یقه‌سفید‌های بازار متادون/ آماری از میزان نشت دارو‌های مخدر نداریم

رویداد۲۴ دکتر علی بیرامی درباره نحوه توزیع دارو‌های مخدر در بین جمعیت هدف، گفت: در حال حاضر دارو‌های مخدر به صورت متمرکز از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی به مراکز ترک اعتیاد ارائه می‌شود. در سازمان غذا و دارو برنامه‌ای برای ایجاد کد رهگیری جهت رصد بهتر دارو‌های مخدر داریم که بر اساس آن بر روی دارو‌های مخدری که تولید می‌شوند، کد رهگیری نصب می‌شود که مختص آن داروست. در این زمینه زیرساخت‌های لازم در سازمان غذا و دارو فراهم شده است، اما متاسفانه در شرکت‌های توزیع دارو‌های مخدر، هنوز زیرساخت‌های مربوط به کد رهگیری وجود ندارد. بر همین اساس در حال حاضر نمی‌توانیم رهگیری را به طور کامل انجام دهیم.

وضعیت "ردیابی اصالت" و "رهگیری" دارو‌های ترک اعتیاد
وی با بیان اینکه البته برچسب اصالت بر روی همه دارو‌های مخدر وجود دارد و مردم می‌توانند با پیامک کردن کد اصالت دارو به شماره‌ای که بر روی آن درج شده، از اصالت دارو مطمئن شوند، افزود: برای ایجاد کد رهگیری دارو‌های ترک اعتیاد نیز جلساتی را با شرکت‌های توزیع برگزار کرده‌ایم. آن‌ها برای این اقدام به سخت‌افزار‌هایی در سیستم توزیع‌شان نیاز دارند تا بتوانند این اقدام را انجام دهند. البته در حال حاضر دارو‌های مخدر یا ترک اعتیاد، از مبدا تا زمانیکه به مصرف‌کننده نهایی برسد، در سامانه‌ای که مرتبط با سامانه HIX است، رصد می‌شوند. به این صورت که یک کد رهگیری بر روی فاکتور دارو‌ها درج شده و از تامین‌کننده به توزیع‌کننده و از آنجا به دانشگاه‌های علوم پزشکی سراسر کشور می‌روند، اما رصد دقیق‌تر و رهگیری الکترونیک این دارو‌ها به دلیل شکافی که در حوزه شرکت‌های پخش وجود دارد، امکان‌پذیر نیست؛ چراکه این اقدام باید به صورت الکترونیک باشد، اما هیچ‌یک از شرکت‌های پخش زیرساخت لازم برای انجام این کار را ندارند. یعنی شرکت‌های پخش دارو‌های مخدر، زیرساخت انتقال این کد‌های یونیک را تا سطح عرضه و به صورت الکترونیک ندارند تا بتوانیم تا سطح مصرف‌کننده دارو را رصد کنیم. امیدواریم به زودی این زیرساخت‌ها فراهم شود؛ بنابراین در حال حاضر دارو‌های مخدر یا ترک اعتیاد قابلیت رهگیری ندارند تا متوجه شویم که دارو از کدام شرکت پخش دریافت شده و به کدام مصرف‌کننده ارائه شده است، اما اصالت آن از سوی مصرف‌کننده قابل ردیابی است.

جزییات عرضه دارو‌های ترک اعتیاد در داروخانه‌ها
بیرامی با بیان اینکه در نظر داریم که در این حوزه قدرت نظارتی دانشگاه‌های علوم پزشکی و معاونت‌های غذا و دارو را افزایش دهیم، افزود: بر همین اساس یکی از برنامه‌هایمان این است که در هر منطقه چند داروخانه را به عنوان داروخانه منتخب که استاندارد‌های لازم جهت توزیع دارو‌های مخدر اعم از انبار مناسب و... را دارند، تعیین کنیم و مراکز ترک اعتیاد به جای اینکه بسته خدمتی دارو را از دانشگاه علوم پزشکی دریافت کنند، آن را از داروخانه منتخب منطقه خود بگیرند. این اقدام هم به اقتصاد داروخانه‌ها کمک می‌کند و هم نیرو‌های ناظر ما می‌توانند نظارت‌هایشان را در حوزه عرضه دارو‌های ترک اعتیاد افزایش دهند. البته تایید اینکه داروخانه منتخب چقدر دارو دریافت کند، با دانشگاه علوم پزشکی مربوطه و معاونت غذا و دارو است.
کارشناس اداره مواد و دارو‌های تحت کنترل سازمان غذا و دارو با بیان اینکه در این زمینه هماهنگی‌های لازم را با کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام داده‌ایم، اظهار کرد: پنج شهر را برای انجام پایلوت این برنامه در نظر گرفته‌ایم. در حال حاضر این برنامه در قم به صورت ۱۰۰ درصد انجام می‌شود و دو داروخانه خصوصی دارو را به مراکز ترک اعتیاد ارائه می‌دهند. همچنین این اقدام به صورت ناقص و فقط برای بیماران صعب‌العلاج در کرمان هم انجام می‌شود و در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در منطقه یک شهرداری نیز در حال بررسی و انتخاب داروخانه‌هایی هستیم که ارزشیابی‌شان بالا بوده و استاندارد‌ها و ضوابط مورد نظر ما را مورد توجه قرار دهند.

دارو‌های ترک اعتیاد را چه کسی به بیماران می‌رساند؟
بیرامی ادامه داد: در عین حال شهر‌های گیلان و بیرجند نیز اعلام آمادگی کردند که این اقدام را به صورت پایلوت انجام دهند. ما هم در حال انجام راستی‌آزمایی هستیم تا بررسی کنیم که آیا این واگذاری‌ها درست بوده یا خیر. قرار شده بازرسی‌هایی هم از داروخانه‌های منتخب انجام و گزارش‌های آن ارائه شود. چنانچه از نظر سازمان غذا و دارو این اقدام موفقیت‌آمیز باشد، آن را ادامه خواهیم داد و کشوری می‌شود. البته تاکید می‌کنم که فعلا برنامه‌ای برای اینکه دارو‌های مخدر را در داروخانه‌ها عرضه کنیم، نخواهیم داشت؛ یعنی اینطور نیست که دارو در داروخانه به بیمار عرضه شود، بلکه داروخانه داروی ترک اعتیاد را به مراکز ترک اعتیاد ارائه کرده و آن مرکز هم دارو را به بیمار می‌دهد؛ چراکه باید پوکه‌های دارو جمع‌آوری شود و بیمار به مراکز ترک اعتیاد مراجعه کند. با توجه به بررسی‌هایمان هم بهتر است که دارو‌های مخدر در مراکز ترک اعتیاد به بیماران ارائه شوند.

قاچاق دارو‌های مخدر
وی درباره میزان قاچاق دارو‌های مخدر نیز گفت: آمار دقیقی از قاچاق دارو‌های مخدر در دست نداریم، البته بعضا درباره نشت متادون صحبت می‌شود و این نشت می‌تواند از همه جا اعم از مراکز ترک اعتیاد یا از سوی تولیدکنندگان متادون اتفاق افتد. از طرفی متاسفانه با توجه به اختلاف قیمتی که در زمینه دارو‌های ترک اعتیاد وجود دارد، این دارو‌ها به صورت زیرپله‌ای، غیر مجاز و تقلبی هم تولید می‌شوند.

۹۰۰ هزار نفر در کشور تحت درمان متادون هستند
کارشناس اداره مواد و دارو‌های تحت کنترل سازمان غذا و دارو تاکید کرد: البته در سازمان غذا و دارو آمارمان از نظر تعداد بیمارانی که در سامانه آیداتیس ثبت شده‌اند، با میزان دوز متادونی که ارائه می‌دهیم، برابری می‌کند، اما اینکه آیا مراکز ترک اعتیاد آماری که به ما ارائه می‌دهند، درست است یا خیر را نمی‌دانیم. اعلام می‌شود که متوسط دوز داروی متادون برای هر بیمار باید ۱۰۰ میلی‌گرم باشد. طبق میزان دارویی که ما به مراکز می‌دهیم، حدود ۹۰۰ هزار نفر در کشورتحت درمان با متادون هستند و این عدد با میزان متادونی که ما در سال ۱۳۹۷ تولید و ارائه کردیم که بالغ بر ۲۳ تن بود، برابری می‌کند. پیش‌بینی می‌کنیم که امسال حدود ۲۴ تن متادون در کشور تولید شود. باید توجه کرد که مراکز ترک اعتیاد، بیماران را در سامانه آیداتیس ثبت کرده و میزان دوز دارو را مشخص کرده و ما با توجه به این سامانه میزان مصرف دارو‌ها و ... را بررسی می‌کنیم.

"یقه‌سفیدهایی" که از بازار سیاه متادون می‌خرند

بیرامی با بیان اینکه مراکز ترک اعتیاد دارو‌های مخدری را بین بیماران توزیع می‌کنند که از دانشگاه‌ها دریافت کرده‌اند و بنابراین این دارو‌ها اصالت دارند، گفت: نگرانی ما بابت افرادی است که اصطلاحا به آن‌ها یقه سفید می‌گوییم و افرادی هستند که می‌خواهند داروی مخدری مانند متادون مورد نیازشان را مستقیما از بازار سیاه تهیه کنند و به مراکز ترک اعتیاد مراجعه نمی‌کنند. باید توجه کرد که در این موارد امکان تقلبی بودن دارو وجود دارد. در حال حاضر حدود ۷۳۰۰ مرکز ترک اعتیاد در کشور داریم که از دانشگاه‌های علوم پزشکی دارو دریافت می‌کنند.

بیماران فِیک
وی با بیان اینکه اگر بتوانیم بحث رهگیری الکترونیک را در تمام زنجیره تامین، توزیع و مصرف دارو‌های مخدر ایجاد کنیم، می‌توانیم از بخشی از نشت این دارو‌ها جلوگیری کنیم، اظهار کرد: ما اصلا آماری از میزان نشت دارو‌های مخدر نداریم. البته آنچه روی کاغذ می‌آید درست است، یعنی تعداد بیماری که به ما اعلام می‌کنند، با میزان دوزی که توزیع می‌کنیم، درست است، اما ممکن است تعدادی از افراد تحت درمان، فِیک باشند و برخی از مراکز از کد ملی افراد مختلف استفاده کنند و یا دوز‌های بالاتری را استفاده کنند.

بیرامی درباره هزینه دارو‌های ترک اعتیاد برای بیماران نیز گفت: دارو‌های مخدر دارای تعرفه هستند و برای درمان هر بیمار تعرفه مشخصی در نظر گرفته شده است. در بسته درمانی این افراد، درمان دارویی هم دیده شده است. البته قرار بود درمان اعتیاد تحت پوشش بیمه قرار گیرد و بودجه‌ای هم در سال ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ برایش در نظر گرفتند که متاسفانه انجام نشده و بودجه برگشت؛ بنابراین در حال حاضر بیمار برای پکیج درمانی خود در مراکز درمانی ترک اعتیاد هزینه می‌پردازد که در این پکیج، درمان دارویی هم دیده شده است. به عنوان مثال اگر بیمار ۱۷۶ هزار تومان پرداخت کند، معادل یک ماه دریافت دارو و چهار بار ویزیت پزشک و روان‌پزشک است.