جلال مقامی؛ مردی که اگر نبود دوبله ایران چیزی کم داشت

رویداد۲۴ مازیاروکیلی: جلال مقامی بدون شک یکی از پنج دوبلور برتر سینمای ایران است. نقش‌گویی‌های متنوع و پیچیده جلال مقامی در مقام یک دوبلور او را بدل به یکی از ممتازترین چهره‌های دوبله‌ ایران زمین کرده است. 

صدای موقر،متین و آرام مقامی باعث شده او مناسب گوینده‌گی نقش‌هایی باشد که نیاز به وقار و آرامش دارند. نقش‌هایی که به تماشاگر آرامش می‌دهد و او را شیفته نقش می‌کند. 

جلال مقامی در اکثر فیلم‌هایی که حرف زده این وقار و متانت را حفظ کرده. وقاری که بخش عمده‌اش به خاطر شخصیت متین و دوست‌داشتنی خود جلال مقامی هم هست. مردی به دور از حاشیه و آرام که با همین متانت ذاتی مُهر خودش را به صفحات زرین و پربار تاریخ دوبله ایران زده و توانسته با نقش‌گویی‌های متین و قدرتمندش نامش را در تاریخ این هنر جاودانه کند.

هنر مقامی در نقش‌گویی‌هایش این است که می‌تواند آن وقار ذاتی صدایش را با عناصر شخصیتی دیگر  ترکیب کند و با استفاده از جادوی حنجره‌اش قدرت،شکنندگی و آرامش را به آن وقار اضافه کرده و بدل به یکی از پنج صدای ماندگار تاریخ دوبله ایران شود.

دوبلورهای ایرانی به طور کلی دو دسته‌اند. یکی آن دسته دوبلورهای ایرانی هستند که با صدای منحصربه فردشان می‌توانند تیپ‌سازی کنند و تیپ‌های مختلفی را در فیلم‌های مختلف بگویند. منوچهر اسماعیلی، چنگیز جلیلوند و حسین عرفانیان از این دست دوبلورها هستند. اما دسته دوم دوبلورهایی هستند که نیازی به تیپ‌سازی ندارند و می‌توانند با تکیه بر صدای منحصربه‌فردشان بدون تیپ‌سازی در فیلم‌های مختلف صحبت کنند و همچنان باطراوت باقی بمانند.

بیشتر بخوانید: دوبلورهای تاریخ سینمای ایران

جلال مقامی و خسرو خسروشاهی از این دسته از دوبلورها هستند. قصد نگارنده از طرح این مطلب برتری دادن یک دسته از دوبلورها به دسته دیگر نیست. چه آن‌که دوبله ایران احتیاج به تمامی این صداها دارد و اگر یکی از دوبلورهای هر دو دسته در دوبله یک فیلم غایب باشند، قطعاً دوبله آن فیلم ماندگار نخواهد بود.

دسته دوم چون جنس صدایشان به گونه‌ای است که نمی‌توانند تیپ‌سازی کنند کار سخت‌تری نسبت به گویندگان تیپ‌ساز دارند.جنس صدای این گویندگان باید دارای چنان ظرافت و طراوتی باشد که برای بینندگان پیگیر سینما و تلویزیون تکراری نشود.

از طرف دیگر این گویندگان باید جزئیات دقیقی را رعایت کنند تا بینندگان یک فیلم آن‌ها را باور کنند. خسرو شاهی و جلال مقامی هر دو استاد رعایت جزئیات هستند و چنان با ظرافت این جزئیات را رعایت می‌کنند که هیچ یک از نقش‌گویی‌هایشان شباهتی به نقش قبلی ندارد.

برای فهم دقت این دو دوبلور بزرگ سینمای ایران کافیست نگاهی بی‌اندازید به نقش‌گویی‌های خسرو خسروشاهی به جای آل پاچینو و آلن دلون. خسروشاهی هنگام گویندگی به جای آل پاچینو چنان خشم رمانتیکی را در صدایش بروز می‌دهد که ما او را به عنوان یک عصیان‌گر باور می‌کنیم و زمانی که به جای آلن دلون صحبت می‌کند صدایش را چنان از احساسات خالی می‌کند که ما دلون را به عنوان قاتلی خونسر می‌پذیریم. 

جلال مقامی هم با همین دقت، جزئیات را رعایت می‌کند و همین دقت و توجه روی جزئیات هم هست که او را بدل به دوبلوری بی‌تکرار برای سینمای ایران می‌کند. 

کافی است شاعرانگی صدای او به جای عمر شریف در دکتر ژیواگو را با صلابت او در فیلم محمد رسول الله مقایسه کنید که چگونه با صلابت در نقش جعفر ابن ابی طالب از اسلام مقابل نجاشی پادشاه مسیحی حبشه دفاع می‌کند.

 نکته شگفت‌انگیز درباره جلال مقامی این است که هیچ‌گاه وقار صدایش از بین نمی‌رود. چه هنگامی که قدرتمند حرف می‌زند، چه زمانی که صدایش رنگی از رمنس به خود می‌گیرد و چه زمانی که شکنندگی را چاشنی صدایش می‌کند وقار صدایش از بین نمی‌رود.

با تکیه بر همین وقار هم هست که می‌تواند به طیف متنوعی از نقش‌ها که گویندگی کرده تشخصی غریب ببخشد. یکی از بهترین نقش‌گویی‌های جلال مقامی در مقام دوبلور، گویندگی به جای رابین ویلیامز در فیلم ویل هانتننیگ خوب(نابغه) است. 

رابین ویلیامز در این فیلم نقش روان‌شناسی را بازی می‌کند که قرار است ویل هاننتینگ نابغه را به زندگی عادی برگرداند. او تنها کسی است که ویل هاننتینگ را واقعاً درک می‌کند. 

صدای با وقار جلال مقامی در این فیلم با آرامشی عمیق پیوند خورده و به رابین ویلیامز این فیلم چنان شکوهی بخشیده که جایگاه او را در حد یک حکیم فرزانه در نظر بینندگان ارتقا می‌بخشد. 

صدای مقامی آنقدر روی صورت رابین ویلیامز خوش نشست که مقامی به گوینده ثابت ویلیامز بدل شد و اکثریت نقش‌های او را مقامی دوبله کرد. 

نقش دیگری که مقامی به جای رابین ویلیامز دوبله کرد و بار دیگر ضرورت رعایت تناسب بازیگر/دوبلور را به تماشاگران یادآوری کرد فیلم انجمن شاعران مرده است. این بار مقامی به جای ویلیامزی حرف می‌زد که با شور و شعفی وصف‌ناپذیر شاگردانش(و چه بسا تماشاگران) را منقلب و متحول می‌کرد. 

صدای مقامی در این فیلم چنان شور و حرارتی دارد که تماشاگر را مجذوب و میخکوب می‌کند. اگر بخواهیم کارنامه جلال مقامی را به عنوان یک دوبلور بررسی کنیم و ظرائف کار او را موشکافانه توضیح دهیم حداقل به ده مقاله دیگر نیاز است. 

تازه شاید بعد از آن ده مقاله هم نتوان همه ظرائف و جزئیات گویندگی مقامی را برای خوانندگان توضیح داد. اما مقامی جز دوبلوری بزرگ یکی از نوستالژی‌های کودکی ما هم هست.

او آقای دیدنی‌هاست که با وقاری کم‌نظیر و متانتی دوست داشتنی دوازده سال مهمان خانه‌های مردم ایران بود و آن‌ها را دعوت می‌کرد تا تصاویری شگفت‌انگیز را ملاحظه کنند. 

مقامی بدون این‌که کار خاصی بکند به عنوان یک مجری هم جذاب بود. آنقدر جذاب که مردم دوازده سال تمام عاشقانه برنامه دیدنی‌ها را دنبال کردند. مقامی در قامت یک مجری آنقدر متین، با وقار و خوب بود که بدل شود به نوستالژی تمام بچه‌های آن نسل. 

مقامی بدون شک یکی از پنج گوینده (دوبلور) برتر تاریخ دوبلاژ ایران است. مردی که دوم مرداد سال 1320 متولد شد و به دوبله آمد تا این هنر را متحول کند.

 اگر جلال مقامی نبود دوبله ما چیزی کم داشت. بدون او رابین ویلیامز، عمر شریف و رابرت ردفورد آنقدر جذاب نبودند و آنقدر راحت در ذهن ما ماندگار نمی‌شدند. یادت ماندگار آقای باوقار دوبله ایران.