رویداد۲۴، امیر ساعدی داریان*- فشارهای آمریکا بر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بی‌اثر باقی ماند. یوکیا آمانو دبیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در هشتمین گزارش خود درباره روند اجرای توافق هسته‌ای توسط جمهوری اسلامی ایران بار دیگر اعلام کرد که تهران به‌طور کامل به تعهدات خود پایبند باقی‌مانده است.
به گزارش
رویداد۲۴ در هفته‌های گذشته سفر غیرمنتظره نیکی هیلی، نماینده ایالات‌متحده آمریکا در سازمان ملل به وین و دیدار و گفت‌وگو با یوکیا آمانو، چشم‌اندازها درباره گزارش هشتم آژانس درباره پایبندی ایران به برجام را تا حدودی تیر و تار کرده بود.
نیکی هیلی در این سفر به دنبال آن بود تا آژانس را متقاعد به اعمال فشار بر ایران برای باز کردن درهای پایگاه‌های نظامی خود به روی بازرسان بین‌المللی کند. او مدعی شد که ما هنوز مطمئن نیستیم که در پایگاه‌های نظامی ایران آیا فعالیت‌های مربوط به تسلیحات هسته‌ای انجام نمی‌گیرد و ازاین‌رو بازرسان آژانس باید از این پایگاه‌های نظامی بازدید به عمل آورد.
این درخواست عجیب و غیرمنتظره نماینده آمریکا در سازمان ملل پس‌ازآن مطرح شد که گزارش‌های منابع خبری نزدیک به کاخ سفید در هفته‌های اخیر حکایت از آن داشت که دونالد ترامپ به تصمیم نهایی خود برای پاره کردن برجام نزدیک شده است و احتمالاً در گزارش ماه جاری خود درباره روند اجرای برجام، ایران را متهم به عدم پایبندی به توافق هسته‌ای خواهد کرد و زمینه خروج آمریکا از این توافق را فراهم می‌کند.
بر این اساس درصورتی‌که ترامپ و کاخ سفید به این تصمیم نزدیک شده باشند برای عملی کردن آن تنها نیاز به یک بهانه داشته و دارند و چه بهانه‌ای بهتر از طرح یک خواسته غیرمنطقی و خارج از چارچوب توافق هسته‌ای و بالطبع رد آن از سوی جمهوری اسلامی.
آمریکایی‌ها هم خود به‌خوبی می‌دانند که دسترسی به پایگاه‌های نظامی نه‌تنها ایران بلکه هر کشوری دیگر که دارای ساختار طبقه‌بندی‌شده محرمانه هستند به‌سادگی امکان‌پذیر نیست.
در هیچ‌یک از مواد برجام هم این اجازه به طرف‌های مقابل داده نشده است که هر زمان که احساس کردن که دچار تردید یا بی‌اطلاعی! از فعالیت‌های نظامی ایران شدند از آژانس درخواست فراهم کردن زمینه بازدید از پایگاه‌های نظامی ایران را بدهند.
دسترسی به پایگاه‌های نظامی کشورهایی که پروتکل الحاقی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را هم امضا کرده‌اند هم به‌سادگی امکان‌پذیر نیست چه برسد به کشوری همچون ایران که آن را امضا هم نکرده است و تنها باهدف اثبات حسن نیت خود به‌طور موقت و داوطلبانه آن را اجرا می‌کند.
بر پایه پروتکل الحاقی، آژانس در صورتی می‌تواند درخواست بازرسی از پایگاه‌های کشورهای عضو و امضاکننده پروتکل را مطرح کند که اسناد و مدارک متقن و مستندی دال بر وجود فعالیت‌های مربوط به برنامه هسته‌ای در پایگاه‌های نظامی در اختیار داشته باشد.
البته در صورت وجود چنین مدارکی هم ورود بازرسان به پایگاه نظامی موردنظر یا به‌سادگی امکان‌پذیر نیست و گاهی اصلاً ممکن نخواهد شد.
بنابراین آمریکا برای مشروعیت بخشی به خروج خود از توافق هسته‌ای به بهانه مناسبی متوسل نشده است و به همین دلیل هم یوکیا آمانو در دیدار فرستاده ویژه کاخ سفید به وین قاطعانه با درخواست ارائه‌شده مخالفت کرد؛ مخالفتی که در گزارش هشتم آژانس درباره روند اجرای برجام از سوی ایران متبلور شد و نهاد ناظرِ تخصصی و بی‌طرفِ بین‌المللی بار دیگر پایبندی ایران به تعهدات خود را اعلام کرد.
ازاین‌رو اگر دونالد ترامپ در گزارش آتی خود ایران را متهم به عدم پایبندی به تعهدات و توافقات بداند عملاً بدون هیچ دلیل فنی و تخصصی دست به چنین اقدامی خواهد زد و عملاً تصمیم او یک تصمیم سیاسی خواهد بود تا یک تصمیم فنی و در چارچوب توافق هسته‌ای.
در این شرایط تصمیم آمریکا بعید است از حمایت بین‌المللی برخوردار شود که ازاین‌رو یقیناً این کشور در ادامه مناقشات حول محور برنامه هسته‌ای ایران تنها می‌ماند کما اینکه در روزهای گذشته فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اروپا و امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه به نمایندگی از طرف مای اروپایی گروه مذاکره‌کننده هسته‌ای با ایران بر این مسئله تأکید کردند که در مناقشه هسته‌ای ایران گزینه‌ای غیر از برجام وجود ندارد.
بنابراین تنها ماندن آمریکا در خروج از برجام و اعمال فشار تازه بر جمهوری اسلامی از یک‌سو اعتبار بین‌المللی این کشور را زیر سؤال می‌برد و از سوی دیگر اعمال هر نوع تحریم تازه مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را فاقد پشتوانه خواهد کرد.
این همان دلیلی است که تصمیم گیران و تصمیم سازان سیاست خارجی در کاخ سفید تاکنون مانع از اجرای تصمیم وعده داده‌شده ترامپ در جریان رقابت مای انتخاباتی برای پاره کردن برجام شده است.
بنابراین اگر ترامپ هم بر تصمیم خود برای خروج از برجام اصرار بورزد حالا که از حمایت‌های بین‌المللی ناامید شده است به دنبال دست‌وپا کردن شرکای داخلی خواهد رفت تا در اجرای این تصمیم تنها نماند.
ازاین‌رو احتمالاً او در گزارش آتی ایران را متهم به عدم پایبندی به برجام خواهد کرد اما توپ اعمال تحریم مای تازه مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران را به زمین کنگره ارسال خواهد کرد که با توجه به مخالفت مای اخیر حتی جمهوری خواهان با خروج آمریکا از برجام بعید است کنگره هم با ترامپ در این مسیر همراه شود.
با تمام این احوال باید دید آیا ترامپ به استقبال بی‌اعتبار کردن ایالات‌متحده آمریکا در نظام بین‌المللی و بی‌اعتبار کردن بیشتر خود در عرصه داخلی خواهد رفت یا این بار برای همیشه رؤیای پاره کردن برجام را از ذهن خارج خواهد کرد؛ رؤیایی که قطع به‌یقین تعبیر شدنی نیست چه با آمریکا و چه بدون آن.
*عضو هیئت‌علمی دانشگاه شهید بهشتی