آیا پرداخت خسارت به خاطر شعارنویسی بر دیوار سفارت انگلیس صحت دارد؟

رویداد۲۴ محمدصادق رامتین: «وندالیسم» شهری به معنای تخریب کنترل‌نشده اموال عمومی توسط شهروندانی است که به فضای شهری احساس تعلق نمی‌کنند. اگر این وندالیسم و هرج‌ومرج‌طلبی ضد شهری با ایدئولوژی حاکم بر مدیران شهر همسو باشد، نام آن را باید شکاف دولت-ملت و حاکمیت افراد ضداجتماع بر ملت گذاشت. مظهر این ضدیت با اجتماع و بیگانگی دولت از ملت، جریمه‌های سنگین ناشی از ایدئولوژی حاکم بر کشور از جیب مردم است.

آذر ماه سال گذشته ماجرای شعارنویسی بر دیوار سفارت انگلیس و فرانسه در تهران به یک جنجال بین‌المللی تبدیل شد. جریان‌های خودسر تحت حمایت شهرداری کنونی تهران و حاکمیت اقدام به نوشتن شعار‌هایی علیه انگلیس و فرانسه بر دیوار‌های سفارتخانه‌های آن‌ها در تهران کردند.

رسانه‌های حاکمیتی از جمله همشهری وابسته به شهرداری، ایرنا ارگان اطلاع‌رسانی دولت و صداوسیما، همزمان از این اقدام حمایت کردند. موضوع زمانی جنجالی شد که «سایمون شرکلیف» سفیر بریتانیا در تهران تصویری از این شعارنویسی‌ها در شبکه‌های اجتماعی خود منتشر کرد. او در روز‌های بعد تصویری از خودش با کلاه بابانوئل منتشر کرد و در توییتی از چند کشور خارجی و همچنین مردم رهگذری که در پاک کردن شعار‌ها از روی دیوار‌های سفارت این کشور در تهران همکاری کردند، قدردانی کرد اما این پایان ماجرای شعارنویسی علیه انگلیس روی دیوار‌های سفارت نبود. روز سه‌شنبه دیوار باغ قلهک که بیش از یک سده است که در اختیار دولت بریتانیا قرار گرفته، قربانی شعار‌های مرگ بر انگلیس شد. همه این اتفاقات در حالی رخ می‌داد که سازمان زیباسازی شهر تهران شبانه‌روز در حال پاک کردن شعار‌های مردم معترض در جریان اعتراضات پاییز از روی دیوار‌های شهر تهران بود.

قانون درباره کشیدن نقاشی روی دیوارهای شهری چه می‌گوید؟

حفظ سیما و منظر شهر بر عهده «سازمان زیباسازی شهرداری» است. یکی از مقامات سازمان زیباسازی شهرداری به رویداد۲۴ گفته «سازمان زیباسازی شهرداری به حریم هر ساختمانی که مالکیت خصوصی داشته باشد، اما بخشی از آن یا تمام آن در حوزه سیما و منظر شهر قرار گرفته باشد، می‌تواند ورود کند، اما این ورود باید با مجوز مالک صورت بگیرد. این در مورد مالکان ساختمان‌هایی که دیوار آن‌ها در سیما و منظر شهر واقع شده هم صادق است؛ به این معنا که افراد نمی‌توانند با این بهانه که دیوار خانه خودشان است، اقدام به کشیدن نقاشی یا گرافیک کنند.»

او گفته «کمیسیونی در سازمان زیباسازی وجود دارد که درباره مجوز‌های درخواستی افراد تصمیم گیری می‌کند. سازمان زیباسازی برای کشیدن هر گرافیکی روی دیوار ساختمان سراغ مالکان می‌رود و از آن‌ها مجوز می‌گیرد؛ متقابلا افراد هم برای کشیدن طرح و نقش روی دیوار‌هایی که در سیمای شهر واقع شده باید از شهرداری مجوز بگیرد. یکی از اقدامات مرسوم شهرداری، کشیدن پرتره شهدا بر دیوار‌های شهر است. در این مورد مصوبه از سوی بنیاد شهید وجود دارد که شهرداری‌ها را ملزم می‌کند تنها تصویر شهدای ملی را نقاشی کنند. بعضا پیش آمده که خانواده‌ها اجازه کشیدن تصویر شهدای دیگر را بر روی دیوار خانه‌شان نداده‌اند و خواستار نقاشی شهید خانواده خودشان شده‌اند که این مقوله هم باید در کمیته مربوطه در سازمان به تصویب می‌رسیده است.»

بیشتر بخوانید:

ترکیب سفارت‌نوردان و شعارنویسان در شهرداری تهران/ هزینه سیاسی تخریب سفارت‌های خارجی با کیست؟

ماجراجویی‌های میلیاردی با جیب مردم!/ روایتی از غرامت تخریب تابلو‌های قیمتی سفارت انگلیس در تهران +تصاویر

این اظهارات را باید در کنار بنر‌های شهرداری تهران بعد از پاک کردن شعار‌ها از دیوار سفارت توسط سفیر بررسی کرد. بعد از پاک شدن شعارها، سازمان زیباسازی شهرداری تهران بنری مقابل سفارت انگلیس و فرانسه در تهران نصب کرد و روی آن نوشت «ننگ با رنگ پاک نمی‌شود»

این بنر به علاوه حمایت تمام‌قد شهرداری و همچنین رسانه‌های حاکمیتی از شعارنویسی گروه‌های خودسر این معنا را در ذهن متبادر می‌کرد که شعارنویسی با تصویب در کمیته مربوطه در سازمان زیباسازی شهر تهران صورت گرفته بود. حال بعد از گذشت بیش از ۷ ماه از این ماجرا‌ها مشخص شده شعارنویسی بر دیوار‌های سفارت انگلیس هزینه گزافی بر دوش ملت ایران گذاشته است!

خبرگزاری‌های دولتی از جمله ایسنا به نقل از منابع آگاه، جریمه‌های سنگین بابت شعارنویسی را تکذیب کرده‌اند، اما تجربه نشان می‌دهد این تکذیبیه‌ها صحت ندارد. آذرماه ۱۳۹۰ سفارت بریتانیا در تهران هدف حمله جوانان اصولگرا قرار گرفت. این اقدام سرآغاز قطع روابط ایران با انگلیس، نروژ و اخراج دیپلمات‌های ایرانی از خاک بریتانیا شد.

خسارت ایران به انگلستان به خاطر بالا رفتن از دیوار سفارت بریتانیا

محمدمهدی تهرانی فرمانده وقت بسیج دانشجویی دانشگاه تربیت مدرس بعد‌ها گفته بود که در آن حمله «نیرو‌های بسیج دانشجویی تنها نبودند» بلکه «بسیاری از نهاد‌های امنیتی، اطلاعاتی، سیاسی و دولتی به‌طور مستقیم و غیرمستقیم نقش داشتند.»

بسیاری از عوامل بالارفتن از سفارت انگلیس بعد‌ها پست‌های مدیریتی بالایی گرفتند که نشان می‌داد، اقدام آن‌ها دربالا رفتن از دیوار سفارت کشور‌های خارجی نه تنها با تنبیه همراه نبوده بلکه همان نردبان، پله ترقی آن‌ها شده است.

بعد از این حادثه، دولت انگلیس خواهان پرداخت خسارت به اموالی شد که در جریان ورود دانشجویان به سفارتخانه این کشور در تهران صدمه دیده بودند. مجید تخت‌روانچی معاون وزیر خارجه در دولت روحانی سال ۲۰۱۴ یعنی سه سال بعد از حادثه بالا رفتن از سفارت اعلام کرد ایران آمادگی دارد خسارت مد نظر بریتانیا را بپردازد. همان زمان احمد مازنی نماینده وقت مجلس شورای اسلامی گفته بود ۱.۶ میلیون دلار از جیب مردم بابت خسارت بالا رفتن از دیوار سفارت انگلیس به این کشور داده شده است.

محمدجواد ظریف وزبر خارجه وقت مقدار دقیق خسارت پرداخت شده را اعلام نکرد، اما گفت قوانین و حقوق بین@المللی در این باره وجود دارد و دولت ایران هم اعلام کرده حفظ و نگهداری اماکن دیپلماتیک در تهران بر گردن دولت جمهوری اسلامی ایران است.

بر اساس ماده ۲۲ پرتکل‌های روابط دیپلماتیک در کنوانسیون وین، اماکن دیپلماتیک (محل ماموریت دیپلمات‌ها) غیرقابل تعرض است و حتی ماموران دولت پذیرنده، مگر با موافقت رئیس نمایندگی، نمی‌توانند وارد آن‌ها شوند. بند دو این ماده تاکید کرده «دولت پذیرنده موظف است کلیه اقدامات مناسب را برای محافظت از اماکن دیپلماتیک در برابر هرگونه نفوذ یا آسیب انجام دهد و از هرگونه برهم زدن آرامش این اماکن یا لطمه زدن به حیثیت آن خودداری کنند.»

بنابر این کنوانسیون، در صورت ورود خسارت به اماکن دیپلماتیک، دولت پذیرنده مسئول پرداخت خسارت خواهد بود. بر همین اساس هم استناد دول خارجی به قوانین بین‌المللی و کنوانیسیون وین به عنوان قانون مترتب بر روابط دیپلماتیک کشور‌ها در ارتباط با خسارت‌های وارده بر اماکن دیپلماتیک در کشور میزبان، استناد درستی است. جمهوری اسلامی ایران یکی از اعضای امضا کننده کنوانسیون وین است.

جالب اینجاست که نماینده دولت احمدی‌نژاد در سازمان ملل در اکتبر ۲۰۰۸ موضع جالب توجهی در یکی از کمیته‌های این نهاد بین‌المللی در خصوص «جریمه حمله به اماکن دیپلماتیک با هدف جلوگیری از این اقدامات این‌چنینی» ارائه کرده بود. نماینده وقت ایران در سازمان ملل به حملات متعدد به اماکن دیپلماتیک ایرانی در سال ۲۰۰۷ در عراق اشاره کرده و از دولت‌های عضو سازمان ملل خواسته بود اقداماتی از این دست را بدون تنبیه نگذارند و برای چنین وضعیتی، قانون یا اقدام قضایی و اجرایی وضع کنند.

ایران در آن زمان معتقد بود اقدامات علیه اماکن دیپلماتیک و ربودن دیپلمات‌های ایرانی در عراق توسط نیرو‌های نظامی ائتلاف به رهبری آمریکا انجام می‌شود. جالب اینجاست که ایران خودش بار‌ها از این قوانین به نفع خودش هم استفاده کرده و به خوبی از فرآیند خسارت‌ گیری و خسارت‌دهی به دلیل آسیب زدن به اماکن دیپلماتیک هم آگاه است.

جلال ساداتیان که بین سال‌های ۱۳۶۱ تا ۶۵ مدیریت نمایندگی ایران در لندن را به عهده داشته، در گفت‌وگو با رویداد۲۴ از تلاش‌های سفارت برای گرفتن خسارت وارده بر سفارت ایران در انگلیس در جریان گروگانگیری سال ۵۹ خبر داده است.

اردیبهشت ۱۳۵۹ شش مرد مسلح از طرفداران گروه‌های جدایی‌طلب خوزستان به سفارت ایران در لندن حمله کردند. این غائله بعد از شش روز با دخالت نیروی هوایی انگلیس و کشته شدن ۵ گروگانگیر و ۲ دیپلمات ایرانی خاتمه پیدا کرد.

ساداتیان به رویداد۲۴ گفته «دو سال بعد از این حادثه، دولت بریتانیا در جریان تلاش‌های ایران برای گرفتن خسارت مدعی بود که ما سفارت شما را نجات دادیم. ما به این ادعا اعتراض داشتیم. بحث از طریق اداره حقوقی وزارت خارجه دنبال می‌شد و اصل پیگیری‌ها هم در دوره‌ای انجام شد که من در لندن بودم، ولی در دوره‌های بعد به این رسیدند که خسارت باید پرداخا بشود و نهایتا هم خسارت پرداخت شد و سفارت ما تعمیر شد. دولت انگلیس تقریبا ۲۰ سال بعد یعنی در دوره سفارت عادلی پرداخت خسارت به ایران را پذیرفته و در همه این مدت هم به خاطر اینکه محل سفارت سوخته و از بین رفته بود، ساختمان سفارت به محل رزیدانس منتقل شده بود.