رویداد۲۴ محمد آیتی: سال سوم مجلس، سالی متفاوت از دو سال دیگر این دوره است. به نظر می‌رسد فراکسیون‌ها دیگر آن ارج و قرب گذشته را ندارند و جایگاهشان تا حدود زیادی متزلزل شده است. امروز بسیاری از نماینده‌ها برای رای در مجلس دیگر و به مانند گذشته به نظر فراکسیون‌ها توجه نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند که به ندای قلب خود گوش کنند.
حال باید پرسید این بی‌تفاوتی نمایندگان به نظر فراکسیون‌ها منطقی است یا می‌تواند به نوعی آسیب‌زا باشد؟ برای پاسخ به این سوال کلیدی به سراغ چند تن از نمایندگان مجلس رفتیم تا با نظرات آن بیشتر آشنا شویم.
محمدرضا پورابراهیمی، نماینده کرمان در مورد رای‌های اخیر نمایندگان مجلس که فراتر از سازوکار تصمیم‌گیری در فراکسیون‌ها است، گفت: قطعاً در جایی که نمایندگان به تکلیفشان عمل می‌کنند و آن تکلیف در راستای وظایفی است که مبتنی بر اعتقادات، تعهد نمایندگان به قانون اساسی و وظایف آن‌ها نسبت به مردم می‌باشد، فراتر عمل کردن به نفع مجلس و خود نمایندگان است. اگر هم در جایی تصمیم فراکسیون منطقی‌تر و کارشناسی‌تر است، باید رای نمایندگان خارج از چارچوب فراکسیون مورد آسیب شناسی قرار بگیرد. در واقع ویژگی "رای" مهم است که آیا این رای در جهت صیانت از انقلاب، نظام، اصل دموکراسی و دفاع از مردم است یا نه؟ اگر رای چنین ویژگی‌هایی داشته باشد تضاد با نظر فراکسیون اهمیتی ندارد.
وی اضافه کرد که ملاک و معیار اینکه تصمیم فراکسیون با این معیارها نزدیک‌تر است یا نظر شخصی نمایندگان، رجوع کردن به دل و وجدان است که بهترین متر برای اندازه‌گیری می‌باشد. مثلاً در قضیه سوال از رییس جمهور باید هر نماینده ببیند که آیا از پاسخ رییس جمهور قانع شده است یا نه؟ بنابراین اینکه برخی می‌گویند همه سوالات را بصورت یکجا باید قانع‌کننده یا غیرقابل قبول دانست، صحیح نیست.
فرج‌ا... رجبی، نماینده شیراز نیز در این باره گفت که به نظر می‌رسد که در موضوع سوال از رییس جمهور نمایندگان از نظر فراکسیون عبور کرده‌اند زیرا در این مورد فراکسیون‌ها نظر خاصی داشته‌اند اما آنچه که از آرا حاصل شده نشان‌دهنده نظر شخصی نمایندگان و برخلاف نظر فراکسیون می‌باشد.
وی افزود: این امر نشان‌دهنده آن است که باید رویکرد فراکسیون‌ها به مسائل اصلاح شود و فراکسیون‌ها باید بررسی کنند و ببینند چه اشکالی در کار آن‌ها بوده است. اگر افرادی عضو هیچ فراکسیونی نیستند طبیعتاً آزادند که مطابق نظر شخصی رای بدهند اما کسانی که عضو فراکسیون هستند باید مقید به عملکرد تشکیلاتی باشند. حال اگر عملکرد تشکیلاتی اتفاق نمی‌افتد، به ویژه که این امر تکرار هم می‌گردد و ربطی به فراکسیون خاصی هم ندارد، نشان می‌دهد که سازوکارهای فراکسیون‌ها برای تصمیم‌گیری پیرامون مسائل مختلف، کامل و جامع نیست و باید مورد بازبینی قرار گیرد و باید شیوه‌های تصمیم‌گیری و اجماع و اقناع را تغییر دهند.
عضو فراکسیون امید مجلس در مورد تفاوت رای نمایندگان کلان‌شهرها گفت: این نکته مثبت ماجراست. باید اجازه داد که نماینده‌ها در فضایی کاملاً آزاد، رای خود را ابراز کنند چون اگر بنا بر قضاوت راجع به رای نمایندگان باشد ممکن است گروه‌های فشار در درون مجلس ایجاد شود و بر رای نمایندگان اثر بگذارد.
رجبی افزود: یکی از دلایلی که بنده طرح شفاف‌سازی رای را امضا نکردم همین مساله بود که ممکن است از این به بعد رای نمایندگان تحت تاثیر گروه‌های فشار قرار گیرد. همان‌طور که قانون اجازه داده تا نماینده از رییس جمهور سوال بپرسد، به نماینده هم اجازه داده تا نظرش را ابراز کند.
علیرضا رحیمی، نماینده تهران نیز در این باره گفت: فراکسیون‌ها نقش قابل توجهی در فعالیت‌های نظارتی و قانون‌گذاری دارند اما استیضاح‌هایی که تاکنون صورت گرفته به شکل فراکسیونی نبوده است اگرچه در بعضی از استیضاح‌ها ترکیبی از فراکسیون‌های مختلف حضور داشته‌اند. هرگاه وزن فراکسیونی استیضاح بالا باشد، نشان‌دهنده انسجام نظارتی مجلس است که مثبت می‌باشد. بطور کلی استیضاح حق فردی نمایندگان است و به صورت فراکسیونی دیده نشده اما حضور فراکسیون‌ها به دلیل ایجاد انسجام، نتیجه بهتری برای سوال یا استیضاح در بردارد.
وی افزود: وقتی انسجام فراکسیونی نباشد گاه فرار تشکیلاتی هم بوجود می‌آید و در مواردی که نمایندگان گریز از مرکز دارند حتماً مساله آسیب‌زا خواهد بود چون اگر انضباط تشکیلاتی باشد رای در چارچوب فراکسیون خواهد بود.
عضو هیات رییسه مجلس پیرامون موضع‌گیری نمایندگان کلان‌شهرها در سوال از رییس جمهور و استیضاح‌ها گفت: مساله را نباید از منظر کلان‌شهرها و سایر شهرستان‌ها بررسی کرد و موضوع تابع تشخیص و نظر خود نمایندگان است و نمایندگان کلان‌شهرها هم، دغدغه ملی دارند چرا که همان گزارش‌هایی که برای نمایندگان شهرستان‌ها ارسال می‌شود به دست نمایندگان کلان‌شهرها نیز می‌رسد. مساله مهم کارایی ابزار نظارت است و اینکه چقدر استیضاح منجر به بهبود شرایط می‌شود. به همین دلیل برخی نمایندگان بر این عقیده‌اند که استیضاح کارایی خود را از دست داده است چنانکه در مورد استیضاح وزیر کار بهبودی حاصل نشد.
مجید کیانپور، نماینده دورود و ازنا نیز در مورد روند رای‌گیری‌های اخیر گفت: اگر ملاحظه کنید می‌بینید که این اتفاقات در بدنه مجلس جریان دارد چون مطالبات مردم از نمایندگان بالاست و هنگامی که نمایندگان به منطقه خودشان می‌روند، مشکلات معیشتی مردم را از نزدیک لمس می‌کنند و با توجه به ضعف‌هایی که عمدتاً در بدنه اجرایی می‌بینند اقدام می‌کنند.
او در مورد جایگاه فراکسیون‌ها افزود: به جز نمایندگان کلان‌شهرها، سایر نمایندگان از طریق فهرست‌ها به مجلس راه نمی‌یابند و بر اساس آشنایی مردم در حوزه انتخابیه رای لازم را کسب می‌کنند و متقابلاً مردم هم مطالباتشان را از این نمایندگان طلب می‌کنند.
علی نوبخت، نماینده تهران ضمن مثبت ارزیابی کردن عملکرد فردی نمایندگان گفت: از این موضوع استفاده نابجا صورت گرفت چن اختیارات مجلس در برهه نامناسبی از زمان بکار گرفته شد. چراکه وقتی ما با کشورهای منطقه و جهان مساله داریم سوال از رییس جمهور صحیح نبود.
وی افزود: کسانی که خود را پیرو ولایت می‌دانند و این پروژه را پیش بردند توجه نکردند که رهبری اتحاد را توصیه نمودند و در عمل هر سه رییس قوه را مسئول دانستند. لذا ما باید از هرکس به میزان توانش انتظار داشته باشیم. مسئولیت دولت، محدود است و بخش زیادی از مسائل اقتصادی ناشی از مسائل فرهنگی و سیاسی است و همه مسئولان در این رابطه مقصرند. بنابراین اگرچه سوال از رییس جمهور کلمه حقی بود اما معنای باطلی از آن استفاده شد.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس اضافه کرد رای نمایندگان خارج از چارچوب فراکسیون امر مذمومی نیست و هرکس شخصاً مسئول است. اگر بناست که از نظر فراکسیون تمکین صورت بگیرد باید بحث کافی صورت بگیرد و نمی‌توان چشم و گوش بسته نظر فراکسیون را پذیرفت. استثنائاً در این مورد نظر من با فراکسیون منطبق بوده است اما انتظار اینکه یک نماینده که نزد خدا و ملت مسئول است، تام و تمام به فراکسیون نظر داشته باشد صحیح نیست و این امر نیازمند اقناع می‌باشد و باید به اندازه کافی در مورد مساله، صحبت‌های موافق و مخالف طرح شود تا به تصمیم تبدیل شود اما اینکه صبح روز جلسه به فاصله نیم ساعت قبل از جلسه صحن صرفاً با یک قیام و قعود در فراکسیون تصمیم اتخاذ شود امر پذیرفته‌ای نیست.