رویداد۲۴ موسسه فیچ در جدیدترین گزارش خود از صنعت خودروی ایران به بررسی چشم انداز ۱۰ ساله این صنعت پرداخته است.
در این گزارش آمده است: با توجه به این که ایران درگیر بحران کرونا، تحریم های آمریکا و کاهش قیمت نفت است، وضعیت صنعت خودرو این کشور در سال ۲۰۲۰ بدتر خواهد شد. سال ۲۰۲۰ سومین سال متوالی است که تولید خودرو ایران با کاهش مواجه خواهد شد. در پی بازگشت تحریم های آمریکا تولید خودرو ایران طی سال ۲۰۱۸ با افت ۳۷.۸ درصدی مواجه شد. ایران در سال ۲۰۱۹ نیز شاهد افت ۱۰.۳ درصدی تولید خودرو بود و انتظار می رود در سال جاری نیز این افت به ۲۹.۲ درصد برسد.
به موازات کاهش تولید، فروش خودرو در ایران نیز کاهش داشته است. در سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۱۴.۵ درصد از فروش خودرو در ایران کاسته شد و انتظار داریم طی امسال نیز ۲۱.۱ درصد فروش خودرو در این کشور کاهش یابد.
براساس گزارش ها، بخش تولید قطعات خودرو در ایران با بدهی های کلان مواجه است. این بدان معناست که این بخش با فشار زیادی در سال ۲۰۲۰ مواجه است و بدون حمایت دولت به سختی می تواند خود را سر پا نگه دارد. دولت هم به دلیل مشکلات مالی نمی تواند از این بخش حمایت کند.
تولید خودرو ایران بین ۲۰ آوریل تا ۲۰ می ۱۴.۶ درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. ایران خودرو و سایپا ۷۸۱۹۰ دستگاه خودرو در این دوره یک ماهه تولید کردند که ۱۳۴۳۶ دستگاه کمتر از سال قبل است. ایران خودرو علاوه بر خودروهای سواری، خودروهای تجاری مثل ون، پیکاپ، کامیون و اتوبوس هم تولید می کند که خط تولید چندین نوع از این خودروها متوقف شده است.
بیشتربخوانید: التهاب بازار خودرو چطور از بین می‌رود؟
فروش
به موازات افت تولید، فروش خودرو در ایران طی سال ۲۰۲۰ نیز با افت قابل توجه رو به رو خواهد شد. شیوع کرونا، تحریم های آمریکا، افت قیمت نفت و بدتر شدن وضع اقتصاد از جمله عوامل این کاهش است. بر این اساس فروش خودرو در ایران طی سال جاری ۲۱.۱ درصد نسبت به سال قبل کاهش خواهد یافت. فروش خودروهای سواری در این سال با کاهش ۲۰.۹ درصدی و خودروهای تجاری با کاهش ۲۴ درصدی مواجه می شود. شیوع کرونا در کوتاه مدت فعالیت های اقتصادی در ایران را با اختلالات گسترده مواجه می کند. بر همین اساس ما که قبلا رشد منفی ۰.۴ درصدی را برای اقتصاد ایران در سال جاری پیش بینی کرده بودیم، اکنون این رقم را حدود منفی ۲.۲ درصد ارزیابی می کنیم.
کاهش شدید قیمت نفت به همراه تحریم ها توانی در دولت برای حمایت از صنعت خودرو و ارائه بسته های محرک اقتصادی باقی نگذاشته است. درآمد نفتی ایران از نوامبر ۲۰۱۸ بالغ بر ۷۰ درصد کاهش یافته است. البته برنامه هایی مثل ارائه وام های کم بهره به حدود ۳ تا ۴ میلیون خانوار به اجرا گذاشته شده است، اما این برنامه ها چنان گسترده نیست که بتواند سطح تقاضای داخلی برای کالاهایی مثل خودرو را افزایش دهد.
با این حال در سال های بعد اوضاع صنعت خودرو ایران بهتر خواهد شد و تا سال ۲۰۲۹ این صنعت با رشد دو رقمی فروش مواجه خواهد شد. انتظار می رود فروش خودرو در ایران طی سال ۲۰۲۱ با رشد ۱۲.۷ درصدی فروش مواجه شود. و این رقم در سال ۲۰۲۲ به ۱۴.۶ درصد افزایش خواهد یافت.
تولید
به دنبال بازگشت تحریم های آمریکا علیه ایران در سال ۲۰۱۸ شاهد فرار سرمایه های خارجی از صنعت خودرو این کشور بودیم. طرح های سرمایه گذاری خارجی ها در این صنعت لغو شد و پروژه های سرمایه گذاری مشترک بین خودروسازان داخلی و خارجی کنار گذاشته شد.
روند تولید خودرو در ایران طی سال ۲۰۲۰ کاهشی است، اگرچه وجود خودروهای ناقص بسیار در پارکینگ خودروسازان که به تدریج تکمیل می شوند مانع افت بسیار بیشتر تولید خودرو در ایران طی این سال می شود.
صنعت خودرو ایران در حال حاضر با مشکل کمبود قطعات لازم مواجه است. تحریم های آمریکا مانع مهمی در برابر دسترسی ایران به قطعات مورد نیاز صنعت خودرو است. این مسئله باعث انباشت انبوهی در خودروهای ناقص در پارکینگ خودروسازان شده است و افت شدید تولید خودرو در سال ۲۰۲۰ را رقم می زند. به علاوه زنجیره های تامین قطعات از چین به دلیل شیوع کرونا مختل شده است که باعث افت بیشتر تولید خودرو خواهد شد. پس از تحریم های آمریکا، چین تقریبا تنها کشوری است که به ایران قطعه خودرو صادر می کند. بر این اساس ما پیش بینی می کنیم تولید خودرو در ایران طی سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۲۹.۲ درصد کاهش یابد و به ۶۱۰ هزار دستگاه برسد. این در حالی است که طی دو سال گذشته تولید خودرو ایران تقریبا نصف شده است. در سال ۲۰۱۹ تولید خودرو در ایران ۱۰.۳ درصد و در سال ۲۰۱۸ نیز ۳۷.۸ درصد کاهش یابد.
افت واردات قطعات خودرو یکی از عوامل مهم افت تولید خودرو در ایران است. کل واردات ایران در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۲۶.۵ درصد و در سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۲۹ درصد کاهش یافته است. حدود ۳۷ درصد واردات ایران ماشین آلات و محصولات پیچیده صنعتی مثل قطعات خودرو است. به همین دلیل خودروسازان ایرانی نتوانسته اند به قطعات مورد نیاز خود دست پیدا کنند و بر اساس برخی گزارش ها بیش از ۱۵۰ هزار خودرو ناقص در برخی کارخانه ها پارک شده است. با توجه به این موضوع و همچنین نظر به سطح بالای تقاضای خودرو در ایران اعتقاد داریم چنانچه تحریم ها برداشته شود صنعت خودرو ایران به سرعت می تواند موقعیت گذشته خود را بدست بیاورد.
بر این اساس انتظار می رود طی سال های بعد تولید خودرو در ایران صعودی شود و ما متوسط رشد سالانه ۱۲.۴ درصدی را برای تولید خودرو در ایران طی دوره ده ساله ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۹ پیش بینی کرده ایم.
به نظر ما چین و روسیه کشورهایی هستند که از خلاء حضور شرکت های اروپایی استفاده کرده و در ایران خودرو تولید خواهند کرد. خودروسازان ایرانی هم می توانند برای تکمیل خودروهای ناقص خود زنجیره های جدید عرضه قطعات پیدا کنند. بزرگترین خودروساز روسیه، آتوواز، در دسامبر ۲۰۱۹ اعلام کرد قرار است سهام جنرال موتور آمریکا را در شرکت سرمایه گذاری مشترک خریداری کند. ما معتقدیم جدایی از جنرال موتور راه را برای ورود آتوواز به بازار ایران و تولید خودرو در این کشور باز خواهد کرد. این شرکت طی دو سال گذشته برای تولید خودرو در ایران ابراز تمایل کرده است. خودروسازان چینی مثل چری، لیفان، دانگ فنگ، بریلیانس و هافی موتورز نیز از تمایل خود برای توسعه فعالیت هایشان در ایران خبر داده اند.
کل تولید خودرو ایران در سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۸۶۰ هزار دستگاه برآورد شده که انتظار می رود این رقم طی سال ۲۰۲۹ به ۱.۱۸ میلیون دستگاه برسد. از سال ۲۰۲۴ به بعد تولید خودرو ایران بیش از یک میلیون دستگاه در سال خواهد شد.
صنعت خودرو ایران و ویروس کرونا
همه صنایع و اقتصادها در سطح جهان از شیوع ویروس کرونا آسیب دیده اند. آسیا، اروپا و آمریکای شمالی در حال حاضر بیشترین درگیری را با این ویروس دارند.
صنعت خودرو جهان، به ویژه با چالش های جدی از سوی کرونا مواجه شده است. این ویروس مصرف کنندگان را واداشته است تا بیشتر بر روی تامین کالاهای ضروری مورد نیاز خود تمرکز کنند. به عقیده ما فروش خودرو در جهان طی سال جاری ۹.۹ درصد کاهش خواهد یافت.
شیوع کرونا، علاوه بر کاهش تقاضای مصرف کننده، زنجیره های تولید و تامین قطعات خودرو را نیز مختل می کند. کارخانه های بسیاری برای مقابله با شیوع این ویروس به تعطیلی کشیده شده اند. در عین حال اگر ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ مهار شود انتظار داریم در سال ۲۰۲۱ صنعت خودروسازی جهان وارد رشد شود.
ویروس کرونا برای نخستین بار در ۱۹ فوریه ۲۰۲۰ در ایران گزارش شد و هنوز مهار نشده است. دولت ایران برای مقابله با این ویروس اقداماتی را انجام داد که از آن جمله، لغو پروازها، بستن مدارس و فروشگاه ها و بازارها و مکان های مذهبی بوده است. در پی این اقدامات شاخص مدیران خرید در مارس ۲۰۲۰ با افت ۳۰ درصدی نسبت به ماه قبل از آن مواجه شد.
صنعت خودرو ایران نیز که تحت فشار تحریم ها قرار داشت اکنون با مشکل دیگری روبرو شد. با تعطیلی کارخانه ها در چین، واردات قطعات خودرو از این کشور مختل شد که البته موقتی بود. تعطیلی های اجباری در داخل و کاهش قدرت خرید مردم نیز از جمله دیگر مشکلات بود. در نتیجه این مشکلات بود که ما پیش بینی خود از رشد صنعت خودرو ایران را بیش از پیش کاهش دادیم. ما پیش از شیوع کرونا پیش بینی کرده بودیم تولید صنعت خودرو ایران در سال ۲۰۲۰ بالغ بر ۷.۷ درصد کاهش یابد اما اکنون انتظار داریم این صنعت با افت تولید ۲۱.۱ درصدی در سال ۲۰۲۰ مواجه شود.
نقاط قوت
* ایران بزرگترین تولید کننده خودرو در خاورمیانه است.
* ایران طبقه متوسط بزرگ و رو به رشدی دارد و در نتیجه بازار پرتقاضا و خوبی برای صنعت خودرو به حساب می آید.
نقاط ضعف
* ایران پیش شرط های سختی برای فعالیت شرکت های خودروسازی خارجی در این کشور قرار می دهد که این مسئله انگیزه شرکت های خارجی برای سرمایه گذاری در این کشور را کاهش می دهد.
* صنعت خودرو ایران از مشکل تجهیزات فرسوده و تکنولوژی کهنه رنج می برد و برای حل این مشکل به دانش فنی و کمک سرمایه گذاران غربی نیاز دارد.
* خودروهای تولید داخل به دلیل نبود رقابت، دارای کیفیت پایین و قیمت بالا هستند.