رویداد۲۴ دستاوردهای دیپلماتیک ایران در یک ماه گذشته، نشان از راهبرد تازه کشور در فضای بین الملل دارد. ایران یک تنه توانسته بینی آمریکا را به خاک بمالد و در حالی که ترامپ تصور می کرد قدرتی بالاتر از کاخ سفید در جهان وجود ندارد، او را آچمز کند. از عبدالرضا فرجی راد، استاد ژئوپولتیک و سفیر پیشین در نروژ و مجارستان در مورد راهبرد ایران در سیاست خارجه پرسیدیم:
در سال های اخیر تلاش شده که با دنیا کار شود. وزارت خارجه زحمت کشید و در داخل کشور هم کسانی موافقت کردند که این اتفاق بیفتد و با دنیا و اروپا کار شود. همین سفر گروسی به تهران و توافق برای بازدید از دو سایت بسیار مهم بود. درست است که گروسی به تهران آمد اما قبلش هم علائم مثبت فرستاده می شد که در واقع اروپائی ها همکاری کردند. لذا تا حدودی آنها از قضیه مطلع بودند.
دستاورد دیپلماسی خوبی بود و ما در زمینه سیاسی موفق شدیم که در شورای امنیت دستاوردهای بزرگی به دست بیاوریم که در بعد از جنگ جهانی دوم به بعد کمتر اتفاق افتاده امریکا چنین شکست سیاسی در شورای امنیت نخورده که تقریبا همه اعضا با سیاست هایش مخالفت کنند.
چه با رای مثبت و چه با رای ممتنع. آنچه مسلم است رای ممتنع هم در راستای اهداف آمریکا نبوده و ما الان موفق شدیم که در واقع در ادامه تحریم های تسلیحاتی ایران را جلویش را با کمک اندونزی بگیریم. ما یکی از شانس هایی که آوردیم این است که روابط خوبی با اندونزی داریم و خود وزیرخارجه اش هم شناخت خوبی به ایران دارد و همین باعث شد که دستوری که به نیویورک برسد، مبنی بر همکاری با ایران باشد و قوانین بین المللی رعایت شود. آنها هم دیدند که روسیه، چین و اروپائیها و حتی انگلیس که سال ها متحده آمریکا بوده و مساله ای نبوده که این دو از هم جدا باشند.
این از موارد نادری بوده که انگلیس و آمریکا در حالی که در هر دو دو راستگرای تند در سر کارند، این ها به اهمیت این دستاورد می افزاید.
در دومی هم که مکانیسم ماشه بود طبیعتا من خودم هم نگران بودم که نیجر چون تحت نفوذ عربستان و امارات است و کشور مسلمان تحت تاثیر سیاست های این دو هست، فشار آمریکا را تحمل نکند. خوشبختانه نیجر هم دید که اگر این کار را خلاف آبی که اندونزی در جوی انداخت حرکت کند، آبروی خودش را در نظام بین الملل خواهد برد و همکاری کرد و اجازه ندادند که در واقع مساله اسنپ بک با موفقیت انجام بشود.
آنجا هم شورای امنیت نظر مخالف خود را اعلام کرد. البته این ها معنی اش این نیست که حتما همه چیز تمام شده، آمریکایی ها موافق هستند که ادامه بدهند و ادامه خواهند داد. از سی شهریور هم اعلام کرده اند که تحریم های شورای امنیت و سازمان ملل برمی گردد و این تحریم ها هم اگر برگردد مزاحمت هایی ایجاد خواهد کرد. ممکن است حالا مثلا کشتی های ایران را بازرسی کنند یا به شرکت های بین المللی بیشتر فشار بیاورند.
شما دیدید که زمینه اش را فراهم می کنند که پالایشگاه آبادان را تحریم کنند و یکی از دلایلی که اینکار را کردند این است که ما بنزین به جای نفت صادر می کنیم و درآمد قابل توجهی از فروش بنزین داریم. پالایشگاه آبادان چون محصولش بهتر از جاهای دیگر است، بنزین صادراتی بیرون می دهد. همین را آنها آمدند و به نحوی تحریم کردند که ما را تحت فشار بگذارند. بنابراین آمریکا ممکن است کار خودش را انجام دهد. حالا این وزیرخارجه سوئیس آمده و قبلش هم پمپئو با او صحبت کرده و راب وزیرخارجه انگلیس با او صحبت کرده و حتما هم صحبت هایی در رابطه با روند سیاسی بین المللی انجام خواهد شد. از جمله در رابطه با آمریکا و اروپا. به ویژه آنکه او مدت زمان طولانی هم در ایران ماند و سفرش سه روزه بود.
من کلمه میانجیگری را نمی پسندم. سوئیس حافظ منافع ایران است و طبیعتا بیش از هر کشوری ما باید با آنها کار کنیم و سال ها هم هست که پیام می برد و پیام می آورد و چیز خاصی نیست که بخواهیم آن را پنهان کنیم. طبیعتا دنبال کاهش تنش هستند که یک مقداری، همانطور که خود وزیرخارجه سوئیس در اصفهان در ملاقات با استانداری مطرح کرده، حداقل گفتگویی را آمریکا با ایران داشته باشد که در واقع بتوانند تا انتخابات آمریکا تنش ها را بخوابانند.
شاید هم حالا چنین فرصتی به وجود بیاید و یک مقدار زودتر هم مسائل را به صورت خاصی ببینند. نزدیک انتخابات است و ترامپ هم نگران است و ده درصد عقب مانده و می ترسد که یک مرتبه اتفاقی در قبل از انتخابات بیفتد و حادثه ای رخ دهد و این حادثه باعث شود که یک مقدار دوباره بر روی رای او اثر منفی بگذارد. به همین خاطر آمریکایی ها هم تلاش می کنند که یک جورهایی در این دوماه باقی مانده واسطه بتراشند که اتفاق خاصی بین دو کشور نیافتد. البته آنها کار خودشان را در مورد تحریم انجام می دهند، فشار می آورند تا مذاکراتی صورت بگیرد. فشارها به خاطر مذاکره است. اما بعید است مقامات ایرانی هر گفتگویی را بپذیرند.
بیشتر بخوانید: واکنش واعظی به پیشنهاد مذاکره مستقیم ایران و آمریکا/ بنای مذاکره نداریم
آقای واعظی در مورد آمدن وزیرخارجه سوئیس و موضوع میانجیگری گفته بود که این ها زیاد هستند و می آیند و می روند. به نظر می آید که ایران این موضوع را رد نکرده که بخشی از دلیل آمدن این مقام سوئیسی به ایران برای میانجیگری بوده است.
آقای لاوروف گفت که روسیه آماده است که بین ایران و آمریکا زمینه گفتگو را فراهم کند و قبلش هم سخنگوی کرملین اعلام کرد که در مذاکراتی که تلفنی بین پوتین و ترامپ انجام شده، صحبت ها در رابطه با ایران امیدوار کننده بوده. اما معنی آن، این نیست که ایران بپذیرد مذاکره ای اتفاق بیفتد. نزدیک انتخابات امریکاست و روسها تلاش می کنند که به ترامپ کمک شود.
اگر روس ها بتوانند کاری کنند که دو طرف مقداری هم را درک کنند، به نفع روسیه است اما من این تصور را ندارم که تهران بپذیرد. اما این به نفع روسیه و ترامپ است. دستاورد برای رئیس جمهور فعلی است که آن را به رای دهندگان بفروشد. همانطور که واعظی گفت در کشور این آمادگی برای گفتگو وجود ندارد. هم صحبت های لاوروف و هم بیانیه کرملین، هم سفر وزیرخارج سوئیس به دنبال این هستند که راهی را برای کاهش تنش ها باز کنند و هرکس هم از دید خود به این موضوع نگاه می کند.
اما تا کنون سیگنالی از داخل کشور برای آمادگی جهت یک مذاکره با آمریکا صورت نگرفته. البته در داخل ایران مقامات شرط گذاشته اند که اگر آمریکا برگردد به برجام و کاملا تحریم ها را لغو کند، در قالب 5+1 می تواند مذاکره کند. این ها که برای میانجیگری می آیند اگر بتوانند این شرط را عملیاتی کنند، طبیعی است که ممکن است ایران هم تصمیمات متفاوتی بگیرد. اما تا زمانی که بخواهند تحریم ها را افزایش دهند، مشکلی حل نخواهد شد و آب در هاون کوبیدن است.
با توجه به فشارهای آمریکا به ایران، ما از نظر اقتصادی خسارت دیدیدیم. در کشور عده ای منتظرند که اتفاقاتی در کاخ سفید بیفتد. به ویژه اینکه بایدن گفته ما 24 ساعت بعد از رفتن به کاخ سفید، طی یک فرمان به بسیاری از موارد از جمله برجام بر می گردیم. البته من فکر نمی کنم که این اتفاق طی 24 ساعت بیفتد و مشکلات بین ایران و آمریکا حل شود و زمانبر خواهد بود.
اما بهتر از این است که آدم نداند با چه گروه و دسته ای در آمریکا گفتگو می کند. یک روز بولتون، یک روز پمپئو و یک روز دیگری می آید و هر کدام حرفی می زنند. من فکر می کنم حتی ترامپ هم نمی داند چه می کند. برجام یک شکست برای ترامپ بود. این را ما نمی گوییم، شخصیت های دموکرات و حتی برخی شخصیت های جمهوری خواه و رسانه های آمریکایی می کنند. آنها تصور می کردند که اگر فشار بیاورند ایران تسلیم می شود.
اما نشد و ایران از خودش یک قدرت نظامی هم بروز داد که پیش از این غرب چنین برداشتی از توانایی های نظامی ایران نداشت. شما در مسائل خلیج فارس و یمن و ... شاهد بودید که همه نشان از بروز و ظهور این توانایی هاست .اتفاقا دیروز مقاله ای منتشر شد در رابطه با نیروی دریایی ایران در غرب که آمده بود مجموع نیروی دریایی ایران و چین از نظر کمیت با نیروی دریایی آمریکا برابری کرده و حتی کمی هم بالاتر است.
ما باید به فکر یک راه حل باشیم. اقتصاد صدمه خورده و از حالا ما باید برای مذاکرات آینده باید برنامه ریزی کنیم که اگر بایدن بر سر کار بیاید، چون به برجام بر می گردد و مقامات ایران گفته اند اگر این اتفاق بیفتد حاضر به مذاکره در قالب 5+1 هستند. پس اهداف ما باید مشخص شود و حتی اگر درخواست خسارت داریم باید برآورد کنیم و درموردش هم فکر کنیم.
دولت به نظر من باید کمی فعال تر شود و دست دستگاه دیپلماسی هم باز بگذارند تا طرح هایشان را بدهند. نه اینکه طرح ها رد شوند. پیام و صحبت وزیرخارجه باید شنیده شود و این شنیدن باعث شود نکات مثبت در بیاید و توافق جمعی در کشور گرفته شود تا روزی که جانشین ترامپ مشخص شد، بر مذاکرات اصرار کنیم. اگر قول هایی که داده اند انجام شد، باید ما هم با 5+1 گفتگو کنیم و سریعا به نتیجه برسیم و اگر نه سیاستها عوض شد، ما هم باید راهکار خودمان را برویم و فشار بیاوریم و بعد ببینیم اصلا اگر بایدن به قولش عمل نکرد، ماندن در برجام به نفع ما هست یا نه؟
ما از حالا سه ماه وقت داریم و نگذاریم آن زمان با دستپاچگی کاری کنیم که یک جای آن ایراد داشته باشد. یک اختیاری بدهیم، کمیته ای درست کنیم و آنها خود را برای مذاکرات 5+1 آماده کنند.
آمریکا هم یکی از اعضای آن است که اگر دموکرات ها قبول کردند که کار کنند و برجام عملیاتی شود که فبها. اگر هم قبول نکردند که ما باید وارد فاز دوم شویم. ما دو بخش داریم. یکی اینکه برجام را چه کنیم که اگر نخواهند کار کنند، برای توافق هسته ای مشکل ایجاد می شود(البته من فکر می کنم کار بکنند) و بخش دوم این است که یک کار اساسی برای اقتصاد کشور بکنیم.
تا حدودی ایران در رابطه با اروپا موفق بود به چند دلیل؛ خیلی ها فشار آوردند که وقتی آمریکا از برجام رفت، ما هم از آن خارج شویم. ما اگر اینکار را می کردیم، آمریکا و اروپا متحد می شدند و تحریم ها و فشارها هم بیشتر می شد. این را باید دستاورد دیپلماتیک خوبی تلقی کنیم که آن چیزی که ایالات متحده می خواست را به آنها ندادیم. دوم اینکه ما با اروپایی ها کار کردیم. هر چند آنها بدقولی کردند و اینستکس را در ظاهر عملیاتی کردند اما به نتیجه نرسید و هیچ کار مثبتی انجام نشد.
ایران با آژانس هم خوب کار کرداروپا کار اصلی اش با آژانس است. ما بعد از آن 15 گزارش مثبت آژانس در مورد انجام تعهدات، وقتی دیدیم اینستکس کار نمی کند، 5 تا فاز را اجرا کردیم که تعهدات خود را کم کنیم. حتی اعلام شده که میزان غنی سازی به قبل از برجام رسیده. ما چون با آژانس کار کردیم و یک مقدار هم آمریکا و اسراییل و عرب ها موش دواندند و باعث شدند که ذهن آژانس از ذهنیت کاملا مثبت تغییر کند، مذاکره و گفتگو کردیم و نتیجه اش توافق با گروسی شد.
همین که ما نگذاشتیم اروپا و آمریکا همراه شوند، خودش یک موفقیت است. ضامن این موفقیت هم تا حدودی خود ترامپ بود. علتش هم این است که او در همه مسائل اروپا نظر منفی می داد و اروپائی ها هم به اندازه ایران دعا دعا می کردند که او برود. ترامپ شخصا با روسیه روابط پنهانی داشت و به نفع روسیه در مورد امنیت اروپا موضع گیری می کرد و این باعث شد که اروپائی ها نگرانی خود را با کاخ سفید در میان بگذارند.
مساله بعدی تعرفه ها بود و مسائله دیگر مخالفت ترامپ با اتحادیه اروپا بود که تلاش کرد این اتحادیه از هم بپاشد. علاوه بر این توهین هایی که ترامپ نسبت به رهبران اروپائی انجام داده، باعث نارضایتی و بی علاقگی آنها به ملاقات و مذاکره با ترامپ باشند. البته مکرون گاهی احساس می کند که یک گفتگوهایی داشته باشد اما تلاش می کند که یک فعال سیاسی دیپلماتیک در صحنه باشد.
ما حتما باید برای بعد ازانتخابات برنامه داشته باشیم. یک برنامه ای که با دموکرات ها چطور برخورد کنیم و یکی هم برای ترامپ. او خودش اعلام می کند که من ظرف سه هفته با ایران به توافق می رسم. این یا در خودش تهدید دارد که می گوید در سه هفته کارهایی می کنم که ایرانی ها مجبور به گفتگو شوند، که در این صورت باز به یک شکست برای خودش می رسد.
یا اینکه می گوید ایران چون منتظر بایدن است، اگر من انتخاب شوم ناامید می شود و با ما مذاکره می کند که اقتصادش بهتر شود. این بحثش جداست. ایران سیاست های خودش را در رابطه با ترامپ اعلام کرده و قالبش را هم مشخص کرده. لذا ما باید سه تا کار کنیم و سه بخش استراتژی ما داشته باشد:
یک بخش بایدن است که شانس بیشتری دارد و ده درصد جلو افتاده. مشخص است آنها اعلام کرده اند که آمریکا بر می گردد.
یکی اینکه ترامپ انتخاب شود، که او باید برگردد به برجام.
بخش آخر هم اینکه اگر ترامپ به همین روش خشن فعلی ادامه دهد، ما باید استراتژی برای اقتصاد و سیاست خارجه و ... داشته باشیم تا روی میز بگذاریم. ما خودمان هم انتخابات ریاست جمهوری داریم که وارد یک فاز هیجانی در کشور می شویم و مساله ای است که باید به آن پرداخت.
آنچه مسلم است اینکه ما در شرایط ویژه و نیازمند استراتژی قوی به سر می بریم. به نظر من یک کمیته باید زیر نظر شورای عالی امنیت ملی شکل بگیرد و وزارت خارجه هم فعال تر باشد تا بر اساس آن ما بتوانیم الگوهایی که لازم است را در زمان خاص خودش ارائه دهیم تا مردم را راضی کنیم و اعتماد سازی کنیم و مردم را به پشتیبانی خود بگیریم. اگر بخواهیم یک مقدار در برنامه ها بی نظم باشیم، کارمان گره می خورد و زمان بر خواهد بود.
من معتقد نیستم که ترامپ اهل درگیری است. می بینیم که حتی در افغانستان اصرار به مذاکره دارد تا نیروهای نظامی را از این کشور بیرون بکشد و آن را هم تبدیل به یک دستاورد کند و در عراق هم نیروهای خود را کم کرده است. هر چقدر هم کرونا فشار بیاورد، کشورها را نسبت به جنگ محافظه تر می کند. کشوری که 40 میلیون بیکار دارد و به دوران رکود برگشته، نمی تواند جنگ کند.
لذا اگر حادثه ای رخ ندهد، جنگی هم رخ نخواهد داد. به ویژه که یک شرایطی در منطقه ایجاد شده با توافق بین امارات و اسراییل که مردم در خاورمیانه به سمت ایران بیایند و حمایت مردمی از ایران بیشتر شود. بر عکس مساله سوریه که ایران را مورد انتقاد قرار داده بود، این اتفاق باعث شد تا مساله فلسطین دوباره مطرح شود و لذا اگر بخواهند جنگ کنند به ضررشان است. ترامپ زمینه های درگیری را هم خودش از بین برده است.
از لبنان اغاز می کنم؛ حزب الله فقط نام یک حزب عظیم است. برآورد من این است که جمعیت شیعه لبنان حدود 50 درصد باشد. ضمن اینکه حزب الله در میان مسیحیان مارونی هم طرفدار دارد. حزب الله در لبنان برابر با شیعه است. یک نیروی قوی است که هم کار سیستماتیک و سیاسی، اجتماعی می کند و هم نظامی. در لبنان هفت هشت سال است که زباله جمع نمی شود و تنها جایی که جمع می شود مناطق شیعیان است که از سوی حزب الله و نیروهای آنها انجام می گیرد چون آنها کار اجتماعی می کنند.
لذا حزب الله در لبنان هست و اروپایی ها هم می دانند و خیلی تلاش کردند که آنها را از بین ببرند اما این اتفاق نیفتاده. حزب الله از نظر مالی کمی ضعیف شده چون عرب ها لبنان را از نظر اقتصادی تحت فشار قرار دادند و بانک ها را وادار کردند تا با این گروه کار نکند. حزب الله لبنان را حفظ کرده وگرنه اسراییل مزاحمت های جدی برای این کشور ایجاد می کند.
من قبول دارم که یک تحولاتی در لبنان در حال وقوع است و ممکن است سیستم پارلمانی ایجاد شود. اما یادمان نرود که شیعه لبنان پنجاه درصد جمعیت است که نمی شود آنها را حذف کرد و این میزان از جمعیت حزب و گروه می خواهد.
در رابطه با عراق ما موضع قبلی را ممکن است نداشته باشیم و یک دلیل آن شاید شهادت حاج قاسم سلیمانی باشد. اما در عراق خیلی ها با ایران دوست هستند. کرونا باعث برخی فاصله ها شد. دور کردن ایران و عراق کاری نیست که الکاظمی بتواند آن را انجام دهد. او ویژگی های خاصی دارد اما همین احزاب شیعه هستند که او را به نخست وزیری رسانده اند و اگر بخواهد کار افراطی بکند، حاکمیتش متزلزل می شود و دولت اگر در کشوری مثل عراق متزلزل شود، خیلی اتفاقات ممکن است بیافتاد.
اگر عراق بخواهد برای ایران مزاحمت ایجاد کند، خودش به مشکل می خورد.
در مورد افغانستان هم من قبول دارم که اشرف غنی خیلی خوشش نمی آید با ایران کار کند، اما کار می کند و همکاری اقتصادی ایران و افغانستان به سه هزار میلیارد دلار رسیده. حضور طالبان هم در صحنه سیاسی افغانستان قطعی است و بنابراین ما با آنها، دولت کابل و... کار می کنیم و راضی هستیم از کاری که می کنیم.
من اعتقاد دارم ما به سمت توجه به شرق در حرکتیم. اگر بتوانیم به صلح در افغانستان کمک کنیم و نیروهای آمریکایی خارج شوند و روابط ایران و پاکستان بعد از این صلح بهتر شود و هر دو کشور حضور بیشتری در افغانستان داشته باشند، ما می توانیم با افغانستان و پاکستان و چینی ها ژئوپولتیک خود را در شرق کشور قوی کنیم.
ما باید پاکستان را از دست ندهیم. به ویژه اینکه عمران خان در این کشور آدم آزاده ای است و با اینکه نیازمند کمک عربستان و امارات است اما می گوید من می خواهم رابطه ام با ریاض خوب باشد اما رابطه ام با ایران را هم فراموش نمی کنم. من فکر می کنم آینده تهران و اسلام آباد نوید بخش است. 210 میلیون انسان در پاکستان زندگی می کنند که نیازمند کالا هستند. باید کار استراتژیک کنیم تا شرق ایران آباد شود.
من اعتقاد دارم که کشورهای همسایه ملاحظه خاص دارند و ترامپ را تحمل می کنند تا دوره اش تمام شود. آنها می دانند که منطقه دیگر برای ترامپ اهمیت ویژه ای ندارد. حتی می گوید سم خوراندن به ناوالی رقیب پوتین را پررنگ نکنید و به سراغ چین بروید. برای همین اعتمادی دیگر به آمریکا ندارند. ایالات متحده نمی تواند در دو جا فعالیت کند. چین قوی است و اگر این جا هم بخواهد فضولی کند، ایران درگیر می شود.
این موضوع قابل حل است. من معتقدم اف ای تی اف بیهوده مسکوت گذاشته شد. من فکر می کنم بعد از تحولاتی که در کاخ سفید رخ می دهد، این مساله هم به نحوی در حاکمیت ما مطرح می شود. ما اجازه نخواهیم داد که مساله ای باعث بن بست در روابط بانکی و اقتصادی شود. ما بن بستهایی داریم که عمدتا اقتصادی هستند. اما ما آنقدر در شمال کشور و آسیای مرکزی، قفقاز و خلیج فارس و غرب و شرق فضا داریم که باید از آنها استفاده بهینه کنیم.
از این فضاها ما استفاده نکردیم. برای هر کدام از آنها باید استراتژی تنظیم می کردیم و بر اساس آن با آنها روابط برقرار می کردیم. ما در این بحران ها مثلا با کشور ترکیه که یک کشور قوی است می توانستیم خوب کار کنیم، اما الان ضعیف عمل می کنیم. ما می توانستیم روی پول ملی کار کنیم تا مشکلات ارز و... پیش نیاید.
من امیدوارم در این دو سه ماه اتفاقات مثبتی بیفتد.
ارزیابیها همیشه بوده است. کلینتون هم ده درصد بیشتر بود اما ترامپ آمد. ما سه مناظره داریم که ممکن است شانس ترامپ بیشتر باشد. چون او تهاجمی برخورد کرده و اتهام می زند. اگر بایدن ضعف جسمی هم نشان دهد که کار خراب تر می شود و نمره بایدن کم می شود. آمریکا انتخابات آرامی ندارد. اگر ترامپ ببازد هم به راحتی از کاخ سفید بیرون نمی رود. او الان مساله تقلب را به خاطر رای گیری پستی مطرح می کند و به طرفدارانش می گوید بروید تقلب کنید.
چون آدم بی مسئولیتی هم هست این حرف را می زند تا از طریق تقلب برنده شوند و اگر برنده نشد بگوید که طرف مقابل تقلب کرده. او می خواهد کار را به قوه قضائیه و دادستانی آمریکا بکشاند و آنجا هم قضات اصلی را خودش قرار داده و جمهوری خواهان طرفدارش هستند . آنجا هم اگر بخواهند به نفع ترامپ رای دهند، آمریکا دچار یک آشوب خواهد شد.
با همه این اوصاف آنچه مسلم است اینکه ما باید چه ترامپ چه بایدن بیایند طرح داشته باشیم که مذاکراتی هم باشد. چون ما در تحریمیم و تا ابد هم که نمی توانیم در این وضع بمانند. ما باید طرح را پنهان داشته باشیم و بعد از انتخابات رو کنیم و در قالب 5+1 جلو برویم. من تصورم این است که اگر دموکرات ها بیایند، راحت تر پیش می رود.
یک ویژگی این وسط هست که ترامپ در دوره بعد افراد جدیدتری را در وزارت خارجه و... می آورد. کسانی را می آورد که مقداری آرامش بوجود بیاورند تا او بتواند اقتصاد داخل را درست کند. او دارد روی دخترش هم کار می کند و این را هم اعلام کرده. او می خواهد در کاخ سفید بماند. جمهوری خواهان هم می خواهند هر طور شده در قدرت باشند. ترامپ اگر بتواند اقتصاد را سر و سامان دهد، نتیجه می گیریم که ایوانکا هم شانسی دارد تا بعد از او رئیس جمهور شود. او مشاور رئیس جمهوری است و در حال کسب تجربه است.
من تصور می کنم با توجه به بحث هایی که کردیم و تحولاتی که در حال رخ دادن است و انتخاباتی که در پیش رو است، ما باید از حالا برای بعد از انتخابات برنامه بریزیم و طرح هایی بریزیم که اگر دموکرات ها بیایند یک طرح و اگر ترامپ بیاید طرح دیگر. اگر هم هیچ کدام نخواستند با ایران کار کنند، ایران باید طرحی برای خودش داشته باشد و برای اقتصاد داخلی طرح های جامعی را با هدف مقاومت اجرایی کند. رفتار اقتصادی ما در داخل به شکل فعلی جواب نخواهد داد. ما باید بر روی طرحی با توجه به همکاری با همسایگان کار کنیم.
انشاالله ترامپ دوباره انتخاب میشه بر محمد آل محمد صلوات