فرصت‌سوزی مسئولان؛
الحاق منطقه چالدران و خوی به منطقه آزاد ماکو این روز‌ها محل تنش بین مردم ماکو و خوی شده است، اما اینکه این الحاق چه پشت‌پرده‌هایی دارد و چه کسانی از آن نفع سیاسی می‌برند از جمله مسائلی است که باید به آن پاسخ داد.
رویداد۲۴ از اواخر تابستان سال جاری بود که تلاش برخی از نمایندگان برای
الحاق خوی و چالدران به منطقه آزاد ماکو کلید خورد؛ این الحاق، اما مانند دیگر مسائل به حالت لایحه برای رای گیری وارد مجلس نشد و گویا توسط عده‌ای از نمایندگان در قالب طرح به مجلس راه پیدا کرد که بعدا هم شورای نگهبان دو ایراد به این طرح (الحاق خوی و چالدران به منطقه آزاد ماکو) وارد کرد و آن را نپذیرفت.
حال نمایندگان خوی و برخی جریان‌های دیگر مجددا در تلاش‌اند موافقت مجلس و شورای نگهبان را بگیرند و هرطور که شده این مناطق را به ماکو پیوند بزنند، اما اینکه چه انگیزه‌های پشت پرده‌ای در این الحاق وجود دارد را درادامه به آن اشاره میکنیم:
یکشنبه ۱۱ شهریور سالجاری بود که نمایندگان در نشست علنی به لایحه یک فوریتی ایجاد ۸ منطقه آزاد تجاری صنعتی و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی رای مثبت دادند. به دنبال این مصوبه برخی نمایندگان تلاش کردند تا مناطق چالدران، آباجی و خوی را نیز به منطقه آزاد ماکو الحاق کنند، اما با رد شورای نگهبان این مسئله فعلا منتفی شده است، اما خبر‌ها حاکی از آن است که برخی نمایندگان از جمله نماینده خوی در تلاش است تا به رفع ایرادات مطرح شده از سوی شورای نگهبان بپردازد و بار دیگر آن را در مجلس مطرح کند و گویا تصمیمشان برای گرفتن رای مثبت از مجلس و شورای نگهبان این بار بسیار جدی است.
مدیر عامل منطقه آزاد ماکو: بهتر است خوی به جای الحاق به ماکو خود مجوز منطقه ویژه را اخذ کند
در همین زمینه مدیر عامل منطقه آزاد ماکو در مورد الحاق خوی به این منطقه گفت: بحث الحاق از سال ۹۳ (در مدیریت قبلی) مطرح شد و امسال نیز به تصویب مجلس رسید که با رای شورای نگهبان رد شد، اما به عقیده من چنانچه این طرح به تصویب برسد قانون مناطق آزاد زیر سوال خواهد رفت؛ چرا که گستردگی زمینی این منطقه به حد کافی زیاد است و قادر نخواهد بود پذیرای مساحتی اضافه‌تر باشد و این طرح مشخص است که جنبه کارشناسی ندارد از سوی دیگر کمبود منابع و پروژه‌های ناتمام به تنهایی فرایند طولانی نیاز دارد، بنابراین تحمیل مساحتی دیگر به ماکو بدون آنکه هزینه‌های اضافی آن برآورد شود و یا زیرساخت‌های لازم برای آن فراهم شود نتیجه‌ای جز کاهش سرمایه اجتماعی مردم به مناطق آزاد ندارد.
غلامرضا سلیمانی افزود: اجرای این طرح می‌تواند ما را در اداره چابک این منطقه با مشکل مواجه کند. به جای الحاق بهتر است مسئولان خوی به فکر ایجاد منطقه ویژه اقتصادی باشند تا هم از مزایای منطقه ویژه بهره‌مند شوند و هم باری بر مشکلات ماکو نشوند چرا که تلاش ما این است که تا حد ممکن ماموریت‌های محول شده را در شرایط جدید به اتمام برسانیم و مسائل اجتماعی بین این دو منطقه باعث می‌شود تا انرژی ما بیشتر صرف مسائل حاشیه‌ای شود تا انجام ماموریت ها؛ بنابراین بهتر است که خوی به جای الحاق به ماکو خود مجوز منطقه ویژه را اخذ کند.
اگر خوی به ماکو الحاق شود از میزان مساحت استاندارد جهانی خارج می‌شود
در عین حال شهروندان ماکو نیز به تبع مسئولان این منطقه با این مسئله مخالف هستند. بهرام جلیل نژاد یک معلم با سابقه در آموزش و پرورش ماکو است که در این باره به اقتصاد۲۴ گفت: کسانی که به هر قیمتی در تلاش هستند تا خوی را به ماکو اضافه کنند اولا، می‌خواهند به واسطه آمدن تجار و سرمایه گذاران به ماکو شهرستان خودشان را هم از این محل منتفع کنند و ثانیا درنظر دارند که از این مسیر بر قیمت زمین‌ها و املاک خود بیفزایند و از سوی دیگر از مزایای منطقه آزاد شدن بهره‌مند شود. البته که این مسئله شاید حق آن‌ها باشد، اما چه بهتر که خودشان برای اخذ مجوز‌های لازم جهت ایجاد منطقه آزاد اقدام کنند نه آنکه بخواهند به هر قیمتی که شده این چند شهر را که مساحت آن ۱۰۶ هزار هکتار است را به مساحت ماکو (۵۰۰ هزار هکتار) اضافه کنند. مسلما این مسئله هم از بعد مدیریتی و هم از لحاظ توسعه منطقه مشکلاتی به بار می‌آورد.
جلیل نژاد ادامه داد: تابه‌حال چنین الحاقی در ایران صورت نگرفته است و با الحاق خوی و چالدران استاندارد منطقه آزاد ماکو از استاندارد جهانی مناطق آزاد خارج می‌شود به طوری که در حال حاضر شانگ‌های چین بزرگترین منطقه آزاد دنیا است و ماکو رتبه دوم از لحاظ وسعت منطقه آزاد را دارد که چنانچه ۱۰۶ هزار هکتار هم به ماکو افزوده شود آن وقت است که از شانگ‌های چین هم فراتر می‌رود و خارج از استاندارد جهانی می‌شود. این درحالی است که هنوز زیرساخت‌های لازم از جمله فنس‌کشی و اتوبان بازرگان – تبریز که هنوز به شکل آزادراه درنیامده است و ده‌ها مورد دیگر به صورت دقیق در منطقه آزاد ماکو هنوز اجرایی نشده است، چه برسد به آنکه بخواهد مجددا به وسعت آن افزوده شود.
مگر می‌شود دو نماینده بر یک منطقه نظارت کنند؟
او به مشکل مدیریتی هم در نتیجه این تصمیم شتابزده اشاره کرد و گفت: با الحاق خوی و چالدران به ماکو مشکل مدیریتی هم به مشکلات دیگر افزوده می‌شود و چگونه می‌توان برای ماکو دو نماینده درنظرگرفت که ممکن است نظرات و سلایق مختلفی هم در این زمینه داشته باشند و این امر استقلال مدیریتی منطقه را از بین خواهد برد و آن عده که می‌گویند با قانون منفصل مستقل می‌توان به اداره امور پرداخت خوب می‌دانند که این امر شدنی نیست و تضاد مدیریتی، توسعه منطقه ماکو را به تاخیر خواهد انداخت.
جلیل نژاد تلاش نماینده مردم خوی برای الحاق به ماکو را یک امر سیاسی خواند و گفت: آقای کبیری نماینده مردم خوی در تلاش است تا برای دور بعد کاندیدای مجلس شود و به همین علت است که سعی دارد هرطور شده این طرح را به تایید شورای نگهبان برساند، بنابراین الحاق خوی به ماکو از چند جهت دارای مشکل است:
۱- الحاق خوی به منطقه آزاد ماکو با دو حوزه انتخابیه با نمایندگان جداگانه باعث می‌شود تا نمایندگان به جای حل مشکلات منطقه بیشتر وقت خود را صرف تنش و اختلاف نظر کنند.
۲- این طرح باعث ایجاد بحران مدیریتی و نظارتی در منطقه ماکو خواهد شد.
۳- مناطق الحاقی خوی از نظر زیرساختی هزینه‌های هنگفتی را به ماکو تحمیل خواهد کرد در حالی که هنوز زیرساخت‌های فعلی ماکو در حال انجام و تکمیل است و تحمیل هزینه‌های زیرساختی منطقه‌ای دیگر باعث فراموش شدن توسعه منطقه خواهد شد.
۴- سهم خواهی مدیریتی بر سازمان سایه سنگینی خواهد انداخت و همین مسئله پیشبرد اهداف توسعه در ماکو را با تاخیر مواجه خواهد کرد، برای مثال افرادی هستند که تنها به این مسئله امید دارند که از درآمد گمرک رازی درصدی به منطقه آن‌ها افزون شود.
۵- سهم‌خواهی مدیریتی و چند مدیریتی بر اداره سازمان سایه سنگینی در جهت پیشبرد اهداف توسعه و پیشرفت خواهد انداخت. عده‌ای به این دل‌خوشند که گمرک رازی درآمدی دارد که درصدی به درآمد منطقه می‌افزاید، در حالی که درآمد حاصله با توجه به محدوده اضافه شده خیلی ناچیز خواهد بود و سازمان منطقه آزاد ماکو در چنین شرایطی ناچار خواهد بود با وارد کردن اهرم فشار بر مدیر عامل و هیات مدیره درآمد حاصل از گمرکات منطقه را صرف زیر ساخت و هزینه‌های جاری و عمرانی شهرستان خوی کند.
۶- پیش بینی می‌شود به دلیل وجود مسافت زیاد محدوده الحاقی خوی به منطقه آزاد ماکو نظارت بر آن دچار مشکل شود و همین مسئله موجب افزایش قاچاق کالا در آن منطقه خواهد بود.
طرحی که روال قانونی را طی نکرد
محمد علی پور نماینده پیشین ماکو نیز در این باره گفت: کل مردم منطقه ماکو با این طرح مخالف هستند به این جهت که هنوز فنس‌کشی و حدود و صغور ماکو به لحاظ وسعت بالای آن مشخص نشده است و الحاق خوی به ماکو می‌تواند مشکلات زیادی به این منطقه وارد کند.
علی‌پور بیان کرد: نحوه طرح این مسئله در مجلس هم اشکال داشته است به طوری که مطابق روال معمول باید هر مسئله‌ای به حالت لایحه یا طرح به مجلس تقدیم شود در حالی که این مسئله روند معمول را طی نکرده است و به دنبال درخواست دولت برای ایجاد ۸ منطقه آزاد تجاری و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی که در شهریور ماه به مجلس تقدیم شد بلافاصله موضوع الحاق خوی به ماکو نیز در کمیسیون اقتصادی مطرح شد که این درخواست خارج از لایحه دولت بود و خود نمایندگان (کبیری و شریف‌پور) مسئله الحاق را در مجلس مطرح کردند که این خارج از روال قانونی است.
عرق بومی به چالداران، نماینده ماکو را هم سمت خوی کشید
نماینده پیشین ماکو ادامه داد: آن‌ها می‌خواهند به هر قیمتی شده این الحاق صورت بگیرد و اسمی از مناطق آزاد را نصیب خود کنند و چه بهتر که اگر خواهان این مسئله هستند تلاش کنند تا به صورت مستقل برای خود، منطقه آزاد بگیرند نه آنکه بخواهند از مزایای منطقه ماکو به نفع خود استفاده کنند. همچنین وقتی هنوز زیرساخت‌های ماکو در این چند سال به جایی نرسیده است چطور می‌خواهید به وسعت این منطقه بیفزایید و کار توسعه را سخت‌تر از قبل کنید؟
علی‌پور در جواب این سوال که مگر آقای شریف پور نماینده ماکو نیستند پس چرا در مجلس رای به الحاق دادند، گفت: ایشان به این دلیل که زادگاهشان چالدران است تمایل به الحاق چالدران و خوی به ماکو دارند.
انگیزه‌های سیاسی و تبلیغاتی پشت این طرح وجود دارد
دکتر فیروز شیرپور از فعالان سیاسی اجتماعی منطقه آزاد ماکو نیز گفت: منطقه آزاد ماکو با ۵۰۰ هزار هکتار مساحت از بزرگترین مناطق آزاد دنیا هست که با داشتن مرز‌های بسیار طولانی با کشور‌های همسایه از جمله ترکیه و آذربایجان و نزدیکی بسیار به ارمنستان و برخورداری از دو گمرک فعال هنوز نتوانسته است حدود و ثغور خویش را تثبیت کند. همچنین عدم اجرای قانون تاسیس مناطق آزاد به ویژه مواد ۲۷ و ۶۵ باعث شده علیرغم گذشت هفت سال از راه‌اندازی رسمی این منطقه هنوز مزایای قانونی آن شامل شهروندانش نشده و متاسفانه مردم فعلا فقط تاوان هزینه‌های سنگین زندگی زیر عنوان منطقه آزاد را می‌دهند. از سوی دیگر سیستم اداری بسیار گسترده با داشتن سه فرمانداری، پنج بخشداری و کلیه ادارات متناظر دولتی نه تنها به تسهیل روند امور کمکی نکرده بلکه بروکراسی اداری را پیچیده‌تر و گسترده‌تر ساخته است.
او افزود: گمرکات هنوز به عنوان گلوگاه منطقه مانع ورود بسیاری از ماشین آلات، تجهیزات و مواد اولیه مورد نیاز بخش‌های مختلف اقتصادی بوده و علت آن را در فنس‌کشی نشدن محدوده منطقه آزاد عنوان می‌کنند و دولت نیز قبل از راه اندازی منطقه هیچ زیرساخت نرم افزاری یا سخت افزاری مهمی در منطقه ایجاد نکرده است این درحالی است که فعالیت‌های انجام یافته تاکنون فقط از محل اخذ عوارض خروج مسافر و یا کالا‌های مصرفی صورت گرفته است با این شرایط نمی‌دانیم الحاق بخش‌هایی از خوی با کدامین توجیه منطقی و اقتصادی مطرح شده و علیرغم رد مصوبه قبلی توسط شورای محترم نگهبان برخی‌ها با ایجاد روابط تلاش می‌کنند تا مجددا آن را به تصویب برسانند.
شیرپور بیان کرد: تلاش پی‌درپی کسانی که برای الحاق خوی به ماکو تلاش می‌کنند چیزی جز تعاملات پشت پرده و اهداف تبلیغاتی نیست و مسلم است که مسئولان ماکو مخالف توسعه شهرستان خوی نیستند، اما این درست نیست که هزینه این توسعه از جیب مردم ماکو پرداخت شود. بهتر این است که دولت ابتدا زیرساخت‌های لازم در منطقه آزاد را کامل کرده سپس با اجرای بی کم و کاست قانون، نقش حاکمیتی سازمان منطقه آزاد ماکو را احیا کند و بدین ترتیب از تلف شدن انرژی و منابع آن با حاشیه‌های بی‌مورد جلوگیری کند.
مردم خوی به دنبال چه هستند؟
آن سوی ماجرا، اما حکایت از تلاش بی وقفه مردم خوی برای الحاق به ماکو دارد و اهمیت این ماجرا برای مردم خوی و نماینده این شهر آنقدر بود که چندی پیش حجت‌الاسلام سیدرضی موسوی شکوری امام جمعه خوی در دیدار با رییس جمهور که چندی به آذربایجان غربی سفر کرده بود عنوان کرد که الحاق خوی به ماکو مطالبه اصلی مردم این شهرستان است.
نماینده خوی: فرصت‌سوزی مسئولان دلیل منطقه آزاد نشدن خوی بوده است
تقی کبیری نماینده مردم خوی چندی نیز چندی پیش در گفتگو با تسنیم اظهار کرده بود که قرار است ایرادات شورای نگهبان به طرح الحاق خوی به ماکو برطرف شود و دوباره به این شور فرستاده شود و حتی اگر بار دیگر شورا این مسئله را تأیید نکند با اصرار مجلس به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده خواهد شد تا مجمع رأی نهایی را در این زمینه اعلام کند.
کبیری معتقد است: باید هم‌زمان با منطقه آزاد شدن ماکو و ویژه اقتصادی شدن سلماس در سال ۸۹ خوی هم منطقه آزاد می‌شد. حتی در سال ۹۴ لایحه‌ای مبنی بر ۷ منطقه آزاد و ۱۲ منطقه ویژه اقتصادی ارائه شد که متأسفانه باز هم خوی در لیست آن‌ها نبود درحالی‌که این شهرستان با وجود داشتن زیرساخت‌های مختلف از جمله راه‌آهن، فرودگاه و نیروگاه سیکل ترکیبی و با وجود تنها مرز ریلی و زمینی به ترکیه و اروپا، این شایستگی را داشت که منطقه آزاد شود، ولی متأسفانه به علت فرصت‌سوزی‌های مسئولان در گذشته این پروژه عملی نشده است.
من با این مطالب قانع شدم که باید منطقه مستقل بشیم!