رویداد۲۴ نوسان‌های شدید نرخ ارز، پیش از این نیز مسبوق به سابقه بوده؛ به‌طوری‌که در سال‌های ۹۰ و ۹۱ که تحریم‌های اولیه هسته‌ای اعمال شد نیز شاهد افزایش و کاهش چشمگیر نرخ ارز بودیم، در آن زمان قیمت خودرو با توجه به افزایش هزینه تولید روند صعودی به خود گرفت.
در آن سال‌ها دست‌اندرکاران تولید خودرو تلاش کردند با فشار به وزارت صنعت به‌عنوان متولی سیاست‌گذاری بخش خودرو، سازمان حمایت و همچنین شورای رقابت شرایطی را فراهم کنند تا صنعت خودرو از وضعیتی که به آن مبتلا بود، نجات یابد. به این ترتیب نسخه افزایش قیمت برای نجات خودرو از وضعیت تحریمی تجویز شد.
اما بعد از گذر از تحریم‌ها و همچنین متعادل شدن نرخ ارز خودروسازان باز هم با سند و مدرک به شورای رقابت رفتند تا بلکه بتوانند بار دیگر مجوز افزایش قیمت محصولات خود را از این شورا اخذ کنند.
در این بین هر چند به‌نظر می‌رسد که با روند صعودی نرخ ارز چاره‌ای جز افزایش قیمت‌ها نیست، اما این سوال همزمان با کاهش نرخ ارز در شرایط کنونی مطرح است که نوسان‌های افزایشی نرخ ارز که بازار‌ها را متاثر از خود می‌کند، چنانچه متوقف شود یا روند کاهشی به خود بگیرد، آیا در بازار‌هایی همچون خودرو نیز تاثیرگذار است و موجب روند کاهشی قیمت می‌شود؟
برای پاسخ به این سوال باید به این نکته توجه کرد که تاکنون بازار خودرو از افزایش نرخ ارز تبعیت کرده است و با افزایش نرخ ارز، نمودار قیمت محصولات در بازار افزایشی شده؛ اما با توقف و کاهش نرخ ارز، قیمت‌ها در بازار خودرو چندان میلی به تبعیت از خود نشان نداده و کاهش محسوسی نیافتند. کارشناسان درباره رابطه نرخ ارز و قیمت خودرو نظرات مختلفی دارند.
به اعتقاد برخی از آن‌ها نوسانات نرخ ارز روی نهاد‌های تصمیم‌گیرنده در ارتباط با قیمت خودرو تاثیرگذار نیست. همان طور که شاهد بودیم در شرایطی که در خردادماه، نرخ ارز در بازار آزاد دو برابر شده بود، شورای رقابت به‌عنوان نهاد تصمیم‌گیر در تعیین قیمت خودرو، تنها با افزایش ۷ درصدی به‌صورت میانگین موافقت کرد.
به گفته این کارشناسان قیمت خودرو در نرخ تورم تاثیرگذار است؛ بنابراین این شورا به‌منظور جلوگیری از ایجاد شوک تورمی در کشور، در مقابل افزایش قیمت خودرو مقاومت می‌کند و قیمت را نه یکباره، بلکه تدریجی افزایش می‌دهد. ازسوی دیگر قیمت خودرو در کارخانه نیز نمی‌تواند از نوسان‌های نرخ ارز تاثیرپذیر باشد.
دلیل این مساله را باید در نرخ متفاوت ارزی دانست که در اختیار زنجیره خودروسازی قرار می‌گیرد. براساس اعلام وزارت صنعت، زنجیره خودروسازی می‌تواند ارز مورد نیاز خود را از سامانه نیما و با نرخی بین ۸ تا ۹ هزار تومان دریافت کند بنابراین باید تاثیر نوسانات نرخ ارز در بازار آزاد را روی بازار خودرو مورد بررسی قرار داد. به گفته کارشناسان، نرخ ارز تنها آیتمی نیست که روی قیمت خودرو تاثیرگذار است و معکوس شدن نمودار نرخ ارز در بازار، لزوما نمی‌تواند قیمت خودرو را کاهشی کند.
آن‌ها برای توضیح نظر خود به روند تغییرات نرخ ارز و قیمت خودرو از ابتدای سال‌جاری می‌پردازند؛ درحالی‌که قیمت خودرو در ماه‌های ابتدای سال‌جاری، ثابت بود، شاهد نوسان نرخ ارز در بازار بودیم؛ بنابراین نرخ ارز و قیمت خودرو رابطه خطی ندارند تا به واسطه نوسان نرخ ارز، بازار خودرو هم به تلاطم بیفتد. این کارشناسان نوسان قیمتی در بازار خودرو را با دو عامل مرتبط می‌دانند، اولین عامل بحث عرضه و تقاضا است. عامل دیگر انتظارات آتی است که در بازار وجود دارد. هنگامی که مصرف‌کنندگان واقعی و دلالان نسبت به آینده شرکت‌های خودروساز دیدگاه مثبتی نداشته باشند و این احساس در آن‌ها به‌وجود بیاید که زنجیره خودروسازی در آینده در تامین نیاز‌های بازار با مشکلاتی روبه‌رو می‌شود، به بازار هجوم می‌آورد.
مصرف‌کنندگان به‌دنبال جلو انداختن خرید خود هستند و واسطه‌ها هم به‌دنبال خرید خودرو هستند. با این نیت که در آینده بتوانند با قیمت بالاتری به بازار عرضه کنند. آنچه سبب می‌شود تا نگاه به آینده مثبت نباشد، سیگنالی است که از شرکت‌های تولید‌کننده به بازار فرستاده می‌شود. کاهش عرضه به بازار و همچنین رشد منفی تولید را می‌توان از این دست سیگنال‌ها دانست؛ بنابراین چنانچه نرخ ارز کاهشی باشد، ولی همچنان این دست سیگنال‌ها به بازار فرستاده شود، شاهد خواهیم بود که قیمت خودرو نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه در جهت عکس حرکت می‌کند و افزایشی می‌شود.
در این بین، اما تعداد دیگری از کارشناسان معتقدند که بخشی از قیمت‌های خودرو در واقع حباب است و این حباب به‌دلیل وجود حباب در بازار ارز ایجاد شده و به مجرد اینکه حباب بازار ارز تخلیه شود، این مساله روی بازار خودرو هم تاثیرگذار است و حباب این بازار را هم تخلیه می‌کند.
تاثیر خودرو بر نرخ تورم
شورای رقابت به‌عنوان نهاد فراقوه‌ای مسوول تعیین قیمت خودروهای پرتیراژ در بازه زیر ۴۵ میلیون تومان است. این شورا در روز‌هایی که نرخ ارز در بازار نوسان داشت، در مقابل تقاضای زنجیره خودروسازی سکوت کرد. رضا شیوا، رئیس شورای رقابت، در یک برنامه تلویزیونی خبر از بازنگری قیمت خودرو در این شورا داد. البته وعده‌ای که تنها به برگزاری یک جلسه در این شورا و ارسال نامه‌ای به بانک مرکزی در ارتباط با اعلام تورم بخشی خودرو، ختم شد و دیگر خبری از این شورا درباره قیمت خودرو منتشر نشد. با این حال نرخ ارز به نوعی افزایش قیمت‌ها را توجیه می‌کرد.
در این ارتباط رضا بوستانی، اقتصاددان، می‌گوید: هنگامی که نرخ ارز در بازار با نوسان همراه می‌شود، نهادی مانند شورای رقابت که مسوول قیمت‌گذاری خودرو است چندان با این نوسانات همراهی نمی‌کند. نکته‌ای را که این اقتصاددان به آن اشاره می‌کند، می‌توان در قیمت‌گذاری دستوری در ارتباط با محصولاتی مانند خودرو جست‌وجو کرد.
بوستانی با اشاره به اینکه قیمت خودرو، جزو قیمت‌هایی است که در تعیین نرخ تورم نقش دارد، می‌گوید: با توجه به جایگاه خودرو در زندگی امروز و قرار گرفتن آن در سبد خانوار‌ها به‌صورت ویژه، قیمت آن روی نرخ تورم اثرگذار خواهد بود. این در شرایطی است که دولت‌ها در ایران، بر اساس یک قانون نانوشته تلاش می‌کنند تا نرخ تورم را پایین نگه دارند.
بوستانی ادامه داد: برای اینکه نمودار تورم از این ناحیه صعودی نشود، دولت‌ها اجازه همراهی قیمت خودرو را با نوسانات ارزی نمی‌دهند. در واقع دولت‌ها در مقابل افزایش قیمت خودرو مقاومت می‌کنند تا از این طریق جلوی افزایش نرخ تورم را بگیرند؛ بنابراین به‌منظور جلوگیری از شوک تورمی، اجازه افزایش قیمت‌ها از سوی نهاد‌هایی که متولی قیمت‌گذاری دستوری هستند، صادر نمی‌شود.
بوستانی تاکید کرد: دولت‌ها در مقابل افزایش قیمت خودرو در مقابل نوسانات ارزی مقاومت می‌کنند و به‌دنبال این هستند تا اگر قرار است افزایشی در قیمت خودرو اتفاق بیفتد، این افزایش قیمت به‌صورت تدریجی و با فاصله از نوسانات ارزی انجام شد. در حالی که رضا بوستانی معتقد است شورای رقابت به دلیل تاثیرگذار بودن قیمت خودرو روی نرخ تورم از افزایش ناگهانی و یکباره آن پرهیز می‌کند و در مقابل افزایش قیمت خودرو به‌دلیل نوسانات ارزی از خود مقاومت نشان می‌دهد. حسن کریمی‌سنجری، کارشناس خودرو، دلیل این مساله را در خطوط تولید خودروسازان جست‌وجو می‌کند.
حسن کریمی‌سنجری می‌گوید: تاثیر نوسانات نرخ ارز بر قیمت تمام شده خودرو در کارخانه‌ها بی‌تاثیر است. وی دلیل این مساله را متفاوت بودن نرخ ارز تخصیص یافته به زنجیره خودروسازی از نرخ بازار آزاد می‌داند. کریمی‌سنجری در ارتباط با اینکه این نوسانات روی قیمت بازار چه تاثیری می‌گذارد، می‌گوید: نوسانات نرخ ارز روی بازار خودرو تاثیر به‌سزایی داشت؛ بنابراین چنانچه نمودار نوسانات در این بازار نزولی شود، این مساله می‌تواند سبب کاهش قیمت خودرو در بازار شود.
البته این کارشناس به سایر پارامتر‌های تاثیرگذار روی قیمت خودرو، از جمله بحث عرضه و تقاضا هم اشاره می‌کند و معتقد است: عرضه و تقاضا در تعیین قیمت‌ها در بازار نقش دارد؛ بنابراین این مساله می‌تواند فارغ از نوسانات نرخ ارز، روی قیمت خودروتاثیرگذار باشد. با این حال کریمی‌سنجری، نوسانات این روز‌های بازار را بیشتر به نوسانات نرخ ارز مرتبط می‌داند و معتقد است چنانچه روند کاهشی نرخ ارز در بازار از ثبات برخوردار شود، این روند را می‌توانیم در بازار خودرو هم مشاهده کنیم و شاهد کاهش قیمت‌ها در بازار خودرو باشیم.
عرضه و تقاضا، تعیین‌کننده قیمت
فربد زاوه، کارشناس خودرو، درباره بی‌تاثیر بودن نوسانات نرخ ارز بازار آزاد روی قیمت تمام‌شده، با کریمی‌سنجری موافق است. اما در کاهشی شدن قیمت خودرو در بازار به‌دلیل کاهشی شدن نرخ ارز، نظر دیگری دارد. زاوه به خبرنگار ما می‌گوید: نرخ ارز و قیمت خودرو به‌صورت خطی با هم در ارتباط نیستند؛ بنابراین نوسانات نرخ ارز نمی‌تواند به تنهایی سبب نوسانات قیمت خودرو در بازار شود.
این کارشناس توضیح می‌دهد: همان‌طور که شاهد بودیم در ماه‌های ابتدای سال‌جاری نرخ ارز از نوسان برخوردار بود، با این حال قیمت خودرو تغییر محسوسی نداشت. قیمت خودرو از آنجایی شروع به افزایش کرد که دو عامل عرضه و تقاضا و همچنین انتظارات آتی دگرگون شد. زاوه، دلیل دگرگونی این دو عامل را کاهش عرضه از سوی شرکت‌های خودروساز و همچنین انتظارات منفی نسبت به آینده خودروسازان به‌دلیل روند نزولی تولید در این شرکت عنوان می‌کند که در گزارش‌های ماهانه آن‌ها منعکس شده است. این کارشناس تاکید می‌کند چنانچه نرخ ارز به سمت نزولی شدن در بازار حرکت کند، اما سیگنال‌های منفی همچنان در بازار خودرو وجود داشته باشند، این مساله نمی‌تواند به تنهایی قیمت‌ها را در مسیر کاهشی قرار دهد.