آیا شهرداری تهران می‌خواهد اعتراضات ادامه داشته باشد؟

رویداد۲۴ لیلا فرهادی: در هفته جاری یک بنر با اشاره به ماجرای اعتراضات ۱۴۰۱ رونمایی شد که در آن تصویری از افراد با چشم‌های آسیب‌دیده بود که زیر آن نوشته شده «در دروغگویان چیزی نهفته نیست.» این بنر به معترضانی کنایه می‌زد که در جریان اعتراضات از ناحیه چشم دچار مشکل شده بودند. در حالیکه تب اعتراضات فروکش کرده بود، اقدام شهرداری تهران بنزینی بر آتش بود تا خشم و نفرت معترضان افزایش یابد.

یکی دو نفر از معترضان از ناحیه چشم دچار مشکل شده بودند و ناچار به تخلیه چشم شده بودند و برای عمل به خارج کشور رفته بودند؛ از جمله الهه توکلیان که در خارج کشور با رضا پهلوی دیدار کرده بود. همین موضوع کافی بود تا نهادهایی همچون شهرداری تهران، آنها را دروغگو بخوانند. در شبکه‌های اجتماعی هم همین دیدگاه وجود داشت و برخی کاربران نوشته بودند «کسانی که می‌گفتند چشمشان کور شده، حالا چشم در آورده‌اند.»

برخی از اسیب دیدگان، چشم خود را عمل کرده بودند و «چشم مصنوعی» گذاشته بودند. انتشار تصویر برخی از این افراد «با چشم» کافی بود که جریان تندرو آنها را متهم به دروغگویی کنند و بگویند اصلا چشم آنها از ابتدا طوری نشده بود.

بنر‌ اخیر شهرداری درباره همین مسئله به آثار «مجید خسروانجم» کارتونیست ایرانی شباهت دارد. خسروانجم در پاسخ به رویداد۲۴ درباره اینکه آیا با شهرداری قراردادی داشته یا خیر؟ گفته «توافقی با شهرداری نداشته‌ام و هر کس آزاد است از آثار او بدون ذکر نام استفاده کند.»

خسروانجم به روایاتی که درباره اثر او مطرح شده اعتراض دارد و به در پاسخ به اینکه «آیا منظور او از این اثر به طور مشخص آسیب‌دیدگان از ناحیه چشم در جریان اعتراضات بوده یا خیر» به رویداد۲۴  گفته «در حاشیه جایزه نوبل ادبی همینگوی برای کتاب «پیرمرد و دریا»، خبرنگاران جمع شدند از او پرسیدند آیا منظور تو از نهنگ فلسفه زندگی بوده و از پیرمرد دنیای مدرن؟ همینگوی گفت من نمی‌دانم شما چه می‌گویید! من داستان یک پیرمردی را نوشتم که رفته ماهی بزرگی را صید کرده است. من هم سه سال پیش یک کاری را برای مضرات دروغ یک کاری را کشیدم. گفتم آدم دروغگو به اطرافیانش آسیب می‌زند. این یکی از مضرات دروغ است.»

خسروانجم می‌گوید همشهری اواخر سال قبل از من اجازه گرفت و قرار بود در سالنامه همشهری چاپ شود و کپشن آیات و روایت برای آن استفاده شود. قبلا هم سابقه داشته و من بار‌ها گفتم لازم نیست از من برای استفاده از آثارم اجازه بگیرید. یک بار هم در دوره شهرداری اصلاح‌طلب چند تا از کار‌های من به عنوان بیلبورد استفاده شد.

او گفته رضا صیادی رئیس سازمان زیبا سازی شهرداری قبل از استفاده از این کارتون با او تماس گرفته و از او اجازه گرفته و حتی وعده پرداخت هزینه حق مولف هم به او داده است. خسروانجم گفته صیادی به من زنگ زد و گفت کار‌هایی که در سالنامه شهرداری چاپ شده را می‌خواهیم برای بیلبورد استفاده کنیم، اما حتی اگر اطلاع هم نمی‌دادند حلال بود. این اثر در کنار دوازده یا سیزده اثر دیگر، چند سال پیش در نقد دروغ کشیده شده و بعد از چند سال یک سازمانی با همان کپشن از آن استفاده کرده است. چه اصراری دارد که بگویید منظور تو این نبوده بلکه منظور تو این بوده که من می‌گویم؟»

بیشتر بخوانید: عکس توهین شهرداری تهران به افراد آسیب‌دیده در حوادث اخیر

در کارتون خسروانجم فردی تصویرسازی شده که مانند پینوکیو بینی‌اش بزرگ شده و محل چشمان سه نفر را روی کاغذ نقاشی سوراخ کرده است. زیر این تصویر حدیثی از حضرت علی نوشته شده که می‌گوید «در دروغگویان خیری نهفته نیست.» پیام شهرداری از این بنر این است که افرادی که مدعی شده اند در جریان اعتراضات از ناحیه چشم آسیب دیده اند دروغ می‌گویند. (هرچند در انتقال این پیام عجیب عمل کرده، چون بر اساس همین تصویر یک فرد دروغگو راه افتاده و چشمان سه نفر را واقعا مجروح کرده است و این یعنی آسیب از ناحیه چشم واقعی است؛ اما این دروغگو کیست؟)

دی ماه سال گذشته ۱۴۰ پزشک متخصص چشم در نامه‌ای به رییس انجمن چشم‌پزشکی ایران اعلام کردند تعدادی از شهروندان بر اثر اصابت ساچمه و پینت‌بال در جریان اعتراضات، بینایی یک یا هر دو چشم خود را از دست داده‌اند. این ۱۴۰ پزشک اعلام کردند در طول مدت اعتراضات سال گذشته، تعداد زیادی از بیماران با صدمات چشمی در اثر اصابت ساچمه و پینت‌بال و امثال آن، به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند.

به گفته این متخصصان چشم، در بسیاری از موارد ضربه وارده منجر به از بین رفتن بینایی یک یا هر دو چشم شده است. پیش از این نیز بیش از ۲۳۰ پزشک متخصص چشم ایرانی، در نامه‌ای به رییس انجمن چشم‌پزشکی هشدار مشابهی داده بودند. روزنامه نیویورک تایمز هم در گزارشی به نقل از چشم‌پزشکان سه بیمارستان فارابی، رسول اکرم و لبافی‌نژاد و همچنین پزشکان استان کردستان، از وارد آمدن آسیب جدی به چشم حدود ۵۸۰ نفر از معترضان خبر داده بود.

بیشتر بخوانید: ترکیب سفارت‌نوردان و شعارنویسان در شهرداری تهران/ هزینه سیاسی تخریب سفارت‌های خارجی با کیست؟

واکنش‌ها به بنر شهرداری تهران درباره اعتراضات

بنر‌های شهرداری با اعتراض کاربران شبکه‌های اجتماعی همراه بوده است. برخی از کاربران از اینکه پول مالیات شهروندان تهران صرف قلب واقعیت می‌شود ابراز نارضایتی کرده‌اند. یکی از مصدومان از ناحیه چشم درجریان اعتراضات اخیر در صفحه اینستاگرام خود به اقدام شهرداری تهران واکنش نشان داده و گفته «شما چطور اسناد را کتمان می‌کنید؟ سوال این است که پس چه کسی به ما شلیک کرده است؟»

اقدام شهرداری در واقع بخشی از زنجیره‌ای است که رسانه‌های دولت و نزدیک به حاکمیت آن را آغاز کرده اند. سراآغاز حمله به آسیب‌دیدگان از ناحیه چشم، از سوی روزنامه ایران متعلق به دولت ابراهیم رئیسی بود. این روزنامه نیلوفر آقایی را به دروغگویی متهم کرده بود. وبسایت رجانیوز، نزدیک به جبهه پایداری هم در تلگرام خود ادعای مشابهی را در مورد «نیلوفر آقایی»، مطرح کرده بود. وبسایت مشرق نیوز هم گزارشی منتشر کرده و مدعی شده بود «چشم نیلوفر آقایی هم جوانه زد»

این ادعا‌ها در حالی مطرح شده که نیلوفر آقایی که بینایی چشم چپش را از دست داده از چشم مصنوعی استفاده می‌کند. نیلوفر آقایی روز سه شنبه به ادعای شهرداری و رسانه‌های نزدیک به آن پاسخ داده و در صفحه اینستاگرام خود گفته از چشم مصنوعی استفاده کرده است. او در این ویدئو ضمن لمس پروتز چشمش گفت: «یادم رفته بود چشم درآوردم، اما نمی‌دانم چشم جدید چرا صدا می‌دهد، البته که در دروغگویان خیری نهفته نیست»

البته یکی دیگر از دلایلی که رسانه‌های دست راستی، افراد آسیب‌دیده را دروغگو خطاب کرده، دیدار الهه توکلیان معترضی که یک چشمم را از دست داده با رضا پهلوی در رم بوده است. توکلیان که با هدف درمان چشم آسیب دیده‌اش به ایتالیا سفر کرده در جریان این سفر با رضا پهلوی و چند تن از سران اپوزیسیون خارج از کشور دیدار داشته است. آخرین وضعیت درمانی الهه توکلیان هم نشان می‌دهد عمل او موفقیت آمیز نبوده و پزشکان مجبور به تخلیه چشم او شده‌اند.

این اولین بار نیست که شهرداری تهران با بنرهای شهری جنجال برانگیز می‌شود. در جریان اعتراضات پاییز بعد از حواشی خبر پاک کردن شعارهای ضد انگلیسی روی دیوار سفارت انگلیس توسط سفیر، بنرهایی با عنوان «ننگ با رنگ پاک نمی شود» در اطراف چند سفارتخانه نصب شد.

دیوارنگاره‌های میدان ولیعصر هم به طور مستمر مورد اعتراض شهروندان تهرانی در شبکه‌های اجتماعی قرار می‌گیرد. قرار دادن پرچم طالبان در بنر روز قدس میدان ولیعصر در کنار بنر کشورهای اسلامی انتقادات زیادی به همراه داشت. 

پیش از این رویداد۲۴ در جریان اعتراضات ۱۴۰۱ نشان داده بود که تیم علیرضا زاکانی و شهرداری تلاش می‌کردند بخشی از کار امنیتی را برعهده گیرند یا نادانسته و دانسته بنرین بر آتش بریزند. محسن مهدیان مدیرعامل روزنامه همشهری متعلق به شهرداری تهران، یادداشت‌های تندی می‌نوشت و با اظهار نظرهای عجیب خشم مخاطبان را برمی‌انگیخت و معترضان را وابسته به مجاهدین خلق و آمریکا و سلطنت‌طلبان توصیف می‌کرد: «چشم باز کنیم و دقیق شویم که چه کسانی میدان‌دار و معرکه‌گیر این ضایعه شدند. تریبون‌دار اصلی و مروج نامدار جریان فحشا رسما اعلام کرده است نام مهسا برای ما اسم رمز قیام است. چطور برخی هنوز متوجه مسئله نیستند؟»

در اعتراضات ۱۴۰۱ پیشنهاد ممنوعیت و توقیف اینستاگرام و واتساپ نیز نخستین بار از شهرداری تهران خارج شد و روزنامه همشهری در مطلبی به قلم مهدیان این پیشنهاد را مطرح کرد و درخواست انجام آن به قید فوریت داشت. در نمونه دیگر «امین توکلی» معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در واکنش به ماجرای بازداشت خبرنگاران نوشت: «لو رفتید»!

این مواضع، تنها به یادداشت‌های مدیران محدود نشد و در گزارش‌هایی که اساسا تم امنیتی داشت و مشخص بود ایده آنها امنیتی است، مطالب مختلفی منتشر کردند که در نوع خود منحصر به فرد بود؛ مثلا به جای اینکه در نقد برخی برخوردهای نیروهای امنیتی با مردم بنویسند، اینگونه گفتند که افرادی با لباس نیرو‌های امنیتی اموال مردم را تخریب می‌کنند. معلوم نیست مشخصا چه تیمی پشت این رویکرد قرار دارد که عامدانه فضا را ملهتب می‌کنند اما احتمالا اگر نهادهای امنیتی یکبار همه ماجرا را بررسی کند، به نتایج عجیبی دست خواهد یافت.