«امان از بدخطی پزشکان؛ چرا که برخی نسخه‌ها هر چند بار هم که خوانده می‌شوند باز منظور پزشک را نمی‌رسانند. تازه داروخانه‌ها نیز از دستخط بد برخی پزشکان به ستوه آمده و در این بین بیماران درمانده هم مجبورند حد فاصل مطب تا داروخانه را دوباره طی کنند تا گره از نسخه‌شان باز شود. در این بین گاه اشتباهاتی هم پیش می‌آید که هزینه زیادی دارد: داروها جابه‌جا به بیمار داده می‌شود و جای این که بیماری او را درمان کنند، او را بیمارتر می‌کنند.»
رویداد۲۴-«امان از بدخطی پزشکان؛ چرا که برخی نسخه‌ها هر چند بار هم که خوانده می‌شوند باز منظور پزشک را نمی‌رسانند. تازه داروخانه‌ها نیز از دستخط بد برخی پزشکان به ستوه آمده و در این بین بیماران درمانده هم مجبورند حد فاصل مطب تا داروخانه را دوباره طی کنند تا گره از نسخه‌شان باز شود. در این بین گاه اشتباهاتی هم پیش می‌آید که هزینه زیادی دارد: داروها جابه‌جا به بیمار داده می‌شود و جای این که بیماری او را درمان کنند، او را بیمارتر می‌کنند.»
«بدخطی پزشکان دردسرساز شده است. مساله‌ای که با جان بیماران بازی کرده و بحث الکترونیکی شدن نسخ را به میان آورده است. گر چه تاکنون نسخه‌ای به صورت الکترونیکی پیچیده نشده، اما برخی بر این باورند کاهش خطا در نسخه‌خوانی اهمیت پیگیری این مساله را دوچندان کرده است. بر اساس آماری که انجمن پزشکی آمریکا منتشر کرده، سالانه صدها نفر به علت بدخط بودن نسخه‌ها جان خود را از دست میدهند.
گر چه این ماجرا فراگیر است و تنها به ایران اختصاص ندارد اما وقتی پای حرف‌های بیماران، تکنیسین‌های دارو و پزشکان داروساز می‌نشینیم، صحه بر این ادعا می‌گذارند که بدخطی در نسخ پزشکان رایج است. البته متخصصان شناسایی دستخط بد پزشکان به حدی آبدیده شده‌اند که ممکن است به خود تلقین کنند این پدیده رو به کاهش است؛ در حالی که با حسابی سرانگشتی می‌توان دریافت که قطعا یک پزشک با ویزیت دو، سه دقیقه‌ای خط خوشی از خود به یادگار نمی‌گذارد.
بازی نسخه‌های بدخط با سلامت مردم
چندی پیش عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان ایران گفت که نسخه الکترونیک می‌تواند موجب کاهش چشمگیر احتمال بروز خطای نسخه‌خوانی شود؛ ضمن این که سابقه دارویی بیمار در سیستم ذخیره می‌شود که این موضوع می‌تواند کمک شایانی به ثبات روند دارودرمانی کند. محمدباقر ضیا درباره عوارض ناخوانا بودن نسخه‌های پزشکی اظهار کرد: یکی از علل بروز خطا در حوزه دارودرمانی ناشی از خط بد پزشکان است که به عوامل و دلایل مختلف بازمی‌گردد و هیچ منبع اطلاعاتی و مکانیزم رهگیری مستقل و مشخصی برای پیگیری خطاهای ناشی از خط بد نسخه‌ها پیش‌بینی نشده است.
او ادامه داد: روش‌های مختلف خلاصه‌نویسی نام داروها یکی از عوامل بروز خطا در نسخه‌خوانی‌هاست. همچنین علاقه برخی بیماران به خوددرمانی و کم و زیاد کردن داروها نیز سبب می‌شود پزشکان به گونه‌ای دارو را در نسخه درج کنند که امکان اضافه و کم کردن آن از سوی بیماران وجود نداشته باشد.
این داروساز اضافه کرد: پژوهش یا مطالعه دانشگاهی و فراگیر که به شکل علمی این خطاها را رصد کند به ویژه از بیماران سرپایی مراجعه‌کننده به داروخانه‌ها و همچنین بیماران بستری در بیمارستان‌ها و در ایستگاه‌های پرستاری بیمارستان‌ها وجود ندارد.
عضو هیات‌مدیره انجمن داروسازان ایران توضیح داد: آمار این خطاها در داروخانه‌ها و ایستگاه‌های پرستاری بر مبنای گزارش‌های رسیده قابل توجه است و در این مورد نیاز است که یک برنامه ریشه‌ای در نظر گرفته شود. او به فارس گفت: بر مبنای مقاله ارائه شده در نخستین کنگره بین‌المللی حاکمیت بالینی و ایمنی بدخطی و ناخوانا بودن خط پزشکان از ۴۹درصد موارد شایع‌ترین علت خطاهای دارویی پرستاران عنوان شده است.
نسخه الکترونیک را قبول ندارم
آرش عسگری، تکنیسین دارو در داروخانه مونا احمدیان در خیابان پیروزی است. او درباره دستخط بد برخی پزشکان به «آرمان» می‌گوید: اگر نسخه پزشکی بدخط باشد و در خوانش مشکل داشته باشیم، از بیمار کمک می‌گیریم و از او می‌پرسیم که مشکلت چیست. آنگاه با توجه به سابقه بیماری و شباهت‌ها متوجه خواهیم شد که مدنظر پزشک چه دارویی بوده است. حتی در صورت به نتیجه نرسیدن نیز با پزشک تماس می‌گیریم تا اطمینان حاصل شود.
او ادامه می‌دهد: البته برخی اوقات هم نسخ بدخط برخی پزشکان، داروخانه‌ها را به اشتباه انداخته است.
عسگری با ذکر مثالی می‌افزاید: داروهایی اسمشان شبیه به هم است و داروساز جای داروی تجویزشده داروی مشابه را داده و مشکلاتی را به بار آورده است؛ چرا که داروها کارایی متفاوتی دارند.
از او در مورد مخفف‌نویسی برخی پزشکان می‌پرسیم که می‌گوید: معمولا برخی پزشکان با داروخانه‌ها تبانی می‌کنند. به عبارت دیگر در نسخ داروها را به نحوی می‌نویسند که فقط داروخانه مربوطه قادر به خوانش آن است. در این بین هم بیمار مجبور می‌شود که فقط به داروخانه مذکور مراجعه کند. در واقع اکنون حوزه سلامت برای برخی منبع کسب درآمد شده است.
عسگری اضافه می‌کند: حتی گاهی این پزشکان به کشیدن یک خط صاف بسنده کرده و کنار آن عددی را می‌نویسند و صرفا داروخانه مدنظر امکان رمزگشایی دارد.
عسگری در مورد بروز خطا در نسخه‌خوانی پزشکان معتقد است: احتمال خطاهای ناشی از خط بد نسخه‌ها یک در‌هزار است؛ چرا که داروخانه‌ها تا مطمئن نشوند به بیماران دارو نمی‌دهند. از طرف دیگر داروخانه‌ها نیز با دستخط پزشکان محدوده خود آشنا شده‌اند و حتی اگر بد هم باشد، بر حسب عادت می‌توانند نسخ را بخوانند.
این تکنیسین دارو، الکترونیکی شدن نسخ را قبول ندارد و در این باره می‌گوید: با الکترونیکی شدن نسخ مشکلات دوچندان می‌شود، چون ممکن است پزشک در مطب کدی را به اشتباه وارد کند و داروخانه چون ترکیب نسخه را نمی‌داند و از نظارت داروساز هم خبری نیست، تداخل دارویی به وجود آید.
عسگری در مورد مشخص شدن سابقه بیماری در نسخه الکترونیک بیان می‌کند: داروخانه‌ها به حدی شلوغ است که نمی‌توان سابقه بیماری را درآورد اما اگر نسخ الکترونیک نباشند، می‌توان با پرسش از بیمار به نتایجی رسید.
او توضیح می‌دهد: در رابطه با نسخ الکترونیک تا رسیدن به نقطه مطلوب بسیار فاصله داریم. برای مثال در کانادا همه بیماران پرونده پزشکی در یک داروخانه خاص دارند که حتی اسمشان روی داروها زده می‌شود اما در ایران این گونه نیست. نسخه الکترونیک به نظر من اشتباه به وجود می‌آورد. تازه اگر پزشکان قبول کنند که با کامپوتر نسخه بنویسند که آن هم خودش جای بحث دارد.
مخفف‌نویسی رمزی بین پزشکان و داروخانه‌ها
یک پزشک داروساز در خیابان دزاشیب درباره نسخ بدخط پزشکان به «آرمان» می‌گوید: من بارها و بارها به این مشکل برخورد کرده‌ام، چون برخی داروها از نظر اسامی شبیه به هم هستند.
فرید غلامعلی‌پور می‌افزاید: نسخ بدخط معضل بزرگی است، چون داروخانه‌ها شلوغ بوده و تعداد مراجعه‌کنندگان از استاندارد جهانی بیشتر است و این مساله روند کار را کند می‌کند.
او درباره الکترونیکی شدن نسخ پزشکان اظهار می‌کند: این موضوع برای سلامت بیماران بسیار مفید و کمک حال داروخانه‌ها برای ارائه خدمات دارویی مناسب است.
این پزشک داروساز در مورد بروز خطای نسخه‌خوانی عنوان می‌کند: برای مثال داروخانه‌ها به علت بدخط بودن نسخه، داروی Digoxin را به جای داروی Digestive به بیمار میدهند؛ در حالی که داروی Digoxin داروی خطرناک قلب است که اگر بیمار آن را زیاد مصرف کند احتمال مرگ وجود دارد. حتی بنده مرگ یکی از بیماران را از این طریق در داروخانه شاهد بودم.
او اظهار می‌کند: برخی پزشکان به علت شلوغی مطب، خودشان نسخه نمی‌نویسند و منشی‌شان این کار را انجام می‌دهد. برای مثال یک پزشک معروف در ایران هر ساعت ۲۰ نفر از بیماران را ویزیت می‌کند. از سوی دیگر، دستورات پزشکان داروخانه‌ها را بسیار اذیت کرده و آنها را به شک می‌اندازند و در نهایت داروخانه‌ها با پزشک مربوطه تماس می‌گیرند.
او در این باره می‌گوید: در فرآیند مصرف داروها اگر دوز مصرفی زیاد باشد موجب مسمومیت می‌شود و اگر کمتر باشد اصلا اثر نمی‌کند. در واقع در حوزه دارودرمانی بازه اثر داریم و اگر دارو در این بازه مصرف نشود تبعاتی را به دنبال دارد.
غلامعلی‌پور به مخفف‌نویسی برخی پزشکان اشاره می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر این موضوع بسیار باب شده است و بیشتر پزشکان پوست و مو نسخ رمزی می‌نویسند تا جز داروخانه مربوطه داروخانه‌های دیگر متوجه اسم دارو نشوند. از طرفی، برخی پزشکان هم سختشان است اسامی داروها را کامل بنویسند. از این‌رو به مخفف‌نویسی رو می‌آورند.
این پزشک داروساز تاکید می‌کند: البته برخی مخفف‌نویسی‌ها عرف است و همه داروخانه‌ها از آن مطلع هستند. برای مثال پزشکان داروی Methotrexate را MTX می‌نویسند اما خیلی از مخفف‌نویسی‌ها عرف نیست و در واقع رمزی بین پزشکان و داروخانه‌هاست.
سرگردانی بیماران با بدخطی پزشکان
نصرا... توزنده‌جانی، پزشک داروساز در داروخانه‌ای واقع در کرج است. به عقیده او در حال حاضر میزان خطای نسخه‌خوانی کاهش یافته و اکنون نسبت به گذشته کمتر شاهد بدخطی پزشکان هستیم. این پزشک داروساز در مورد تبعات بدخطی نسخ به «آرمان» می‌گوید: قطعا بدخطی نسخ داروخانه‌ها را گمراه و برای بیماران مشکل ایجاد می‌کند؛ چرا که داروخانه‌ها قدرت خوانش ندارند و بیماران سرگردان می‌شوند.
توزنده‌جانی در مورد مخفف‌نویسی نسخ عنوان می‌کند: برخی پزشکان با اهداف تجاری نسخه می‌نویسند و باید داروخانه‌ها تبحر مخفف‌خوانی داشته باشند. از سوی دیگر، برخی پزشکان نیز دوست ندارند بیماران در جریان داروهای تجویزشده قرار بگیرند، چون با سوالات مکرر وقت آنها را می‌گیرند. پس بهتر است بیماران به پزشکان خود اعتماد کنند. بنابراین در مخف‌نویسی ملاحظات بسیاری مد نظر است. این در حالی است که برخی پزشکان مخفف‌نویس هستند و باید به سلایق آنها احترام گذاشت.
او معتقد است: با الکترونیکی شدن نسخ قطعا میزان خطا کاهش پیدا می‌کند.
این پزشک داروساز با بیان این که داروخانه‌ها تا اطمینان از داروی تجویز شده نداشته باشند، نسخه نمی‌پیچند، تاکید می‌کند: داروها در داروخانه از مراحل پذیرش، نسخه‌پیچی، پزشک داروساز و... عبور می‌کند. بنابراین چند مرتبه یک نسخه کنترل می‌شود و احتمال بروز خطا کم است.»