مناطق آزاد چگونه شکل گرفت؟/ مهمترین و قدیمی‌ترین مناطق آزاد جهان را بشناسید

رویداد۲۴ بعد از اتمام جنگ جهانی دوم بود که تعدادی از کشور‌ها برای توسعه صادرات و کمک به آزادسازی اقتصادی ایده ایجاد مناطق آزاد را مطرح کردند. اصولا ایده شکل‌گیری مناطق آزاد مبتنی بر این اعتقاد شکل گرفته که سرمایه موتور رشد و توسعه اقتصادی یک کشور است و هدف اصلی آن ایجاد اشتغال، توسعه صادرات، جذب و تشویق سرمایه‌های خارجی، ایجاد درآمد ارزی، انتقال تکنولوژی، توسعه منطقه‌ای و برپایی نمایشگاه بود. در راستای همین هدف بنادری مانند «جنوا»، «ونیز» و «جبل الطارق» ایجاد شد.

البته کمی پیش از آن در فاصله سده‌های ۱۲ تا ۱۷ میلادی شهر‌ها و ایالات کوچک و متعددی در اروپا به وجود آمدند که هر یک در راه تولید و تجارت جهانی با اخذ مالیات و وضع مقررات، محدودیت‌هایی را ایجاد می‌کردند. اعمال سیاست‌های محدود کننده در این شهر‌ها و ایالات منجر به افت تقاضا و از رونق افتادن تجارت شد. در مقابل، شهر‌ها وایالات دیگری بودند که سیاست تجارت آزاد را در مورد تعداد محدودی از کالا‌ها اعمال می‌کردند.

اقتصاد۲۴ در گزارشی نوشت: نیم نگاهی به تاریخچه پیدایش این مناطق نشان می‌دهد که ایده شکل گیری مناطق آزاد به روم و یونان باستان برمی گردد. در حقیقت، نخستین بنادر آزاد شناخته شده جهان مناطق محصوری با دیوار‌های دفاعی بودند که در بنادر چالیس و پیرائوس یونان بنا شده بودند. قدیمی‌ترین بندر آزاد جهان که به‌طور مشخص برای حجم داد و ستد ساخته شده بود، بندر آزاد رومی‌ها واقع در جزیره دلاس در دریای اژه بود که با هدف افزایش حجم مبادلات تجاری بین مصر، یونان، سوریه، شمال آفریقا، آسیا و روم تاسیس شده بود و تمام داد و ستد‌ها در آن بدون دریافت حقوق گمرکی انجام می‌شد. پس از این به بنادر دیگری نظیر جنوا، ونیز و جبل‌الطارق در ایتالیا و اسپانیا می‌رسیم که وظایف آنان درست همانند بندر آزاد دلاس در روم قدیم بود.

اما جدا از دید تاریخی، نخستین پیشگام حقیقی مناطق تجارت آزاد در دنیای امروز را می‌توان بندر آزاد هامبورگ دانست که در سال ۱۸۸۸ پایه‌گذاری شد. به این بندر برای تولید امتیازات خاصی اعطا شده بود به شرط آنکه با صنایع داخلی کشور به رقابت برنخیزد و به‌طور مستمر در جهت صادرات حرکت کند.

از آن پس، مناطق تجارت آزاد بسیار زیادی در سراسر جهان به وجود آمدند. در ایالات متحده آمریکا تا تصویب لایحه مناطق تجارت در سال ۱۹۳۴ منطقه تجارت آزاد وجود نداشت، اما تا سال ۱۹۸۲ در این کشور ۶۸ منطقه آزاد تجاری فعال ایجاد شده بود؛ حجم مبادلات این بنادر و مناطق آزاد یک درصد از کل حجم تجارت خارجی آمریکا را شامل می‌شد.

برخی از مهمترین بنادرآزاد جهان از این قرار است:

۱- بنادر «دلاس» در روم و بندر «چالیس و پیرائوس» در یونان جزء قدیمی‌ترین بنادر آزاد جهان

۲- اولین منطقه آزاد تجارى که هدف تأسیس آن تا حدى با اهداف مناطق آزاد به مفهوم جدید آن تطابق دارد، در سال ۱۸۸۸ میلادى در بندر هامبورگ ایجاد شد؛ موفقیت چشمگیر بندر آزاد هامبورگ، ایجاد مناطق آزاد دیگر را به ویژه در اروپا موجب شد.

۳- کپنهاک در سال ۱۸۹۴، دانزیگ (لهستان) در سال ۱۸۹۹ و بندرهاى مالمو، هانگو، فیدم و تریست در اروپا، سنگاپور، هنگ کنگ و ماکائو در آسیا در زمره بنادر آزادى بودند که به تدریج تا قبل از جنگ جهانى دوم ایجاد شدند.

۴-، منطقه آزاد شانون در ایرلند را که بعد از جنگ جهانى دوم در سال ۱۹۵۹ براى نخستین بار با نظر به جذب سرمایه خارجى، انتقال تکنولوژى و ایجاد اشتغال برپا شد، به عنوان اولین منطقه آزاد به مفهوم امروزى آن مى شناسند.

۵- کاندلا به عنوان اولین منطقه صادرات در آسیا در سال ۱۹۶۵ در هند تأسیس شد. اندکی بعد تایوان در سال ۱۹۶۶ به ایجاد منطقه پردازش «کائونسیونگ» و کره جنوبی در سال ۱۹۷۰ به تأسیس منطقه پردازش صادرات «ماسان» مبادرت کردند.

۶-، اما مهمترین مناطق آزاد جهان منطقه آزاد صنعتی-تجاری شبه جزیره هنگ کنگ است که دارای معتبرترین بندر کانتینری دنیا و دارای یک فرودگاه بزرگ و مجهز است که به عنوان یک مرکز مالی معتبر بین المللی و ارائه خدمات بانکی در بالاترین استاندارد‌ها شناخته شده است. صنایع پارچه‌بافی و پوشاک، الکترونیک و پلاستیک حدود ۶۲ درصد کل نیروی کار و ۶۶ درصد صادرات داخلی آن را تشکیل می‌دهند.

۷- منطقه آزاد «جبل علی» که با وجود تسهیلات مشابه در دبی درصدد ارائه تسهیلاتی بیشتر از منطقه آزاد دبی بوده و تامین کالا‌های صنعتی بازار‌های کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس، شبه قاره هند و قاره آفریقا را هدف قرار داده است. عدم محدودیت‌های ارزی، مالکیت ۱۰۰ درصدی برای سرمایه گذاران خارجی، امکان انتقال ۱۰۰درصد سرمایه و سود به خارج و معافیت مالیاتی ۱۵ ساله بخشی از جذابیت‌های این منطقه برای جلب سرمایه گذاران داخلی و خارجی است.

۸- سانتاکروز در بمبئی هند که واردات کالا به این منطقه نیاز به مجوز ندارد و تجهیزات اداری بدون عوارض گمرکی وارد می‌شود و محصولات تولیدی در منطقه نیز از عوارض معاف هستند.

۹- منطقه آزاد «ویکائوی» شانگ‌های چین نیز جزء مناطقی است که همچون حوزه‌ای در نظارت گمرک خواهد بود و گمرک مطابق با قوانین و مقررات گمرکی، بر آن نظارت و کنترل خواهد داشت؛ ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد ساختمانی، وسیله نقلیه برای تولید و حمل و نقل و همچنین کالا‌های اداری که در داخل منطقه استفاده می‌شوند، مواد خام، قطعات، سوخت و وسایل بسته بندی که برای ساختن محصولات صادراتی، کالا‌های عبوری که در منطقه انبار می‌شوند و همچنین محصولات در حال صدور که در منطقه فرآروی می‌شوند، از پرداخت مالیات معاف هستند.

منبع: اقتصاد۲۴