راز بالا و پایین ‌شدن قیمت‌ها در بازار ارز؛ دلار به کدام سمت می‌رود؟

رویداد۲۴ بازارساز نشان داده که این بار قصد رها کردن بازار و نرخ ارز را ندارد، یک تغییر استراتژی مشهود است: خداحافظی با رویکرد منفعلانه. همین عامل موجب شده تا انگیزه دپوی دلار از بین رود، و یک کانال فعال در عرضه دلار ایجاد شود.

بازار ارز طی روزهای گذشته برای بسیاری شوک‌آور بوده است. خریداران دلار در بالای سطح 30 هزار تومان بسیار نگرانند که دچار ضرر سنگین شوند. آنها انتظار این را نداشتند که نرخ دلار پیش از انتخابات آمریکا روندی کاهشی به خود گیرد، تلقی تمام نوسانگیران این بود که ترامپ 4 سال دیگر بر صندلی ریاست جمهوری در کاخ سفید تکیه بزند، اما به نظر این پیش‌بینی‌ها دچار تغییر شد.

اما نمی‌توان نقش بازارساز را در تغییر معادله بازار ارز کم دانست. سیاست‌های جدید به نوعی بی‌پروایی بازارساز در قبال قیمت‌های بازار را نشان داد. فعال شدن بازارساز در نرخ‌دهی هم موجب شده تا هیچ فاصله رانتی برای نوسانگیران به وجود نیاید. هنگامی که نرخ صرافی‌های رسمی از بازار آزاد عقب می‌ماند، بسیاری از نوسانگیران با خرید کارت ملی افراد، سعی می‌کنند سهمیه آنان را تصاحب کنند؛ هر کارت ملی می‌تواند در طول سال یکبار 2200 دلار دریافت کند.

به نوشته اقتصادنیوز، هنگامی که فاصله نرخ فروش دلار در صرافی و بازار آزاد، 2200 دلار است، صرافان از یک موقعیت 2 میلیون و 200 هزار تومانی برای هر کارت ملی برخوردارند، یک حساب سرانگشتی نشان می‌دهد که اگر روزی 5 کارت ملی را به داخل صرافی بفرستند، می‌توانند سود مناسبی کسب کنند.

این عمل در مرحله بعدی به دپوی دلار منجر می‌شد، یعنی دلاری را که بازارساز در بازار متشکل عرضه می‌کرد و سپس در بازار نقدی می‌رسید، قادر نبود به تقاضای رسمی پاسخ دهد. همین مسئله موجب می‌شد تا یک کانال عرضه از کار بیفتد. اما اکنون فاصله نرخ فروش دلار در بازار آزاد و صرافی به صفر میل می‌کند و طبعا، عرضه در بازار فعال‌تر از گذشته است.

همتی: دلیل افزایش نرخ دلار، کاهش درآمدهای ارزی کشور است

عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی نیز درباره دلیل افزایش نرخ ارز گفته است: دلیل افزایش نرخ ارز صدور بخشنامه‌های متعدد ارزی نبوده است بلکه دلیل آن کاهش درآمدهای ارزی کشور است. مشکلات ناشی از تحریم و اثرات آن بر صادرات را اطلاع دارم و علت کاهش صادرات ما در 6 ماهه ابتدای سال دقیقا مشخص است و ان شاء الله در نیمه دوم سال جهش خوبی در این زمینه خواهیم داشت و ان شاء‌الله نرخ ارز نیز کنترل می‌شود و شرایط بازار در خصوص نرخ ارز مثبت‌تر شده است و نکته دوم اینکه عرضه ارز در سامانه نیما بسیار بهتر شده است.

رئیس اتاق بازرگانی ایران و عراق نیز گفته است سوداگران با گره زدن بازار ارز به انتخابات آمریکا تلاش داشتند انتظارات منفی را تشدید کنند؛ حال آنکه اتفاق مخربی پیش‌روی بازار ارز نیست.

یحیی آل‌اسحاق درباره آینده بازار ارز گفت: با بررسی روند چند سال اخیر، می‌توان دریافت تقاضای واقعی ارز در کشور برای تجارت بین ۵۰ تا ۶۰ میلیارد دلار است. بنابراین اگر ملاک بررسی تقاضای واقعی باشد، عرضه با ۶۰ میلیارد دلار تقاضای ارزی متناسب باشد.

وزیر سابق بازرگانی درباره محدودیت‌های عرضه ارز در بازار گفت: به‌دلیل محدودیت‌های ایجاد شده در حوزه صادرات نفتی و غیرنفتی و همچنین محدودیت‌های ناشی از ویروس کرونا، در حال تجربه شرایط سختی در حوزه اقتصادی هستیم. اگر تنها بخشی از ۸۰ میلیارد دلاری ارز بلوکه شده کشورمان آزاد شود، نگرانی‌ها از بین می‌رود و با همین ذخایر، بخش قابل توجهی از مشکلات ارزی کشور حل خواهد شد. در حال حاضر بازار معاملات ارز، بازار پر ریسکی است و کسانی که با نیت حفظ ارزش پول در این حوزه وارد شده‌اند، باید بدانند که احتمال ریزش در بازار ارز افزایش یافته است.

بیشتر بخوانید: دست‌هایی که دلار را بالا پایین می‌کنند/ برندگان اصلی ارزان‌شدن دلار چه کسانی هستند؟

ارزهای آزادشده عراق، بازار ارز را کنترل کرد؟

سایت تجارت‌نیوز نیز درگزارشی درباره وضعیت بازار ارز نوشته است: مسئولان می‌گویند ارزهای آزادشده ایران در عراق، قیمت ارز را کاهش داد. اما محاسبات نشان می‌دهد حتی اگر این ارزها واقعا آزاد شده باشد، در نهایت ۱۷ تا ۴۰ روز نیاز بازار ارز را پوشش خواهد داد، آن هم فقط برای واردات.

یکی از مسائلی که در تغییر نرخ ارز موثر ارزیابی می‌شود موضوع آزادسازی ارزهای بلوکه شده ایران در پنج کشور کره جنوبی، چین، ژاپن، هند و عراق است. با توجه به شرایط این کشورها و شدت روابطشان با آمریکا، بیشترین امید مسئولان میان این پنج کشور به عراق است. حتی برخی معتقدند آزادسازی ارزهای ایران در عراق سبب کاهش چند هزار تومانی قیمت دلار شده است.

بر اساس آماری که رئیس کل گمرک کشور پایان سال 98 داده است تجارت خارجی در سال ۹۸ به ۸۵ میلیارد دلار رسیده که از این میزان، ۴۳٫۷ میلیارد دلار مربوط به واردات بوده است. این یعنی نیاز ارزی روزانه ایران برای واردات حدود 118 میلیون دلار است. بنابراین اگر ارزهای بلوکه شده ایران در عراق را دست بالا و پنج میلیارد دلار در نظر بگیریم، آزاد شدن این منبع می‌تواند فقط برای تقریبا 40 روز نیاز ارزی کشور آن هم فقط برای واردات کافی باشد.

بنابراین ظاهرا عرضه ارزهای بلوکه شده ایران در عراق بر خلاف چیزی که مسئولان ادعا می‌کنند تاثیر چشمگیر و طولانی مدتی در کاهش نرخ ارز نخواهد داشت. کارشناسان بسیاری نیز آزاد سازی این ارزها را مسکنی برای بازار ارز می‌خوانند که قیمت‌ها را برای چند روزی کاهش خواهد دارد اما به علت عدم تداوم عرضه به دلیل قطع درآمدهای ارزی چند روز بعد بار دیگر قیمت‌ها صعودی می‌شود.

قالیباف: مطمئن هستم دلار ارزان می‌شود

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به جلسه اخیر خود با وزرای اقتصادی، گفت: پیرو این جلسه مطمئن هستیم که در تثبیت بورس و کاهش قیمت ارز تداوم ایجاد خواهد شد که در فرصت مناسب به اطلاع مردم می‌رسانیم.

پیش‌بینی واعظی از آینده دلار

محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور نیز دیروز در حاشیه جلسه هیات دولت درباره اینکه روند کاهشی نرخ دلار در ایران و آیا این روند ادامه دار خواهد بود یا خیر، به خبرگزاری تسنیم گفت: همواره از روز اول گفتیم که قیمت‌های کنونی دلار قیمت‌های واقعی در بازار ایران نیست. دولت همواره با افزایش نرخ ارز مخالف بوده و در مقابل آن مقاومت کرده است.

 البته محدودیت‌هایی هم در مقطعی داشتیم؛ از اسفند ۹۸تا خرداد ۹۹ که عملا صادرات ما به دنیا متوقف شد، طبیعی بود که هر صادراتی که انجام می‌شود دو سه ماه بعد باید ارز آن وارد بازار شود. در این مقطع فشار زیادی به بازار وارد شد. صادرات نفت کشور به حداقل رسید و صادرات غیرنفتی هم کاهش پیدا کرد و سه چهار ماه بسیار سختی را پشت سر گذاشتیم و اکنون خوشبختانه آنچه صادر شده است، برمی‌گردد.

رئیس دفتر رئیس‌جمهور اضافه کرد: در روز‌های گذشته پولی که در سامانه نیمایی عرضه شده است، قابل مقایسه با دو سه هفته قبل نیست. از طرف دیگر بخشی از پول‌های ما که در خارج مسدود شده بود الان باز شد و فعالیت آن را شروع کردیم؛ البته علائم سیاسی دیگری هم کنار آن‌ها وجود دارد که دست به دست هم داده و مقداری بازار ارز را کاهشی کرده است. تاکید ما همواره بر این موضوع بوده که نرخ ارز و قیمت سکه باید به قیمت واقعی خودش بازگردد. اگر ارز یا سکه پایین می‌آید این یک علامت است و ما باید تلاش کنیم همراه این‌ها قیمت کالا‌هایی که به همراه گران شدن ارز بالا رفته است، قیمت واقعی خود را پیدا کند.

بازار ارز چه خواهد شد؟

احمد حاتمی‌یزد کارشناس بانکی نیز در یادداشتی در روزنامه همشهری نوشت: نوسانات ۲روز اخیر بازار ارز بیشتر منعکس‌کننده انتظارات مردم از تحولات آینده بود چراکه از یک‌سو این تحلیل وجود دارد که آرای الکترال جو بایدن، نامزد حزب دمکرات از دونالد ترامپ نامزد حزب جمهوری‌خواه آمریکا بسیار بیشتر است و بعید به‌نظر می‌رسد در مدت باقی‌مانده تا روز انتخابات، رئیس‌جمهور فعلی این کشور بتواند آرای لازم را کسب کند و در کاخ سفید برای ۴سال دیگر باقی بماند.

به همین دلیل استنباط می‌شود که درصورت ورود جوبایدن به کاخ سفید و احیای برجام، دست‌کم تحریم‌ها از استحکام و شدت گذشته برخوردار نباشد. حتی به ایران اجازه داده شود که از منابع ارزی خود در برخی بانک‌های کشورهایی چون چین و عراق استفاده کند.

از سوی دیگر پس از سفر اخیر رئیس‌کل بانک مرکزی به عراق این خبر قوت گرفت که به‌احتمال زیاد طرف عراقی اجازه پیدا کرده تا بیش از ۵ میلیارد دلار از منابع ارزی ایران را آزاد کند. البته این آزادسازی به‌معنای ورود ارز به شکل اسکناس یا دسترسی برای خرید هر کالایی نخواهد بود، اما این احتمال وجود دارد که بخش زیادی از نیاز تجاری ایران به ارز برای خرید کالاهای اساسی و ضروری از کانال کشور عراق تامین شود. به‌طور طبیعی دسترسی ایران به ارزهای خود، فشار برای تقاضای ارز تجاری را کاهش خواهد داد.

انتظار می‌رود اگر روند نزولی ارزش ارزهای خارجی دست‌کم به‌صورت موقت ادامه یابد، بخش زیادی از دلارهای خانگی راهی بازار آزاد شود، مشروط به اینکه انتظارات تعدیل شود و چشم‌انداز باثبات‌تری را تجربه کنیم. البته اگر مردم یقین پیدا کنند که روند نزولی ممکن است ادامه داشته باشد، موج فروش دلارهای خانگی تشدید خواهد شد.

انتقادی که به بانک مرکزی به‌عنوان سیاستگذار پولی کشور برمی‌گردد این است که چرا نظارت بر شبکه بانکی ضعیف است و بسیاری از اخطارها جدی گرفته نمی‌شود و بسیاری از وعده‌ها هم تحقق نیافته و ادامه این روند اثرگذاری سیاست‌های پولی و ارزی را تضعیف می‌کند.

مسئله دیگر البته به دخالت‌های احتمالی دولت در سیاست‌های بانک مرکزی برمی‌گردد و اینکه گفته یا دستور داده شود که نرخ دلار باید واقعی شود، یک پیام مبهم است چرا که باید مشخص گفته شود نرخ واقعی دلار یعنی چه؟ واقعیت این است که حتی اگر بانک مرکزی به دستور دولت بخواهد قیمت ارز را پایین بیاورد و به تزریق ارز روی آورد، هم قادر به ادامه این سیاست در بلندمدت نخواهد بود چراکه دسترسی به منابع ارزی کشور به‌شدت محدود و قفل و درآمد ارزی ناشی از صادرات نفت هم به صفر نزدیک شده است.

عقلانیت ایجاب می‌کند که اجازه داده شود تا قیمت ارز در نتیجه عرضه و تقاضا شکل بگیرد و تلاش برای کاهش تصنعی آن متوقف شود. مسئله دیگر اینکه هم‌اکنون هم اگر بانک مرکزی بخواهد به تزریق فیزیکی دلار روی آورد، تقاضای مؤثری برای دلار سبز آمریکا وجود ندارد و بیشتر تقاضای موجود برای واردات است که رفع این نیاز با دلار فیزیکی ممکن نیست. در شرایط پرنوسان بازار سکه، دلار و طلا، اینکه به مردم گفته شود، در این بازار سرمایه‌گذاری نکنند، چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد چراکه همه دنبال حفظ ارزش دارایی‌های خود هستند و بهتر است مردم ریسک سرمایه‌گذاری در بازارها را در نظر بگیرند. به‌ویژه اینکه تحولات روزهای آینده ممکن است ریسک را افزایش دهد.