سدها آب «خزر» را می‎خورند

رویداد۲۴-طبق آخرین آمار اعلام شده، امسال هم آب دریای خزر 12 سانتی‎متر کاهش یافته است. کارشناسان محیط‎زیست مهم‎ترین علت این امر را سدسازی‎های داخلی و خارجی دانسته‎اند اما مسئولان محیط‎زیست گیلان نقش سدسازی‎های داخلی را بسیار ناچیز می‎دانند.

مشکلات زیست‎محیطی شمال کشور هم مانند مشکلات زیست‎محیطی جنوب کشور منشاء داخلی و خارجی دارد با این تفاوت که در شمال کشور در هر دو بخش داخلی و خارجی مشکل کاهش آب رودخانه‎ها "سدسازی" است.

آب دریاچه خزر نسبت به سال قبل کاهش پیدا کرده و به گفته مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر مهمترین دلیل کاهش آب این دریاچه، میزان ورودی آب رودخانه‎های منتهی به این دریا خصوصا از رودخانه "ولگا" در روسیه بوده است.

روسیه روی رودخانه ولگا سد ساخته است و این علت اصلی کاهش آب دریای خزر است.  البته سدسازی های داخلی هم که با وجود مخالفت فعالان محیط‎زیست هنوز جلوی آن گرفته نشده است  نیز مزید بر علت شده است.

مهدی میرخوشخو، کارشناس محیط زیست در گفتگو با رویداد۲۴ گفت: در چند سال گذشته سدسازی بعنوان فرهنگی میان مدیران جای گرفته است. با این توجیه که باید سدسازی کنیم تا آب هرز نرود، ساخت سدها در اکثر مناطق ایران شروع شد. برای مثال روی رودخانه سفیدرود سد ساختند. این رودخانه از 18 استان کشور عبور می‎کند و مشخص است که سدسازی چه تاثیری می‎تواند روی آب این استان‎ها بگذارد.

او افزود: مشکل دیگر این است که تصمیم‎گیری‎ها در این خصوص به صورت منطقه‎ای است، هر استان برای رودخانه‎های خود تصمیم می‎گیرد که آیا بر روی آنها سد بسازند یا نه این امر باعث کاهش  شدید آب مناطق مختلف در ایران شده است.

این کارشناس محیط زیست بیان کرد: در حال حاضر با بیشتر شدن فعالیت تشکل‎های محیط‎زیست شرایط بهتر شده، تشکل‎ها با روش‎های مختلف سعی می‎کنند مسئولان را توجیه کنند که سدسازی روش اشتباهی است. در تمام کشورهای پیشرفته دنیا دارند سدها را خراب می کنند و ما اینجا هنوز درحال توجیه مسئولان هستیم که آبی که از رودخانه‎ها به خزر می‎ریزد هرز نیست بلکه چرخه اکوسیستم است که منجر به بارش باران می شود.

میرخشخو گفت: فرهنگ‎سازی نقش مهمی در تغییر نگرش مدیران دارد که ما در این خصوص تمام تلاشمان را کرده‎ایم اما،  سوءمدیریت در بحث هزینه‎ها ودست‎های پشت پرده که از سودهای کلانشان نمی‎گذرند. مشکلات اصلی را ایجاد کرده است.

او بیان کرد: نمایندگان مجلس در مقابل مردم با روند سدسازی‎ها و دیگر اقدامات سوء انتقاد می‎کنند اما پروژه‎هایی افتتاح می‎کنند که آب در آنها هدر می‎شود، در بخش فاضلاب بد عمل می‎کنند و سدسازی را گسترش می‎دهند. همین تناقض هاست که مشکل‎ساز می‎شود.

منصور سربازی، معاون فنی محیط‎زیست گیلان اما نقش سدسازی‎های داخلی را بسیار کمرنگ دانست و به رویداد۲۴ گفت: در طول 20 سال گذشته کاهش تراز آب دریای خزر 1.2 متر بوده است که تغییر دما، تغییر حجم آب، تغییرات افزایش شوری آب، ورود آب رودخانه‎ای به خزر، ورود آب زیر زمینی و خروج آب خلیج قره بغاز از مهم‎ترین عوامل در کاهش آب دریای خزر  است.

او ادامه داد: از میان رودخانه‎هایی که به حوزه خزر می‎ریزند، رودخانه "ولگا " بیشترین آب ورودی به حوزه را دارد، که کوچک‎ترین تغییر در این رودخانه در نوسانات تراز آب خزر موثر است. 80 درصد از علت کاهش آب دریای خزر مربوط به رودخانه ولگا است و رودخانه‎های داخلی که به دریای خزر می‎ریزند نمی توانند سهم  زیادی در کاهش آب داشته باشند.

معاون فنی محیط‎زیست گیلان اظهار داشت: برای مقابله با معضل  کاهش آب دریای خزر، کشورهای حاشیه این دریا باید تصمیمات جدی در زمینه جلوگیری از ایجاد تغییرات موثر در دلایل نوسانات آب دریا بگیرد. تمام کشورهای جهان باید برای جلوگیری از  تغییرات اقلیمی تلاش کنند.

اینکه مسئولان  محیط‎زیست گیلان سدسازی‎های داخلی را که از مهم‎ترین عوامل کاهش آب دریای خزر است، حائز اهمیت نمی‎دانند جای بسی شگفتی است. ایران روی کمربند خشک کره زمین قرار گرفته است و این امر لزوم توجه بیشتر به مسائل زیست‎محیطی را یادآور می‎شود. اینکه یکی از پر باران‎ترین مناطق ایران به سمت بیابانی شدن پیش می‎رود؛ می‎تواند زنگ خطری برای مسئولان باشد تا بدانند مشکلات محیط زیستی کشور بسیار جدی‏ است.