بازگشت روحانیون به «اتاق فکر» اصلاح‌طلبان

 «صحنه سیاسی ایران برای اصلاح طلبان تغییرات زیادی کرده است»؛ اگر فرض را بر درستی این گزاره بگذاریم باید بگوییم خود اصلاح طلبان هم تغییرات زیادی کرده اند. آنها دیگر مثل گذشته نیستند؛ دیگر نسبت «گریز از مرکز» میان بدنه و راس آنها حاکم نیست. حالا این دو بخش همنواتر از همیشه شده اند. چه رخ داده؛ چرا آنها بر عکس رقیب به یک سامان تازه برای تصمیم سازی رسیده اند؟ درباره این موضوع و البته نقش روحانیت اصلاح طلب در پدید آمدن این شرایط بحث خواهیم کرد.

گذار از 88؛ ورود به عصر جدید
درباره اینکه اصلاح طلبان در وقایع سال 88 چه اشتباهاتی داشته اند حرف های زیادی مطرح شده نکته اما این است که اصلاح طلبان نه از اواخر دهه هشتاد که از همان سال های آخر دهه هفتاد با اشتباهات راهبردی از قدرت دور می شدند. اگر روزی سعید حجاریان از فتح سنگر به سنگر سخن می گفت و چاره کار را چانه زنی در بالا و فشار از پایین می دانست و آن سو تر از او اکبر گنجی همه کار می کرد تا شیب حرکت به سمت رادیکالیسم را در اصلاح طلبان تقویت کند، اصلاح طلبان دیگری هم بودند که با قدرت، تز عبور از رییس جمهور وقت را تجویز می کردند. بعد از آن هم اصلاح طلبان آنچنان این فضا را پیش بردند که محمود احمدی نژاد از تفرقه میان آنان بهره جست تا پاستور را از آن خود کنند. حالا آنها سنگر به سنگر از قدرت دور می شدند و در سال های آخرین دهه هشتاد دیگر چیزی برای از دست دادن نداشتند.

رفتن احمدی نژاد از پاستور اما برای آنها خوش یمن تر از همه بود. آنها همبستکی های آسیب دیده را ترمیم کردند و باز دور یک میز نشستند. حالا همه چیز تغییر کرده؛ آنها هم تغییر کرده اند . نکته طلایی این است آنها یک سامانه دارند؛ یک مرکز که بدنه را هدایت می کند. کمتر کسی هم دیگر بنای گریز از مرکز دارد. راس هر چه تصمیم سازی کند بدنه می پذیرد حتی اگر این تصمیم، گذار از نامزد اصلاح طلب و ائتلاف با بخشی از بدنه رقیب باشد. مانند آنچه در خرداد 92 رخ داد، نظیر آنچه در اسفند 94 تجربه شد. آنها در تهران و قم روحانیون اصلاح طلبی را در راس قرار داده اند که امور را پیش می برند. گاه در گعده های هفتگی و طبق برنامه و گاه در جلسات محرمانه در مواقع ضرور.

تصمیم سازی از تهران تا قم
همین چند وقت پیش بود که خبر آمد مجمع روحانیون از حسن روحانی عبور کرده است. گفتند این تشکل روحانی اصلاح طلب دیگر تمایلی به حمایت از حسن روحانی در انتخابات 96 را ندارد و البته این را هم گفتند که آنها به نامزدی دیگر فکر می می کنند . این خبر آنچنان در فضای سیاسی و اجتماعی با بازخورد و تحلیل های مختلف مواجه شد که در نهایت این تشکل روحانی در بیانیه ای اعلام کرد «در برخی از سایت ها مطلبی بدین مضمون که در جلسه ی مجمع روحانیون مبارز "عبور از روحانی" کلید خورد ، منتشر شده است.بدین وسیله اعلام میدارد که این خبر از اساس کذب محض و در راستای تشویش اذهان عمومی و تضعیف دولت تدبیر و امید و شخص رییس جمهور محترم است.مجمع روحانیون مبارز تاکنون مطلقا در رابطه با انتخابات ریست جمهوری آینده جلسه و گفتگویی نداشته است او موضع این مجمع حمایت قاطع از دولت و خصوصا شخص جناب آقای دکتر روحانی رییس جمهور محترم است.»

این البته تمام ماجرا نبود بعد از آن خبرهای غیر رسمی دیگری هم مطرح شد که نشان از لابی های سطح بالای این تشکل با حسن روحانی داشت. گفته شد که دو عضو ارشد مجمع روحانیون با حسن روحانی دیدار کرده اند و بعد از طرح گلایه های دو جانبه عاقبت به یک نتیجه رسیده اند ؛«تداوم ائتلاف تا اردیبهشت 96».

روحانیون اصلاح طلب البته در قم هم در همین راستا حرکت می کنند. آنها این روزها جلسات پیدا و پنهانی دارند با مجمع روحانیون مبارز. محمد تقی فاضل مبیدی عضو مجمع و محقیق مدرسین حوزه علمیه قم درباره آخرین جلسه مشترک این دو تشکل روحانی گفته است: نشست مشترکی بین مجمع روحانیون مبارز و محقیقن و مدرسین حوزه علمیه قم تشکیل شد. در این نشست بحث‌های انتخاباتی مطرح شد هر دو مجمع بر سر حمایت از روحانی در انتخابات اردیبهشت سال ۹۶ به توافق رسیدند. البته ما نقدهایی به آقای روحانی و دولت یازدهم داریم؛ کابینه یازدهم به خوبی نتوانسته آن طور که باید و شاید انتظارات مردم را برآورده کند، همین مسائل در این جلسه نیز مطرح و قرار شد که پیگیری‌های لازم به عمل آید. مشکلات و نقدهای موجود که اغلب نگرانی‌های ما و مردم است ماحصل یک‌سری شرایط دورنی و بیرونی است. این معضلات به خاطر وجود ضعف‌های دستگاه‌های اجرایی که پیرامون روحانی وجود دارد، شکل گرفته و باید هرچه زود‌تر برطرف شود. تنها گزینه موجود در بین اصلاح‌طلبان برای انتخابات سال ۹۶ آقای روحانی خواهد بود و جریان اصلاحات از وی حمایت خواهند کرد مگر اتفاق و شرایطی پیش بیاید که روحانی نتواند در انتخابات شرکت کند.»

در این میان البته در یک فاز زمانی برخی گفتند که روحانیون اصلاح طلب قم به عبور از حسن روحانی فکر می کنند و بنادارند که محمد جوادظریف را وارد رقابت ریاست جمهوری کنند. فاضل میبدی اما از جمله چهره هایی بوده که این خبر را تکذیب کرده و گفته است :« تا آنجایی که از جلسات مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم خبر دارم در میان روحانیون اصلاح طلب بحث جایگزینی ظریف به جای روحانی مطرح نیست و رایزنی با ظریف صورت نگرفته و گزینه روحانیون اصلاح طلب آقای روحانی است.»

روحانیون؛ سوپاپ اطمینان تصمیمات تشکیلاتی اصلاح طلبان می شوند

آنچه رخ داده این است که اصلاح طلبان از یک سو با ایجاد ساز و کار شورای عالی سیاستگذاری همه تصمیم سازی ها را به آنجا برده و البته یک سوپاپ اطمینان نیز در کنار آن ایجاد کرده اند. آنها روحانیون خود را پای کار سیاست ورزی آورده اند تا چانه زنی و شیخوخیت را از این زاویه دنبال کنند. یک سامانه که اختلافات را به حدافل رسانده و اختلافات را یا از میان برداشته و یا اینکه آنها را به اتاق های تصمیم سازی می برد.

این همان حلقه مفقوده اصولگرایان است ؛ یک مرجع و یک ساز و کار که بدنه آن را پذیرفته و با جامعیت آن امور به پیش رود. این روزها حتی چهره های شاخصی از اصولگرایان به دو تشکل روحانی جناح نقد دارند و می گویند دوران شیخوخیت و همه پذیری آنان تمام شده است . احمد توکلی در این مورد می گوید :« ما هستیم و واقعیت‌های اجتماع، الان آن روزی نیست که جامعه مدرسین و جامعه روحانیت بگویند چه کسی در کجا نامزد اصلح است، همان نامزد انتخاب شود، این واقعیت وجود دارد. حتما سطح مرجعیت انتخاباتی این دو جامعه مثل اول انقلاب نیست. وقتی مثل اول انقلاب نیست، باید طوری پیش رفت که نامزدهای اصولگرا رای بیاورند. چطور سرنوشت انتخابات را به تصمیم کسانی گره بزنیم که موقعیتشان عوض شده است؟ از نظر سیاسی این کار اصلا منطقی نیست.»

یا در اظهار نظری دیگر احمد سالک از اعضای ارشد جامعه روحانیت می گوید :« شورای عالی سیاستگذاری اصولگرایان هم تشکیل شود». یا شاید به همین دلیل است که مرتضی نبوی از عقلای جناح اصولگرا پیشنهاد تشکیل پارلمان اصولگرایی را می دهد .زمان گذشته، خیلی چیزها تغییر کرده ؛ اصلاح طلبان هم تغییر کرده اند اما در این سطح از رفتار سیاسی اصولگرایان همچنان بر چرخیدن در روی پاشنه سابق اصرار دارند. سوال اساسی این است :حالا که اصلاح طبان راه ماندن را پیدا کرده اند آیا اصولگرایان هم به مدل رقیب رجوع خواهند کرد ؟