حضور استراتژيك عبدالله عبدالله در چابهار

رویداد24: عبدالله عبدالله، رييس اجرايي افغانستان در آخرين روز سفر به ايران به چابهار رفت تا در بازديدي از بندر چابهار در جريان آخرين وضعيت فرآيند اجرايي شدن اين بندر به عنوان بندر استراتژيك بين‌المللي تزانزيت كالا بين سه كشور هند، افغانستان و ايران قرار گيرد.

بندر چابهار يكي از چندين طرح‌هاي مشترك ايران، هند و افغانستان است كه به زودي و با تكميل شدن فرآيند آن به يكي از نقاط قوت سه كشور مبدل خواهد شد.

 هرچند در اين سفر مقام دولتي خاصي عبدالله را از تهران همراهي نكرد اما وي در فرودگاه چابهار مورد استقبال استاندار سيستان و بلوچستان، مسوولان، علما و روحانيون و شماري از معتمدان مردمي قرار گرفت و بعد از آن براي ديدار از منطقه آزاد تجاري -صنعتي و طرح توسعه بنادر چابهار و حضور در دو نشست با مسوولان و فعالان اقتصادي و البته افغان‌هاي مقيم چابهار شركت كرد تا با خيال راحت چهارشنبه شب چابهار را به مقصد افغانستان ترك كند.

اين نخستين سفر عبدالله عبدالله به ايران نيست و وي ايران را به خوبي مي‌شناسد اما اين نخستين سفر وي به ايران با سمت رييس اجرايي دولت افغانستان است و از اين حيث اين سفر قابل توجه است.

افغانستان تمايل دارد تا از «بندر چابهار» براي انتقال و ورود كالاهاي خود به كشورهاي آسياي ميانه و اروپا استفاده كند. اغلب كالاهاي اين كشور در حال حاضر از طريق پاكستان به كشور وارد يا از آنجا به كشورهاي ديگر صادر مي‌شود.

تعرفه گمركي واردات كالا كه اغلب با واسطه پاكستان وارد افغانستان مي‌شود براي يك كاميون باربري با حدود ٤٠ تن بار ميوه يا مواد خوراكي ديگر، به‌طور ميانگين سه هزار دلار هزينه دارد، اما اگر اين محصولات به‌طور مستقيم از افغانستان انتقال داده شود، حدود ٢٠٠ دلار براي آن هزينه دربر خواهد داشت.

تبديل بندرچابهار به يك بندربين‌المللي ترانزيت كالا يكي از طرح‌هاي مشترك ايران، هند و افغانستان است. ايران، هند و افغانستان در سال ٢٠٠٣ ميلادي، نخستين موافقتنامه را براي توسعه بندر چابهار امضا كردند.

افغانستان با استفاده از اين بندر وابستگي اقتصادي خود را از پاكستان رقيب ديرينه هند، كاهش خواهد داد و «دهلي نو»، سرمايه‌گذاري روي فاز اول توسعه بندر چابهار را آغاز كرده و تاجران افغان نيز زمين مورد نياز خود را در اين بندر براي ترانزيت كالاهاي خود در اختيار گرفته‌اند.

 قربان حقجو، رييس اداره حمايت از سرمايه‌گذاري در افغانستان معتقد است كه بندر چابهار، وابستگي انتقال كالاهاي افغانستان را از مسير پاكستان كاهش مي‌دهد و اين بندر جايگزيني براي بندر «كراچي» خواهد بود و ضمن اينكه از نظر مسافت، بندر چابهار از بندر كراچي پاكستان به افغانستان نزديك‌تر است.

به گفته وي، اهميت ديگر بندرچابهار، آمادگي ايران براي ارايه تسهيلات از جمله زمين براي ايجاد واحدهاي توليدي و نگهداري كالا و محصولات افغان در اين بندر است و با توجه به اينكه چابهار يك منطقه آزاد است، افغانستان مي‌تواند صادرات خود را در آنجا انجام دهد. تجار افغانستان مي‌توانند ميوه‌هاي خود را به بندر چابهار انتقال دهند و به خوبي در تاسيسات آنجا نگهداري و سپس صادر كنند، اما در حال حاضر كالاها و محصولاتي كه به پاكستان انتقال مي‌دهيم به نام افغانستان در كشورهاي ديگر صادر نمي‌شود و به نام پاكستان صادر مي‌شود.

وي معتقد است مشكلاتي كه ما از نظر ترانزيتي با پاكستان داريم و هر از گاهي تجار افغان از ناحيه «اسلام‌آباد»، تحت فشار قرار مي‌گيرند و از آن به عنوان يك اهرم فشار عليه كابل استفاده مي‌كنند، اين مشكلات را با ايران كمتر داريم و راه ايران نسبت به پاكستان، هميشه روي ترانزيت و تجارت افغانستان بازتر بوده و ما مشكلي كه با پاكستان داريم با ايران نداريم.

به نظر مي‌رسد سردي روابط بين پاكستان و افغانستان، اهميت بندر چابهار را نزد كابل به عنوان بديلي براي بندر كراچي براي صادرات و واردات كالاهاي خود دو‌چندان كرده است.

پيشنهادات تركان به عبدالله البته پيش از اين عبدالله عبدالله در ديدار با اكبر تركان، مشاور رييس‌جمهور و دبير شوراي هماهنگي مناطق آزاد به ايجاد و استفاده مشترك و بهينه از فرصت‌هاي پيش‌رو براي گسترش و تحكيم روابط ميان دو كشور تاكيد كرده بودند و در مورد افزايش سرمايه‌گذاري بازرگانان افغانستاني در بندر چابهار و مبادله اموال تجارتي بحث و تبادل‌نظر كرده بودند. به‌گونه‌اي كه تركان در اين ديدار به طرف افغاني پيشنهاد مي‌كند «تا افغان‌ها در تكميل راه‌آهن چابهار - زاهدان و همچنين تاسيس دفاتر تجار افغاني در چابهار مشاركت كنند. در حال حاضر تجار افغاني كه خارج از اين كشور به فعاليت مشغول هستند در كشورهاي حاشيه خليج‌فارس دفاتر نمايندگي تاسيس كرده‌اند و كالاهاي خود را از طريق آن كشورها به چابهار مي‌آورند و مجددا از طريق اين منطقه به افغانستان و كشورهاي آسياي ميانه ارسال مي‌كنند. به اين هيات عاليرتبه كشور افغانستان پيشنهاد داديم تا تجار افغاني دفاتر خود را در چابهار تاسيس كنند تا ترانزيت مجدد كالاها مقرون به‌صرفه‌تر باشد.»

عبدالله عبدالله رييس اجرايي جمهوري اسلامي افغانستان نيز تاكيد مي‌كند: «بندر چابهار براي افغانستان از لحاظ صادرات و واردات اموال بازرگاني مهم است و هر دو كشور يكجا با ديگر شركاي بازرگاني خويش تلاش كنند تا از اين بندر حداكثر استفاده صورت گيرد. اداره حمايت از سرمايه‌گذاري افغانستان، تجار ملي را تشويق خواهد كرد تا در بندر چابهار سرمايه‌گذاري كرده و با استفاده از اين راه، براي صادرات و واردات اموال و اجناس افغانستان راه بديلي پيدا كنند. بندر چابهار نه‌تنها براي افغانستان و ايران، بلكه به ساير كشورهاي منطقه نيز مهم و با ارزش است. بندر چابهار از تمام بنادر ديگر براي وصل كردن افغانستان به بحر نزديك‌تر و كم‌هزينه‌تر است.»

چرا چابهار؟

ايران، هند و افغانستان سال ٢٠٠٣ نخستين موافقتنامه را براي توسعه بندر چابهار امضا كردند. موافقتنامه‌اي كه بعدها نيز مورد بازبيني قرار گرفت. تقريبا در همه اين ‌سال‌ها توسعه چابهار، جزو دغدغه‌هاي تهران و كابل بوده است و اميد مي‌رود با سفر جديد دغدغه‌هاي موجود كمرنگ‌تر از قبل شود.

توجه ايران و افغانستان به چابهار در شرايطي است كه بندر گوادر در پاكستان به عنوان رقيب اصلي اين بندر در فاصله كمي از اين بندر قرار دارد و گسترش روابط تجاري ايران و پاكستان همواره مورد اعتراض پاكستان بوده است. به گونه‌اي كه جاويد فيصل، معاون سخنگوي رييس اجرايي جمهوري اسلامي افغانستان در اين باره گفته است: «چابهار يك راه مواصلاتي براي افغانستان است كه از اين طريق به دريا متصل مي‌شود. اگر براي افغانستان، امكان ترانزيت از مسير چابهار فعال شود، وابستگي اين كشور به بندر گوادر كه متعلق به پاكستان است، كم مي‌شود و با اين كار هزينه تزانزيت افغانستان كاهش پيدا مي‌كند و امكان صادرات و واردات براي كشور آسان‌تر مي‌شود.»

اين در حالي ‌است كه اختلافات ديرين افغانستان و پاكستان نيز همچنان وجود دارد. افغانستان در حالي به دنبال مشاركت با هند و ايران بر سر بندر چابهار است كه راه آبي ديگري ندارد و در شرايط درگيري مرزي با پاكستان، ايران و هند برايش جايگزين‌هاي خوبي هستند.

افغانستان تمايل دارد تا از «بندر چابهار» براي انتقال و ورود كالاهاي خود به كشورهاي آسياي ميانه و اروپا استفاده كند. اغلب كالاهاي اين كشور درحال‌حاضر از طريق پاكستان به كشور وارد يا از آنجا به كشورهاي ديگر صادر مي‌شود. تعرفه گمركي واردات كالا كه اغلب با واسطه پاكستان وارد افغانستان مي‌شود براي يك كاميون باربري با حدود ٤٠ تن بار ميوه يا مواد خوراكي ديگر، به‌طورميانگين سه هزار دلار هزينه دارد، اما اگر اين محصولات به‌طور مستقيم از افغانستان انتقال داده شود، حدود ٢٠٠ دلار براي آن هزينه در بر خواهد داشت. دهلي‌نو، سرمايه‌گذاري روي فاز اول توسعه بندر چابهار را آغاز كرده و تاجران افغان نيز زمين مورد نياز خود را در اين بندر براي ترانزيت كالاهاي خود در اختيار گرفته‌اند.

در اين ميان البته نبايد از نگراني مشترك ايران و‌افغانستان نيز به‌راحتي گذشت. هرچند افغانستان هنوز هم با گروه‌هاي تروريستي طالبان درگير است، گروه جديد تروريستي داعش نيز براي اين كشور مشكلاتي را ايجاد كرده است و گزارش‌هاي متعدد نشان مي‌دهد كه عناصر اين گروه در استان‌هاي جنوبي مانند زابل و نيمروز همجوار با مرزهاي ايران هم مشاهده شده‌اند. در اين شرايط كه ايران جزو نيروهاي جدي مبارزه با تروريسم محسوب مي‌شود، بدون شك مبارزه با تروريسم به عنوان يك خطر منطقه‌اي در گفت‌وگوهاي عبدالله عبدالله در تهران بررسي مي‌شود.