رویداد۲۴ اگرچه هنوز مقام‌های رسمی و دولتی عراق در باره سفر الکاظمی به تهران و ریاض اظهار نظر نکرده اند، اما در مقابل مطابق آنچه دستگاه دیپلماسی بغداد اعلام کرده سفر نخست وزیر جدید این کشور به واشنگتن قطعی شده است.
وزیر امور خارجه عراق در دیدار سه شنبه گذشته با «جنین هنیس پلاسخارت» نماینده دبیرکل سازمان ملل در بغداد، اهداف سفر الکاظمی را به واشنگتن روشن کرد و گفت که با هدف تکمیل گفتگو‌های راهبردی بین آمریکا و عراق صورت می‌گیرد.
«فواد حسین» پیش بینی کرده است سفر نخست وزیر عراق به واشنگتن ماه آینده میلادی (جولای) انجام شود، بدون اینکه تاریخ دقیقی برای آن مشخص کند، با این وجود برخی خبر‌ها حاکی است که این سفر اواخر جولای انجام خواهد شد
در عین حال زمان دقیق سفر الکاظمی به تهران و ریاض هنوز مشخص نشده، اما به باور برخی این انتظار می‌رود که سفر آتی وزیر امور خارجه عراق به تهران، با هدف مقدمه چینی برای دیدار نخست وزیر به ایران انجام شود.
وزیر خارجه عراق هفته گذشته در دیدار با نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در عراق گفته بود که به زودی از تهران و ریاض دیدار خواهد کرد.
همزمان سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد در طول هفته‌های اخیر برای تقویت بیشتر روابط و همکاری‌های دو کشور همسایه و دوست با وزیران مختلف عراقی دیدار و دعوتنامه‌های سفر رسمی به تهران تقدیم برخی از آن‌ها کرده است.
«ایرج مسجدی» در مدت کوتاه عمر تشکیل دولت الکاظمی، علاوه بر نخست وزیر با وزیران کشور، دفاع، حمل و نقل، کار و امور اجتماعی، دارایی، آموزش عالی، نفت، امور خارجه، بهداشت و محیط زیست و صنایع و معادن دیدار کرده است.
تارنمای نشریه «العربی الجدید» وابسته به قطر شنبه گذشته ۳۱ خرداد ۹۹ خبر داده بود که «مصطفی الکاظمی» نخست‌وزیر عراق به زودی به ایران، آمریکا و عربستان سفر می‌کند.
این رسانه به نقل از منابع عراقی که نامشان را ذکر نکرده، سفر الکاظمی به کشور‌های ایران آمریکا و عربستان را با هدف رایزنی درباره موضوع‌های مختلف و بیشتر با اهداف سیاسی، اقتصادی، مالی و امنیتی عنوان کرده بود.
در همین حال یک منبع آگاه به ایرنا گفت: انتظار می‌رود الکاظمی با توجه به سه چالش مالی، کرونا و موضوع خروج نیرو‌های آمریکایی بعد از سفر به واشنگتن برای انجام دور دوم گفتگو‌های راهبردی عراق – آمریکا، به کشور‌های منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران سفر کند.
وی تاکید کرد: سفر نخست وزیر عراق به کشور‌های منطقه زودتر از ۱۰۰ روز آینده انجام نخواهد شد و دیدار‌های وی به بعد از این زمان موکول می‌شود.
بررسی کارنامه نخست وزیران سابق عراق در طول ۱۷ سال گذشته نشان می‌دهد که همه آن‌ها به مناسبات با جمهوری اسلامی ایران اهتمام ویژه نشان داده و ایران همواره در اولویت نخستین سفر‌های خارجی آن‌ها قرار داشته است.
غیر از دوره کوتاه ۱۰ ماهه نخست وزیری «ایاد علاوی» (۲۸ ژوئن ۲۰۰۴ تا آوریل ۲۰۰۵) که امکان سفر او به تهران مهیا نشد، بقیه نخست وزیران عراق همگی در ماه‌های نخست انتخاب خود به عنوان رییس قوه مجریه، راهی ایران شده اند.
«نوری المالکی» در دو دوره نخست وزیریش (۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ / ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴)، «حیدر العبادی» (۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸) و «عادل عبدالمهدی (دوم اکتبر ۲۰۱۸ تا ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹) به ایران سفر کرده و برخی در دوره نخست وزیری خود چند بار با مقام‌های بلندپایه جمهوری اسلامی ایران در تهران دیدار و گفتگو کرده اند.
«ابراهیم جعفری» در دوره یکساله نخست وزیری اش (۲۰۰۵ تا ۲۰۰۶) نخستین مقام بلندپایه عراق بود که بعد از ۴۵ سال در جولای ۲۰۰۵ وارد تهران شد و با مقامات بلندپایه ایران دیدار و اولین یادداشت تفاهم همکاری در زمینه‌های مختلف را با ایران امضا کرد.
بیشتر بخوانید: الکاظمی به دنبال کاهش نفوذ ایران در عراق/ پشت پرده ماجرای حمله به مقر حشدالشعبی چه بود؟
بعد از آن، نوری المالکی در نخستین دوره انتخاب به عنوان نخست وزیر در سپتامبر ۲۰۰۶ (بعد از پنج ماه از تصدی پست نخست وزیری) در اولین سفر خارجی، به تهران آمد.
المالکی در دوره هشت ساله نخست وزیرش چند بار به ایران سفر کرد و علاوه بر نقشی که در توسعه روابط دو جانبه داشت، متولی طرح‌هایی برای تنش زدایی در روابط ایران و آمریکا شد که حاصل آن گفت وگوی سه جانبه ایران – آمریکا – عراق در ۲۰۰۷ (۱۳۸۶) است.
در این میان نباید نقش کلیدی مرحوم «جلال طالبانی» رییس جمهوری فقید عراق را در برگزاری نخستین گفت وگوی مستقیم بین ایران و آمریکا در سطح سفیران دو کشور نادیده گرفت.
دوره حیدر العبادی که توام با حمله گروه تروریستی داعش بود، مناسبات دو کشور از سطح روابط اقتصادی و تجاری به سطوح دیگری مانند امنیتی و نظامی و همکاری در مبارزه با تروریسم گسترس یافت.
العبادی گرچه در این دوره تلاش‌هایی برای تنش زدایی در روابط عربستان و ایران داشت، اما به نتیجه مطلوب بغداد نرسید، اما دستکم برای نخستین بار سعودی‌ها پس از ۲۷ سال، روابط خود را با اعزام سفیر به بغداد، با عراق از سرگرفتند و کمیسیون عالی هماهنگی روابط بین دو کشور ایجاد شد.
یکی از مهمترین دستاورد‌های دوره نخست وزیری العبادی که چند بار به ایران سفر کرد، ایجاد اتاق چهارجانبه ایران، عراق، روسیه و سوریه در مبارزه با تروریسم بود که نقش مهمی در سرکوب و مهار تروریسم در منطقه داشته و همچنان این اتاق چهارجانبه به نشست‌های دوره‌ای و منظم خود در بغداد ادامه می‌دهد.
دوره عادل عبدالمهدی گرچه کوتاه بود، اما نخست وزیر منتخب عراق چند سفر به تهران داشت و تلاش‌ها در این دوره برای تنش زدایی بین تهران و ریاض بیشتر شد.
«برهم صالح» رییس جمهوری عراق و «محمد الحلبوسی» رییس پارلمان این رویکرد دولت را به شدت حمایت و برای آن تلاش کردند، اما سعودی‌ها چندان رغبتی به وساطت‌های بغداد نشان ندادند.
براساس گزارش‌های رسانه ای، بعد از حمله به تاسیسات آرامکو در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ (۲۳ شهریور ۹۸)، عربستان سعودی چرخش واضحی در سیاست‌های خصمانه خود نسبت به ایران نشان داد و از بغداد خواست تا برای نزدیکی و تنش زدایی بین ریاض و تهران پادرمیانی کند.
واشنگتن که از این نزدیکی و تنش زدایی در روابط تهران – ریاض ناخرسند به نظر می‌رسید، با دستور مستقیم «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا، سرداران شهید حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را در دی ماه ۹۸، در حمله پهپادی در نزدیکی فرودگاه بغداد ترور کرد تا مانع این وساطت شود.
عبدالمهدی متعاقب این عمل تروریستی که منجر به شهادت دو فرمانده مقاومت شد، در سخنرانی تاریخی در پنجم ژانویه ۲۰۲۰ (۱۵ دی ۱۳۹۸) در پارلمان عراق گفت که سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی حامل پیامی از رهبران ایران در پاسخ پیام قبلی مقام‌های سعودی بود.
با اینحال، اعتراض‌های اجتماعی که متعاقبا علیه دولت عبدالمهدی در اول اکتبر ۲۰۱۹ (نهم مهر ۹۸) آغاز شد و تا فوریه ۲۰۱۹ ادامه یافت و منجر به استعفای دولت عبدالمهدی شد، این وساطت عراق را با شکست مواجه کرد.
بی شک یکی از مهمترین میانجی گری‌های دوره عبدالمهدی، وساطتی بود که او بعد از توقیف کشتی انگلیسی توسط ایران در آب‌های خلیج فارس در پاسخ به توقیف کشتی ایران در «جبل طارق» توسط انگلیسی‌ها در ۲۰۱۹ انجام داد.
عادل عبدالمهدی به درخواست لندن، در ۳۱ تیر ۹۸ (۲۲ جولای ۲۰۱۹) در سفری چند ساعته به تهران در باره حل مساله نفتکش‌ها بین ایران و انگلیس پادرمیانی کرد که پس از مدتی این قضیه بین دو کشور حل و فصل شد.
اعتقاد کارشناسان بر این است که سفر مصطفی الکاظمی به تهران علاوه بر مناسبات دو جانبه که بخش مهمی از سفر را تشکیل می‌دهد، در برگیرنده پرونده‌های مختلفی خواهد بود.
در برخی محافل در عراق، این برداشت وجود دارد که تلاش برای تنش زدایی در روابط ریاض – تهران با توجه به علاقه مندی که سعودی‌ها به دولت الکاظمی نشان داده اند، یکی از اهداف مهم سفر باشد.
اطمینان دادن به تهران در باره گفتگو‌های راهبردی جاری بین بغداد – واشنگتن هم بخش دیگری از اهداف این سفر خوانده می‌شود.
یکی از کارشناسان سیاسی عراق در این باره به خبرنگار ایرنا گفته است که بغداد به خوبی می‌داند که بهترین دوست عراق، جمهوری اسلامی ایران است و به همین دلیل به هیچ وجه نمی‌تواند از روابط با ایران چشم پوشی کند.
«محمود الهاشمی» با ارزیابی روابط عراق با سعودی‌ها و آمریکایی‌ها گفت که با وجود تلاش‌های بغداد در طول ۱۷ سال برای نزدیکی با سعودی‌ها تاکنون عراق هیچ سودی از مناسبات خود با ریاض نبرده است.
به گفته وی، روابط بغداد - واشنگتن نیز همواره بر مبنای روابط بالادست – پایین دست بوده و همین امر سبب شده است که آمریکا از نگاه بالا دستی با عراق تعامل کند.
وی با یادآوری توافقنامه راهبردی که از ۲۰۰۸ با واشنگتن امضا شده تاکید کرد که عراق تاکنون از این توافقنامه هیچ سودی نبرده جز اینکه مبنایی برای دخالت آمریکا در امور داخلی عراق شده است.
این تحلیلگر عراقی در عین حال افزود که در مقابل، مناسبات با ایران از ۲۰۰۳ تاکنون روند رو به رشد داشته و در حوزه‌های مختلف تجاری، اقتصادی، انرژی، امنیتی و نظامی گسترش یافته و از مهمترین شواهد آن مشارکت و همکاری دو کشور در جنگ با داعش بوده است.
دعوتنامه‌های رسمی که در زمان حاضر سفیر جمهوری اسلامی ایران در بغداد به وزیران عراقی تحویل می‌دهد و سفر اخیر برخی مقام‌های ایرانی از جمله وزیر نیرو و رییس کل بانک مرکزی به بغداد، گویای آن است که هیات همراه الکاظمی یک هیاتی بلندپایه خواهد بود که دنبال حوزه‌های گسترده‌تر و جدید در روابط با جمهوری اسلامی ایران است.