رویداد۲۴ درد زایمان یکی از شدیدترین درد‌هایی است که زنان در طول زندگی خود تجربه می‌کنند، به همین دلیل زایمان برای بسیاری از آن‌ها همراه با ترس و رنج همراه است و بسیاری از آنان درد در زمان لیبر (فرآیند زایمان که همراه با انقباض و درد است) را غیر قابل تحمل توصیه کرده‌اند. خوشبختانه امروزه روش‌های بی‌خطری برای کاهش درد وجود دارند که مادران باردار می‌توانند برای کاهش درد زایمان از آن‌ها استفاده کنند. یکی از این روش‌ها زایمان با گاز انتونوکس (Entonox) است، این روش نه تنها برای جنین و مادر خطری ندارد، بلکه کنترل استفاده از آن به دست مادر است و این باعث آرامش آن‌ها در هنگام زایمان می‌شود. در این مطلب با نحوه استفاده از این گاز برای زایمان، مزایا و معایب آن آشنا می‌شویم.
بیشتر بخوانید: اخبار سلامتی/ بارداری آسان با رعایت این نکات
معرفی گاز انتونکس
گاز انتونکس اولین بار در اوایل دهه ۶۰ میلادی در انگلستان به صورت ترکیب ۵۰ درصد اکسیژن و ۵۰ درصد نیترو برای تسکین درد لیبر معرفی شد و سپس به مرور زمان به صورت ترکیبی از اکسیژن و اکسید نایتروس پیشرفت کرد که در یک کپسول نگهداری می‌شود و توسط دستگاهی شامل یک دریچه کاهش دهنده فشار، لوله با طول استاندارد و ماسک صورت به بیمار منتقل می‌شود.
نحوه زایمان با گاز انتونوکس
گاز انتونوکس در سیلندری در اتاق زایمان قرار گرفته و در پایان مرحله اول زایمان یعنی وقتی که انقباضات رحمی شدید و سریع می‌شوند به وسیله لوله‌ای به ماسک جلوی دهان و بینی مادر متصل می‌شود.
۱۵ ثانیه پس از استنشاق گاز انتونوکس، گاز اکسید نیترو وارد مغز و نخاع مادر شده و ۳۰ ثانیه بعد از استنشاق منجر به تضعیف حسگرهای مغزی و افزایش آندروفین‌ها می‌شود و حالات بی دردی، آرامش، عدم توجه به محیط اطراف و تا حدی سرخوشی را در مادر ایجاد می‌کند.
۴۵ ثانیه پس از استنشاق گاز انتونوکس اثر آن به حداکثر رسیده و میزان گاز در خون به بالاترین حد خود می‌رسد. در این هنگام درد تسکین می‌یابد و وقتی که گاز باعث ایجاد احساس سبکی در سر گردید، عضلات شل شده و دست‌های مادر خود به خود از روی ماسک صورت به پایین می‌افتد و دیگر گاز استنشاق نمی‌شود.
پس از قطع گاز اثراتش سریع از بین خواهد رفت.
در مرحله دوم زایمان (یعنی وقتی که مادر باید سعی کند با زور زدن به تولد نوزاد خود کمک کند) مادر باید در ابتدای هر انقباض رحمی، کمی گاز انتونوکس دریافت کرده و سپس بر خروج نوزاد تمرکز کند.
چند نکته:
مادر باید قبل از شروع درد (انقباض رحم) یا بلافاصله هنگام شروع درد، استنشاق گاز را آغاز کند و تا چندین ثانیه پس از اتمام آن به وارد کردن گاز به ریه ادامه دهد؛ بنابراین اگر مادر آنقدر صبر کند که انقباض رحم آزاردهنده شود و سپس گاز انتونوکس را استنشاق کند، اثر آن در بین دو انقباض ظاهر شده و دیگر نقشی در کاهش درد زایمان نخواهد داشت.
مادر باید سعی کند نفس‌های عمیق و آهسته بکشد.
برای اینکه سطح هوشیاری مادر کاهش نیابد، باید به صورت خود تجویزی از این گاز استفاده کند، یعنی ماسک را در دست خود گرفته، با توجه به شدت درد، از گاز استفاده کند و زمانی که درد ندارد هوای محیط را تنفس کند.
اگر استفاده از ماسک پلاستیکی برای استنشاق گاز، توسط مادر آزاردهنده است، بهتر است از لوله دهانی برای این منظور استفاده شود.
مادر باید در بین انقباض ها، مقدار کمی آب مزمزه کند تا دهانش مرطوب شود.
در مرحله دوم زایمان، مادر باید در ابتدای هر انقباض کمی از گاز انتونوکس استنشاق کرده، سپس لوله دهانی را کنار گذاشته و به نوزاد فشار بیاورد.
در صورتی که مادر با استفاده از گاز انتونوکس باز هم نمی‌تواند درد‌های ناشی از انقباض رحمی را تحمل می‌کند، می‌تواند از مسکن‌های دیگر استفاده کند.
مزایای زایمان با گاز انتونوکس
برخی از مزایای استفاده از این گاز عبارتست از:
استنشاق گاز انتونوکس، درد ناشی از انقباضات رحمی در طی زایمان را به طور متوسط تا ۵۰ درصد کاهش می‌دهد.
این گاز خیلی سریع و معمولا پس از چند ثانیه از زمان استنشاق اثر می‌کند.
به محض قطع استنشاق گاز، اثرات آن از بین می‌رود.
استفاده از این گز روی سلامتی نوزاد تاثیر منفی ندارد.
بر روی سلامتی مادر تاثیر سوئی نداشته و علائم ناخواسته ناشی از آن گذرا هستند.
استنشاق این گاز، باعث ایجاد عارضه تنفسی نمی‌شود.
گاز انتونوکس با سایر دارو‌ها تداخل نداشته و واکنش آلرژیک ایجاد نمی‌کند.
استفاده از این روش راحت بوده و نیازی به پرسنل تخصصی ندارد. همانطور که گفته شد مادر به آسانی می‌تواند از آن استفاده کند.
این دارو در بازار ایران به راحتی قابل دستیابی است.
از این روش می‌توان برای کاهش درد زایمان در آب نیز استفاده کرد.
معایب زایمان با استفاده از گاز انتونوکس
زایمان با این گاز معایبی نیز دارد. از جمله این معایب می‌توان اشاره کرد به:
استنشاق گاز انتونوکس موجب خشکی دهان مادر می‌شود.
ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شود.
یک مسکن متوسط بوده و درد را کمی تسکین می‌دهد.
باعث ایجاد سرگیجه و خواب آلودگی می‌شود.
تجربه مادران از زایمان با گاز انتونوکس
در مطالعه‌ای که روی زنان در رنج سنی ۱۷ تا ۳۵ سال صورت گرفت، بیشتر آن‌ها ابراز کردند که مهم‌ترین علل انتخاب زایمان بدون درد، ترس از زایمان بوده است. بیشترین دلیل افراد حاضر در این مطالعه برای انتخاب زایمان با گاز انتونوکس، سهولت استفاده از این روش، عدم تزریق کمری، ترس از عوارضی چون کمردرد و سردرد‌های متعاقب زایمان اپیدورال و اسپاینال بوده است.
در ادامه نظرات برخی از مادرانی که به این روش زایمان کرده‌اند را می‌خوانیم:
من از این که می‌توانستم از روشی استفاده کنم که کنترل آن به دست خودم بود، خوشحال بودم
استفاده از این گاز به من احساس در فضا بودن می‌داد که اصلاً خوشایند نبود
خیالم راحت بود که این روش بعدا برای من هیچ خطری ندارد
همین که تهوع من زیاد می‌شد ماسک را از جلوی بینی ام کنار می‌زدم تا کم کم به آن عادت کردم
احساس گیجی می‌کردم که اصلا برایم خوشایند نبود
خواب آلودگی خسته ام کرده بود
آنقدر که دلم می‌خواست برای من بی دردی ایجاد نمی‌کرد
از اینکه این روش را انتخاب کردم، خیلی خوشحال هستم و دیگران را نیز به استفاده از آن تشویق می‌کنیم.
بیشترین دلیل عدم رضایت مادران از زایمان با گاز انتونوکس، به عوارضی چون سرگیجه و حالت تهوع اشاره داشت. بیشترین دلیل رضایت مادران از زایمان با گاز انتونوکس، مربوط به کم شدن درد زایمان بدون داشتن عارضه جدی و از بین رفتن عوارضی، چون تهوع در مدت کوتاهی پس از قطع گاز بود.
سخن آخر
زایمان با استفاده از گاز انتونوکس درد را کاهش می‌دهد و در عین حال خطری نیز برای مادر و جنین به وجود نمی‌آورد. به علاوه تصمیم گرفتن برای استفاده از این روش، می‌تواند باعث آرامش مادران شوند. زیرا بسیاری از مادران باردار هراس بسیاری از درد زایمان دارند.