مدیرعامل چهار بانک دولتی در میزگردی مطرح کردند؛ ما حامی تولیدیم
برخی رسانه‌ها طی روز‌های اخیر گزارش‌هایی را منتشر و در آن‌ها ادعا کرده اند که بانک‌ها نه تنها حامی تولید نیستند، بلکه گاه علیه تولید و فعالان اقتصادی نیز اقدام می‌کنند. آن‌ها از میان میلیون‌ها واحد تولیدی و بنگاه اقتصادی در کشور، یک یا چند مورد خاص را گزینش می‌کنند و بدون اشاره به سابقه پرونده بنگاه و یا صاحبان آن، به صورت کاملاً یک طرفه بانک‌ها را به اقدام علیه تولید ملی متهم می‌کنند.
رویداد۲۴ مدیران عامل چهار بانک دولتی در میزگردی به این موضوع پرداخته و زوایای پشت پرده این ماجرا را بررسی کرده اند.
«دکتر محمدرضا حسین زاده» مدیرعامل بانک ملی ایران، «دکتر حجت الله صیدی» مدیرعامل بانک صادرات ایران، «دکتر حسین مهری» مدیرعامل بانک صنعــت و معــدن و «دکتر محمدکاظم چقازردی» مدیرعامل بانک سپه در این نشست دیدگاه‌های خود را درباره نقش بانک‌ها در حمایت از تولید و مسائل دیگری مانند سود مرکب، تحریم، کرونا و ... مطرح کردند.
متن پرسش و پاسخ‌ها را در ادامه می‌خوانید:
به تازگی برخی رسانه‌ها و به ویژه رسانه ملی با انتشار گزارش‌هایی به مخاطبان این گونه القا می‌کنند که بانک‌ها گویا با «تولید» در کشور عناد دارند و چوب لای چرخ بنگاه‌های اقتصادی می‌گذارند. از نظر شما این مطالب تا چه اندازه واقعیت دارد؟
دکتر حسین زاده مدیرعامل بانک ملی ایران: خدمات بانک‌ها به همه حوزه‌های کشور از جمله حوزه تولید بر هیچ کس پوشیده نیست. بسیاری از زیرساخت‌های اساسی کشور، از پالایشگاه و کارخانه‌های بزرگ تولیدی و جاده گرفته تا کارگاه‌های کوچک چند نفره، همه با منابع مالی بانک‌ها تجهیز و ساخته شده اند.
تعداد پروژه‌هایی که با مشارکت و اقدام مستقیم بانک‌ها در کشور ایجاد شده اند قابل شمارش نیست، اما متأسفیم که از میان این تعداد پروژه بی شمار، تنها چند مورد انگشت شمار که پشت پرده آن‌ها نیز مشکوک است انتخاب و درباره آن‌ها گزارش تهیه می‌شود.
حتی اگر چند مورد نیز در این میان با مشکل مواجه شده باشد، آیا رواست برخی رسانه‌ها غیرمنصانه زحمات بیش از ۲۲۰ هزار نفر پرسنل نظام بانکی که هر روز به اشکال مختلف در حال خدمت رسانی به عموم مردم هستند را این گونه زیر سوال ببرند؟
کشوری که تحت شدیدترین تحریم هاست و هدف اصلی تحریم کنندگان آن نیز به اذعان خودشان، اقتصاد کشور و در رأس آن نظام بانکی است، باید از داخل بیشترین حمایت‌ها را شاهد باشد، در حالی که متأسفانه برخی تلاش می‌کنند با دستاویز کردن یک یا چند مورد خاص، همه خدمات را زیر سوال ببرند.
بانک‌ها از نقد استقبال می‌کنند، اما نقد باید منصفانه باشد، در حالی که برخی دوستان ناآگاه از همه خط و مرز‌های اخلاقی عبور کرده و بدون اطلاع از واقعیات، گزارش نویسی می‌کنند.
این سوال برای بسیاری از مردم مطرح است که واقعاً چرا بانک‌ها در همه جا دستی بر آتش دارند؟ علت این که نام بانک‌ها در اغلب پروژه‌ها وجود دارد چیست؟ آن‌ها نفعی در این ماجرا دارند؟
حسین زاده: بانک‌ها برای این که همه جا حضور داشته باشند، اشتیاقی ندارند و ترجیح می‌دهند به کار بانکداری خود بپردازند، اما چه کنیم که اقتصاد کشور ما بانک محور است. هنگام زلزله، سیل، کرونا و بیکاری، بانک‌ها باید به میدان بیایند و با افتخار به هموطنان کمک کنند.
این بانک‌ها بودند که چندی پس از شیوع بیماری کرونا و مواجهه مردم با شوک اقتصادی ناشی از آن، منابع قابل توجهی را در مدت زمان کم به حساب سرپرستان خانوار و صاحبان کسب و کار واریز کردند.
بانک‌ها هر جا که به کمک نیاز باشد، حضور دارند و از هیچ تلاشی برای پیشرفت امور دریغ نمی‌کنند. مروری بر تاریخچه این موضوع هم می‌تواند ماجرا را شفاف‌تر کند: در ۱۰ تا ۱۵ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی که کشور درگیر دفاع مقدس و سپس بازسازی بود، نه سرمایه گذاری خارجی وجود داشت و نه بخش خصوصی توانمندی بود که بتواند به تولید و ساخت کشور کمک کند، بنابراین بانک‌ها به این موضوع ورود کردند و بخش مهمی از تولید و زیرساخت‌های کشور را راه انداختند.
پس از این که کشور روی پای خود ایستاد و همه زیرساخت‌ها فراهم شد، بانک‌ها کم کم کنار کشیدند و بیشتر به حوزه سرمایه گذاری‌های غیر مستقیم ورود کردند، اما اکنون که شرایط کشور تحریمی است، باز هم به حضور بانک‌ها در پروژه‌های بزگ نیاز است. به عنوان مثال در آینده نزدیک پروژه ایستگاه‌های آب شیرین کن و انتقال آب شیرین از خلیج فارس به سه استان جنوبی و مرکزی کشور (هرمزگان، کرمان و یزد) افتتاح خواهد شد که یک ابرپروژه پیاده سازی شده با استفاده از توان داخلی است. واقعاً چه کسی به جز بانک‌ها قابلیت تأمین مالی چنین پروژه‌ای را دارد؟
چرا بانک‌ها به مقوله بنگاه داری وارد شدند؟ گفته می‌شود بانک‌ها به خروج از بنگاهداری تمایلی ندارند!
دکتر صیدی مدیرعامل بانک صادرات ایران: رویکرد کلی بانک ها، بنگاهداری نیست، اما برخی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی جزوی از عملیات بانکداری و حلقه‌ای از زنجیره مالی هستند. صرافی، شرکت واسپاری، کارگزاری، تأمین سرمایه یا شرکت‌های حوزه‌های خدمات آی تی، مجموعه‌هایی هستند که داشتن آن‌ها برای بانک الزامی است.
برخی بنگاه‌های دیگر مانند سنگ آهن ها، معادن، کارخانه‌های عظیم فولاد و نفت و گاز و سیمان هم مواردی هستند که هیچ نهاد و سازمان و شرکت بخش خصوصی توانایی مالی ورود به آن‌ها را ندارد، بنابراین تأمین مالی اجرای این پروژه‌ها فقط از دست بانک‌ها و یا حتی کنسرسیومی از بانک‌ها بر می‌آید.
بخشی از آنچه بنگاه‌های در اختیار بانک‌ها نامیده می‌شود نیز در ازای بدهی و رد دیون به بانک‌ها واگذار شده اند، چون وقتی بانک نمی‌تواند مطالباتش را از فرد بدهکار وصول کند، چاره‌ای جز این کار ندارد، بنابراین به طور کلی می‌توان گفت بانک‌ها هرگز تمایلی به بنگاه داری ندارند و به اجبار به این حوزه وارد شده اند، اما روش خروج از بنگاهداری نیز مهم است.
بانک‌ها اکنون طی دوره‌های زمانی مشخص مزایده برگزار و املاک، اموال و بنگاه‌های اقتصادی خود را واگذار می‌کنند. همچنین واگذاری سهام بنگاه‌های بزرگ که در اختیار بانک هاست، یکی از رایج‌ترین اقدامات برای خروج از بنگاهداری است که به طور مرتب در حال انجام است.
جایی از شما نقل شده است که برخی تسهیلات گیرندگان، منابع دریافتی را در محلی غیر از پروژه صرف کرده اند. این آیا نشان دهنده ضعف نظارت بانک در نحوه مصرف منابع نیست؟
صیدی: مصاحبه‌ای که مد نظر شماست، خیلی ناقص پخش شد، اما اصل ماجرا صحت دارد. ما موردی داشتیم که شخصی تسهیلاتی از بانکی دریافت کرده و به جای هزینه کرد در پروژه، با آن ماشین خریده بود. به هر حال طرح‌ها به صورت مشارکتی میان سرمایه گذار و بانک عملیاتی می‌شود. بانک سهم خود را پرداخت می‌کند، اما ممکن است سرمایه گذار به هر دلیلی نتواند میزان سهمش را تأمین کند و، چون آن را در جای دیگری هزینه کرده است، در نتیجه طرح راکد بماند.
بانک هم بدون برنامه و بی هدف پولی پرداخت نمی‌کند، اما واقعیت این است که نظارت بانک‌ها بر پروژه‌ها استاندارد است و خارج از ضابطه نمی‌توان از مجری طرح گزارشی مطالبه کرد.
این روز‌ها از خانه کارگر گرفته تا اتاق بازرگانی، همه به بانک‌ها می‌تازند. به نظر شما علت اصلی این اتفاق چیست؟ شما که حامی تولید هستید!
دکتر چقازردی، مدیرعامل بانک سپه: به نظر من باید به پیشینه و رفتار اقتصادی منتقدان توجه کرد. سیاست کلی بانک‌ها این است که هیچ واحد تولیدی فعال بی پول نماند. هر بنگاه فعالی که به سرمایه در گردش نیاز داشته باشد، از بانک دست خالی بر نمی‌گردد. همچنین بنگاه‌های کوچک و متوسطی که برای توسعه فعالیت خود به پول نیاز داشته باشند، بدون شک می‌توانند روی کمک بانک‌ها حساب کنند.
اما کسانی که اغلب از عملکرد بانک‌ها ابراز نارضایتی می‌کنند، افرادی هستند که سالهاست به نظام بانکی بدهکارند و با روش‌های مختلف ضمن سوء استفاده از قوانین و مقررات، توانسته اند ایفای تعهد خود را به تعویق بیاندازند.
شکی نیست که بانک باید طلب خود را بازیافت کند تا بتواند آن را در اختیار دیگر متقاضیان قرار دهد، شغل ایجاد کند و از تولید حمایت کند، اما این عده همیشه ناراضی به هر روشی متوسل می‌شوند تا وضعیت را وارونه جلوه دهند.
نکته مهمی که باید اشاره کنم این است که استفاده از لفظ «بانک ها» در اظهار نظر‌ها می‌تواند بار معنایی خاصی در پی داشته باشد. منتقدان به جای این که از این واژه استفاده کنند، بهتر است مورد مشخصی که سراغ دارند را مطرح کنند تا بانک مورد نظر هم بتواند درباره آن توضیح دهد.
از ابتدای امسال شیوع بیماری کرونا بسیاری از بنگاه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی را با مشکل مواجه کرد. بانک‌ها برای حل این مشکل چه کمکی کردند؟
چقازردی: دولت از ابتدای امسال با همکاری نظام بانکی به کمک کسانی شتافت که با شیوع کرونا مشکلاتی را تجربه کردند. بانک مرکزی با آزادسازی بخشی از سپرده قانونی بانک ها، منابع قابل توجهی را به جامعه تزریق کرد تا شدت شوک اقتصادی را کاهش دهد.
نقش بانک‌ها در این میان بسیار چشمگیر بود، به طوری که در مدت بسیار کوتاهی پول را به حساب مردم واریز کرد. از سوی دیگر صنوف آسیب دیده از کرونا نیز مشمول دریافت تسهیلات بانکی شدند، به طوری که تا کنون بیش از ۶۰ درصد اصناف تسهیلات خود را دریافت کرده اند و مابقی نیز در زمان مقرر این منابع را دریافت خواهند کرد. من معتقدم نظام بانکی به درستی و دقیق در جریان کرونا به وظایف خود عمل کرد و کارنامه درخشانی از خود به جا گذاشت.
حسین زاده: در روز‌های شیوع کرونا که بسیاری از سازمان‌ها و ادارات تعطیل بودند یا دورکاری می‌کردند، بانک‌ها بدون وقفه به خدمت رسانی مشغول بودند. سیستم بانکی حتی یک لحظه خدمت رسانی را متوقف نکرد و با این که تعداد زیادی از همکاران ما به این بیماری مبتلا شدند و از کارکنان پشت گیشه تا سطح مدیرعامل در اثر ابتلا به کرونا فوت کردند، اما خدمت رسانی ادامه یافت.
همچنین بانک‌ها با بنگاه‌های اقتصادی حداکثر همراهی را داشتند، به طوری که نه تنها تسهیلات مستقیم به آن‌ها پرداخت کردند، بلکه با درخواست امهال اقساط تسهیلات نیز تا حد امکان موافقت کردند و اجازه ندادند چرخ اقتصاد کشور از حرکت باز ایستد.
مدت هاست که درباره لزوم جلوگیری از خام فروشی و حمایت از فراوری محصولات معدنی مطالبی گفته می‌شود. بانک‌ها در این حوزه چه خدماتی ارائه کرده اند؟
دکتر حسین مهری مدیرعامل بانک صنعت و معدن: حمایت نظام بانکی از این حوزه بسیار قابل توجه است و می‌توان گفت بانک‌ها در جلوگیری از خام فروشی نقش موثری داشته اند. بانک‌ها همیشه یار و یاور صنعت، تولید و تجارت بوده و هستند و آمار به خوبی این موضوع را تأیید می‌کند.
در پنج ماه نخست امسال بیش از ۵ هزار و ۶۰ هزار میلیارد ریال تسهیلات توسط نظام بانکی پرداخت شده است که یک هزار و ۵۵۹ هزار میلیارد ریال آن به بخش صنعت و معدن و صنایع مرتبط پرداخت شده است. این عدد رشد ۷۱ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد که بسیار چشمگیر است. از این مبلغ یک هزار و ۲۰۰ هزار میلیارد ریال به عنوان سرمایه در گردش به واحد‌ها پرداخت شده و در واقع ۷۷ درصد کل تسهیلات پرداختی به واحد‌های صنعتی و معدنی مربوط به این بخش بوده است. اگر حمایت بانک‌ها از این بنگاه‌های اقتصادی نبود، با توجه به اعمال تحریم و شیوع بیماری کرونا، بدون شک بحران در این حوزه رخ می‌داد.
در همین مدت کوتاه دیدید که با حمایت بانک ها، شرکت‌های تولید ماسک، مواد ضدعفونی و شوینده چگونه تولید خود را افزایش دادند و نیاز کشور را تامین کردند. اگر بانک‌ها نبودند، مشکلات این بخش‌ها بیشتر می‌شد.
بار‌ها از تریبون‌های مختلف درباره نرخ سود بانکی و دریافت ربح مرکب در بانک‌ها اظهار نظر‌های تندی شده است. بهتر نیست در این باره بانک‌ها هم موضع گیری کنند؟
صیدی: خیلی صریح می‌گویم که این ادعا صحت ندارد. کسانی که ادعا می‌کنند بانک‌ها به فرمول ربح مرکب عمل می‌کنند، در جهل مرکب هستند. آن‌ها کمترین اطلاعی از نحوه عملکرد بانک‌ها در حوزه پرداخت تسهیلات و دریافت اقساط ندارند و اغلب از روی شنیده‌ها صحبت می‌کنند.
بار‌ها کسانی که چنین ادعا‌هایی داشته اند، پس از مطالعه نحوه عملکرد بانک‌ها در این حوزه، حرف خود را پس گرفته اند. بانک‌ها طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا که مصوب مجلس شورای اسلامی و مورد تایید شورای نگهبان است، عمل می‌کنند و از این رو به عملکرد آن‌ها خدشه‌ای وارد نیست.
ملاک ما، قانون و متون دینی است که سالهاست به آن عمل می‌شود، بنابراین نمی‌توان چنین ادعایی را بدون سند و استدلال مطرح کرد و همه نظام بانکی را زیر سوال برد. بانک هرگز سود روی سود نمی‌گیرد و همه مقام‌های نظارتی نیز بر این موضوع اذعان دارند. به اعتقاد من این‌ها مباحثی انحرافی است که از سوی افراد خاص مطرح می‌شود.
این که گفته می‌شود برخی بانک‌ها برای وصول مطالبات خود، بنگاه‌های اقتصادی کوچک و بزرگ را تا مرز تعطیلی رسانده اند صحت دارد؟
صیدی: بانک چرا باید این کار را بکند؟ اگر این طور باشد، اولین کسی که متضرر می‌شود خود بانک است. این به نفع بانک است که یک واحد تولیدی به فعالیتش ادامه بدهد تا بتواند منابعش را دریافت کند. از منظر مسئولیت اجتماعی هم این موضوع به نفع بانک است، چون هم تولید ادامه می‌یابد و هم اشتغال حفظ می‌شود، بنابراین بانک هرگز یک واحد تولیدی فعال را تعطیل نخواهد کرد.
این ادعا‌ها صحت ندارد و از سوی کسانی مطرح می‌شود که ما می‌دانیم پول بانک را کجا برده اند و چگونه خرج کرده اند.
حسین زاده: چنین ادعا‌هایی اصلا عقلانی هم نیست. بانک با تسهیلات گیرنده تا حد امکان مدارا می‌کند، اما از همه روش‌های قانونی هم استفاده می‌کند تا پول بانک برگردد. اغلب مواردی که اشاره شده است، تنها یک سوله یا ساختمان خالی است. مهمتر این که همه این بنگاه‌ها پیش از این که بانک به سراغشان برود، تعطیل شده بودند و گاه با حمایت بانک به چرخه تولید هم برگشته اند.
مهری: بانک‌ها حقیقتاً حامی تولیدند و این یک شعار نیست، بلکه در عمل مشاهده شده است. در سالی که با شدیدترین تحریم‌ها و بیماری کرونا درگیریم، بانک‌ها اجازه نداده اند تولید با مشکل عمده مواجه شود. رشد تسهیلات پرداختی کاملا این ادعا را ثابت می‌کند، چون ما معتقدیم کمک به تولید کشور و ایجاد اشتغال، عبادت است.
ما در حوزه ایجاد و توسعه زنجیره ارزش افزوده به طور جدی فعالیم و به عنوان یک نمونه واضح می‌توان زنجیره ارزش افزوده فولاد را از سنگ آهنگ تا محصول نهایی مشاهده کرد.
رسانه‌ها نباید خدمات گسترده بانک‌ها را نادیده بگیرند و نباید اجازه بدهند مظلومیت بانک‌ها در شرایط کنونی تداوم پیدا کند.
می‌دانیم که عده قابل توجهی از کارکنان بانک‌ها در جریان بیماری کرونا جان خود را از دست دادند. پیام شما به همکاران نظام بانکی دراین باره چیست؟
حسین زاده: همکاران ما بسیار مظلوم هستند. با وجود این که بدون وقفه به مردم خدمت رسانی می‌کنند، اما مورد توجه نیستند و این خوب نیست. تا کنون حدود ۱۴۰ نفر از کارکنان نظام بانکی در اثر کرونا فوت کرده اند و بیش از ۱۵ هزار نفر آن‌ها به این بیماری مبتلا شده اند. آن‌ها خانواده دارند و این نگرانی ما را تشدید می‌کند.
متأسفیم که در چنین شرایطی، کارکنان بانک‌ها گاه و بیگاه مورد هجمه‌های ناجوانمردانه قرار می‌گیرند، اما از همه همکاران نظام بانکی می‌خواهم بدون توجه به این حاشیه‌ها کار خود را ادامه دهند، به مردم و کشور خود خدمت کنند و همواره از خدا کمک بخواهند.
«دکتر محمدرضا حسین زاده» مدیرعامل بانک ملی ایران، «دکتر حجت الله صیدی» مدیرعامل بانک صادرات ایران، «دکتر حسین مهری» مدیرعامل بانک صنعــت و معــدن و «دکتر محمدکاظم چقازردی» مدیرعامل بانک سپه در این نشست دیدگاه‌های خود را درباره نقش بانک‌ها در حمایت از تولید و مسائل دیگری مانند سود مرکب، تحریم، کرونا و ... مطرح کردند.
متن پرسش و پاسخ‌ها را در ادامه می‌خوانید:
به تازگی برخی رسانه‌ها و به ویژه رسانه ملی با انتشار گزارش‌هایی به مخاطبان این گونه القا می‌کنند که بانک‌ها گویا با «تولید» در کشور عناد دارند و چوب لای چرخ بنگاه‌های اقتصادی می‌گذارند. از نظر شما این مطالب تا چه اندازه واقعیت دارد؟
دکتر حسین زاده مدیرعامل بانک ملی ایران: خدمات بانک‌ها به همه حوزه‌های کشور از جمله حوزه تولید بر هیچ کس پوشیده نیست. بسیاری از زیرساخت‌های اساسی کشور، از پالایشگاه و کارخانه‌های بزرگ تولیدی و جاده گرفته تا کارگاه‌های کوچک چند نفره، همه با منابع مالی بانک‌ها تجهیز و ساخته شده اند.
تعداد پروژه‌هایی که با مشارکت و اقدام مستقیم بانک‌ها در کشور ایجاد شده اند قابل شمارش نیست، اما متأسفیم که از میان این تعداد پروژه بی شمار، تنها چند مورد انگشت شمار که پشت پرده آن‌ها نیز مشکوک است انتخاب و درباره آن‌ها گزارش تهیه می‌شود.
حتی اگر چند مورد نیز در این میان با مشکل مواجه شده باشد، آیا رواست برخی رسانه‌ها غیرمنصانه زحمات بیش از ۲۲۰ هزار نفر پرسنل نظام بانکی که هر روز به اشکال مختلف در حال خدمت رسانی به عموم مردم هستند را این گونه زیر سوال ببرند؟
کشوری که تحت شدیدترین تحریم هاست و هدف اصلی تحریم کنندگان آن نیز به اذعان خودشان، اقتصاد کشور و در رأس آن نظام بانکی است، باید از داخل بیشترین حمایت‌ها را شاهد باشد، در حالی که متأسفانه برخی تلاش می‌کنند با دستاویز کردن یک یا چند مورد خاص، همه خدمات را زیر سوال ببرند.
بانک‌ها از نقد استقبال می‌کنند، اما نقد باید منصفانه باشد، در حالی که برخی دوستان ناآگاه از همه خط و مرز‌های اخلاقی عبور کرده و بدون اطلاع از واقعیات، گزارش نویسی می‌کنند.
این سوال برای بسیاری از مردم مطرح است که واقعاً چرا بانک‌ها در همه جا دستی بر آتش دارند؟ علت این که نام بانک‌ها در اغلب پروژه‌ها وجود دارد چیست؟ آن‌ها نفعی در این ماجرا دارند؟
حسین زاده: بانک‌ها برای این که همه جا حضور داشته باشند، اشتیاقی ندارند و ترجیح می‌دهند به کار بانکداری خود بپردازند، اما چه کنیم که اقتصاد کشور ما بانک محور است. هنگام زلزله، سیل، کرونا و بیکاری، بانک‌ها باید به میدان بیایند و با افتخار به هموطنان کمک کنند.
این بانک‌ها بودند که چندی پس از شیوع بیماری کرونا و مواجهه مردم با شوک اقتصادی ناشی از آن، منابع قابل توجهی را در مدت زمان کم به حساب سرپرستان خانوار و صاحبان کسب و کار واریز کردند.
بانک‌ها هر جا که به کمک نیاز باشد، حضور دارند و از هیچ تلاشی برای پیشرفت امور دریغ نمی‌کنند. مروری بر تاریخچه این موضوع هم می‌تواند ماجرا را شفاف‌تر کند: در ۱۰ تا ۱۵ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی که کشور درگیر دفاع مقدس و سپس بازسازی بود، نه سرمایه گذاری خارجی وجود داشت و نه بخش خصوصی توانمندی بود که بتواند به تولید و ساخت کشور کمک کند، بنابراین بانک‌ها به این موضوع ورود کردند و بخش مهمی از تولید و زیرساخت‌های کشور را راه انداختند.
پس از این که کشور روی پای خود ایستاد و همه زیرساخت‌ها فراهم شد، بانک‌ها کم کم کنار کشیدند و بیشتر به حوزه سرمایه گذاری‌های غیر مستقیم ورود کردند، اما اکنون که شرایط کشور تحریمی است، باز هم به حضور بانک‌ها در پروژه‌های بزگ نیاز است. به عنوان مثال در آینده نزدیک پروژه ایستگاه‌های آب شیرین کن و انتقال آب شیرین از خلیج فارس به سه استان جنوبی و مرکزی کشور (هرمزگان، کرمان و یزد) افتتاح خواهد شد که یک ابرپروژه پیاده سازی شده با استفاده از توان داخلی است. واقعاً چه کسی به جز بانک‌ها قابلیت تأمین مالی چنین پروژه‌ای را دارد؟
چرا بانک‌ها به مقوله بنگاه داری وارد شدند؟ گفته می‌شود بانک‌ها به خروج از بنگاهداری تمایلی ندارند!
دکتر صیدی مدیرعامل بانک صادرات ایران: رویکرد کلی بانک ها، بنگاهداری نیست، اما برخی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی جزوی از عملیات بانکداری و حلقه‌ای از زنجیره مالی هستند. صرافی، شرکت واسپاری، کارگزاری، تأمین سرمایه یا شرکت‌های حوزه‌های خدمات آی تی، مجموعه‌هایی هستند که داشتن آن‌ها برای بانک الزامی است.
برخی بنگاه‌های دیگر مانند سنگ آهن ها، معادن، کارخانه‌های عظیم فولاد و نفت و گاز و سیمان هم مواردی هستند که هیچ نهاد و سازمان و شرکت بخش خصوصی توانایی مالی ورود به آن‌ها را ندارد، بنابراین تأمین مالی اجرای این پروژه‌ها فقط از دست بانک‌ها و یا حتی کنسرسیومی از بانک‌ها بر می‌آید.
بخشی از آنچه بنگاه‌های در اختیار بانک‌ها نامیده می‌شود نیز در ازای بدهی و رد دیون به بانک‌ها واگذار شده اند، چون وقتی بانک نمی‌تواند مطالباتش را از فرد بدهکار وصول کند، چاره‌ای جز این کار ندارد، بنابراین به طور کلی می‌توان گفت بانک‌ها هرگز تمایلی به بنگاه داری ندارند و به اجبار به این حوزه وارد شده اند، اما روش خروج از بنگاهداری نیز مهم است.
بانک‌ها اکنون طی دوره‌های زمانی مشخص مزایده برگزار و املاک، اموال و بنگاه‌های اقتصادی خود را واگذار می‌کنند. همچنین واگذاری سهام بنگاه‌های بزرگ که در اختیار بانک هاست، یکی از رایج‌ترین اقدامات برای خروج از بنگاهداری است که به طور مرتب در حال انجام است.
جایی از شما نقل شده است که برخی تسهیلات گیرندگان، منابع دریافتی را در محلی غیر از پروژه صرف کرده اند. این آیا نشان دهنده ضعف نظارت بانک در نحوه مصرف منابع نیست؟
صیدی: مصاحبه‌ای که مد نظر شماست، خیلی ناقص پخش شد، اما اصل ماجرا صحت دارد. ما موردی داشتیم که شخصی تسهیلاتی از بانکی دریافت کرده و به جای هزینه کرد در پروژه، با آن ماشین خریده بود. به هر حال طرح‌ها به صورت مشارکتی میان سرمایه گذار و بانک عملیاتی می‌شود. بانک سهم خود را پرداخت می‌کند، اما ممکن است سرمایه گذار به هر دلیلی نتواند میزان سهمش را تأمین کند و، چون آن را در جای دیگری هزینه کرده است، در نتیجه طرح راکد بماند.
بانک هم بدون برنامه و بی هدف پولی پرداخت نمی‌کند، اما واقعیت این است که نظارت بانک‌ها بر پروژه‌ها استاندارد است و خارج از ضابطه نمی‌توان از مجری طرح گزارشی مطالبه کرد.
این روز‌ها از خانه کارگر گرفته تا اتاق بازرگانی، همه به بانک‌ها می‌تازند. به نظر شما علت اصلی این اتفاق چیست؟ شما که حامی تولید هستید!
دکتر چقازردی، مدیرعامل بانک سپه: به نظر من باید به پیشینه و رفتار اقتصادی منتقدان توجه کرد. سیاست کلی بانک‌ها این است که هیچ واحد تولیدی فعال بی پول نماند. هر بنگاه فعالی که به سرمایه در گردش نیاز داشته باشد، از بانک دست خالی بر نمی‌گردد. همچنین بنگاه‌های کوچک و متوسطی که برای توسعه فعالیت خود به پول نیاز داشته باشند، بدون شک می‌توانند روی کمک بانک‌ها حساب کنند.
اما کسانی که اغلب از عملکرد بانک‌ها ابراز نارضایتی می‌کنند، افرادی هستند که سالهاست به نظام بانکی بدهکارند و با روش‌های مختلف ضمن سوء استفاده از قوانین و مقررات، توانسته اند ایفای تعهد خود را به تعویق بیاندازند.
شکی نیست که بانک باید طلب خود را بازیافت کند تا بتواند آن را در اختیار دیگر متقاضیان قرار دهد، شغل ایجاد کند و از تولید حمایت کند، اما این عده همیشه ناراضی به هر روشی متوسل می‌شوند تا وضعیت را وارونه جلوه دهند.
نکته مهمی که باید اشاره کنم این است که استفاده از لفظ «بانک ها» در اظهار نظر‌ها می‌تواند بار معنایی خاصی در پی داشته باشد. منتقدان به جای این که از این واژه استفاده کنند، بهتر است مورد مشخصی که سراغ دارند را مطرح کنند تا بانک مورد نظر هم بتواند درباره آن توضیح دهد.
از ابتدای امسال شیوع بیماری کرونا بسیاری از بنگاه‌ها و فعالیت‌های اقتصادی را با مشکل مواجه کرد. بانک‌ها برای حل این مشکل چه کمکی کردند؟
چقازردی: دولت از ابتدای امسال با همکاری نظام بانکی به کمک کسانی شتافت که با شیوع کرونا مشکلاتی را تجربه کردند. بانک مرکزی با آزادسازی بخشی از سپرده قانونی بانک ها، منابع قابل توجهی را به جامعه تزریق کرد تا شدت شوک اقتصادی را کاهش دهد.
نقش بانک‌ها در این میان بسیار چشمگیر بود، به طوری که در مدت بسیار کوتاهی پول را به حساب مردم واریز کرد. از سوی دیگر صنوف آسیب دیده از کرونا نیز مشمول دریافت تسهیلات بانکی شدند، به طوری که تا کنون بیش از ۶۰ درصد اصناف تسهیلات خود را دریافت کرده اند و مابقی نیز در زمان مقرر این منابع را دریافت خواهند کرد. من معتقدم نظام بانکی به درستی و دقیق در جریان کرونا به وظایف خود عمل کرد و کارنامه درخشانی از خود به جا گذاشت.
حسین زاده: در روز‌های شیوع کرونا که بسیاری از سازمان‌ها و ادارات تعطیل بودند یا دورکاری می‌کردند، بانک‌ها بدون وقفه به خدمت رسانی مشغول بودند. سیستم بانکی حتی یک لحظه خدمت رسانی را متوقف نکرد و با این که تعداد زیادی از همکاران ما به این بیماری مبتلا شدند و از کارکنان پشت گیشه تا سطح مدیرعامل در اثر ابتلا به کرونا فوت کردند، اما خدمت رسانی ادامه یافت.
همچنین بانک‌ها با بنگاه‌های اقتصادی حداکثر همراهی را داشتند، به طوری که نه تنها تسهیلات مستقیم به آن‌ها پرداخت کردند، بلکه با درخواست امهال اقساط تسهیلات نیز تا حد امکان موافقت کردند و اجازه ندادند چرخ اقتصاد کشور از حرکت باز ایستد.
مدت هاست که درباره لزوم جلوگیری از خام فروشی و حمایت از فراوری محصولات معدنی مطالبی گفته می‌شود. بانک‌ها در این حوزه چه خدماتی ارائه کرده اند؟
دکتر حسین مهری مدیرعامل بانک صنعت و معدن: حمایت نظام بانکی از این حوزه بسیار قابل توجه است و می‌توان گفت بانک‌ها در جلوگیری از خام فروشی نقش موثری داشته اند. بانک‌ها همیشه یار و یاور صنعت، تولید و تجارت بوده و هستند و آمار به خوبی این موضوع را تأیید می‌کند.
در پنج ماه نخست امسال بیش از ۵ هزار و ۶۰ هزار میلیارد ریال تسهیلات توسط نظام بانکی پرداخت شده است که یک هزار و ۵۵۹ هزار میلیارد ریال آن به بخش صنعت و معدن و صنایع مرتبط پرداخت شده است. این عدد رشد ۷۱ درصدی نسبت به مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد که بسیار چشمگیر است. از این مبلغ یک هزار و ۲۰۰ هزار میلیارد ریال به عنوان سرمایه در گردش به واحد‌ها پرداخت شده و در واقع ۷۷ درصد کل تسهیلات پرداختی به واحد‌های صنعتی و معدنی مربوط به این بخش بوده است. اگر حمایت بانک‌ها از این بنگاه‌های اقتصادی نبود، با توجه به اعمال تحریم و شیوع بیماری کرونا، بدون شک بحران در این حوزه رخ می‌داد.
در همین مدت کوتاه دیدید که با حمایت بانک ها، شرکت‌های تولید ماسک، مواد ضدعفونی و شوینده چگونه تولید خود را افزایش دادند و نیاز کشور را تامین کردند. اگر بانک‌ها نبودند، مشکلات این بخش‌ها بیشتر می‌شد.
بار‌ها از تریبون‌های مختلف درباره نرخ سود بانکی و دریافت ربح مرکب در بانک‌ها اظهار نظر‌های تندی شده است. بهتر نیست در این باره بانک‌ها هم موضع گیری کنند؟
صیدی: خیلی صریح می‌گویم که این ادعا صحت ندارد. کسانی که ادعا می‌کنند بانک‌ها به فرمول ربح مرکب عمل می‌کنند، در جهل مرکب هستند. آن‌ها کمترین اطلاعی از نحوه عملکرد بانک‌ها در حوزه پرداخت تسهیلات و دریافت اقساط ندارند و اغلب از روی شنیده‌ها صحبت می‌کنند.
بار‌ها کسانی که چنین ادعا‌هایی داشته اند، پس از مطالعه نحوه عملکرد بانک‌ها در این حوزه، حرف خود را پس گرفته اند. بانک‌ها طبق قانون عملیات بانکی بدون ربا که مصوب مجلس شورای اسلامی و مورد تایید شورای نگهبان است، عمل می‌کنند و از این رو به عملکرد آن‌ها خدشه‌ای وارد نیست.
ملاک ما، قانون و متون دینی است که سالهاست به آن عمل می‌شود، بنابراین نمی‌توان چنین ادعایی را بدون سند و استدلال مطرح کرد و همه نظام بانکی را زیر سوال برد. بانک هرگز سود روی سود نمی‌گیرد و همه مقام‌های نظارتی نیز بر این موضوع اذعان دارند. به اعتقاد من این‌ها مباحثی انحرافی است که از سوی افراد خاص مطرح می‌شود.
این که گفته می‌شود برخی بانک‌ها برای وصول مطالبات خود، بنگاه‌های اقتصادی کوچک و بزرگ را تا مرز تعطیلی رسانده اند صحت دارد؟
صیدی: بانک چرا باید این کار را بکند؟ اگر این طور باشد، اولین کسی که متضرر می‌شود خود بانک است. این به نفع بانک است که یک واحد تولیدی به فعالیتش ادامه بدهد تا بتواند منابعش را دریافت کند. از منظر مسئولیت اجتماعی هم این موضوع به نفع بانک است، چون هم تولید ادامه می‌یابد و هم اشتغال حفظ می‌شود، بنابراین بانک هرگز یک واحد تولیدی فعال را تعطیل نخواهد کرد.
این ادعا‌ها صحت ندارد و از سوی کسانی مطرح می‌شود که ما می‌دانیم پول بانک را کجا برده اند و چگونه خرج کرده اند.
حسین زاده: چنین ادعا‌هایی اصلا عقلانی هم نیست. بانک با تسهیلات گیرنده تا حد امکان مدارا می‌کند، اما از همه روش‌های قانونی هم استفاده می‌کند تا پول بانک برگردد. اغلب مواردی که اشاره شده است، تنها یک سوله یا ساختمان خالی است. مهمتر این که همه این بنگاه‌ها پیش از این که بانک به سراغشان برود، تعطیل شده بودند و گاه با حمایت بانک به چرخه تولید هم برگشته اند.
مهری: بانک‌ها حقیقتاً حامی تولیدند و این یک شعار نیست، بلکه در عمل مشاهده شده است. در سالی که با شدیدترین تحریم‌ها و بیماری کرونا درگیریم، بانک‌ها اجازه نداده اند تولید با مشکل عمده مواجه شود. رشد تسهیلات پرداختی کاملا این ادعا را ثابت می‌کند، چون ما معتقدیم کمک به تولید کشور و ایجاد اشتغال، عبادت است.
ما در حوزه ایجاد و توسعه زنجیره ارزش افزوده به طور جدی فعالیم و به عنوان یک نمونه واضح می‌توان زنجیره ارزش افزوده فولاد را از سنگ آهنگ تا محصول نهایی مشاهده کرد.
رسانه‌ها نباید خدمات گسترده بانک‌ها را نادیده بگیرند و نباید اجازه بدهند مظلومیت بانک‌ها در شرایط کنونی تداوم پیدا کند.
می‌دانیم که عده قابل توجهی از کارکنان بانک‌ها در جریان بیماری کرونا جان خود را از دست دادند. پیام شما به همکاران نظام بانکی دراین باره چیست؟
حسین زاده: همکاران ما بسیار مظلوم هستند. با وجود این که بدون وقفه به مردم خدمت رسانی می‌کنند، اما مورد توجه نیستند و این خوب نیست. تا کنون حدود ۱۴۰ نفر از کارکنان نظام بانکی در اثر کرونا فوت کرده اند و بیش از ۱۵ هزار نفر آن‌ها به این بیماری مبتلا شده اند. آن‌ها خانواده دارند و این نگرانی ما را تشدید می‌کند.
متأسفیم که در چنین شرایطی، کارکنان بانک‌ها گاه و بیگاه مورد هجمه‌های ناجوانمردانه قرار می‌گیرند، اما از همه همکاران نظام بانکی می‌خواهم بدون توجه به این حاشیه‌ها کار خود را ادامه دهند، به مردم و کشور خود خدمت کنند و همواره از خدا کمک بخواهند.
خبر های مرتبط
خبر های مرتبط
