایی باشد نه فیزیکی و همه اینها با هم ترکیب شود.
همایون شجریان با بیان اینکه چرا فقط به اشعار فردوسی در این اثر نپرداخته‌اند؟ گفت: علت این امر محدودیت فرمی شعرها برای یک کنسرت یک‌ساعت‌و٢٠ دقیقه‌ای است که کمی دست و پای ما را می‌بندد و ممکن است کار را یکنواخت کند.
هم‌زمانی پروژه «سی» با «آواز پارسی» ناظری‌ها
سهراب پورناظری در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به هم‌زمانی اجرای این پروژه با اجرای «آواز پارسی، اسطوره و عشق» که عنوان پروژه جدید شهرام و حافظ ناظری براساس اشعار شاهنامه فردوسی است، گفت: حسن تصادف جالبی بود که در یکی، دو روز این خبرها اعلام شود. راستش خیلی خوشحالم که این اتفاق در حال رخ‌دادن است چون هدف ما این بوده که شاهنامه را پرشکوه کنیم و چه خوب که شهرام ناظری و حافظ ناظری هم روی شاهنامه کار می‌کنند.
پورناظری همچنین با بیان اینکه «وسوسه شدم که تمام توانایی‌ام را در موسیقی سنتی در این پروژه نشان دهم» گفت: رؤیای دیگرم استفاده از قطعات بی‌کلام و آوازهای بی‌ریتم بود اما احساس مسئولیتم ایجاب می‌کرد که ما دل به دریا بزنیم و سعی کنیم جوان ایرانی را با ریشه‌ای که تا ٥٠ سال پیش در خانه‌ها به‌عنوان کتاب بالینی محسوب می‌شد، پیوند دوباره بدهیم.