رویداد۲۴ رئیس جمهوری ترامپ اخیرا بازگشت نامحدود تحریم های سازمان ملل متحد علیه ایران را که با توافق هسته ای دوران اوباما و بایدن خاتمه یافته بودند، از جمله تحریم تسلیحاتی که در ماه اکتبر منقضی می شود، خواستار شده است. روسیه و چین بی شک به این تلاش ترامپ اعتراض و به فروش سلاح های پیشرفته متعارف به ایران تهدید خواهند کرد.
ترامپ برای دفاع از امنیت آمریکا احتمالا مجددا به جعبه ابزار تحریمی خود روی خواهد آورد و فارغ از آنچه روسیه و چین می خواهند، یک سری محدودیت های چندجانبه علیه ایران اعمال خواهد کرد.
مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، ماه گذشته به شورای امنیت سازمان ملل اطلاع داد که کشورش روند 30 روزه موسوم به «بازگشت سریع» را برای از سر گیری اعمال تحریم های بین المللی علیه ایران آغاز کرده است؛ اقدامی که اساسا آخرین ضربه به توافق هسته ای محسوب می شود و ایران را از مزایای استراتژیک باقی مانده از توافق محروم می کند.
ایران در سال 2015 جدای از چندین میلیارد دلار مزیت مالی تسهیل تحریم ها، از یک سری مزیت ها در شورای امنیت از جمله پایان تحریم تسلیحات متعارف در سال 2020، پایان ممنوعیت حمایت خارجی از برنامه موشکی در سال 2023، رفع ممنوعیت ها در غنی سازی اورانیوم و آزمایش موشکی و مسیرهای قانونی برای دستیابی به یک برنامه هسته ای در مقیاس صنعتی برخوردار شد.
بیشتر بخوانید: واشنگتن همچنان به دنبال تحریم/ نگاهی بر فعالیت‌های شرکت تحریمی پتروشیمی تریلیانس کیش
در صورت بازگشت تحریم های سازمان ملل، همه این مزیت ها از بین خواهند رفت و قطعنامه های قدیمی تر شورای امنیت احیا می شوند و غروب محدودیت های اساسی در رابطه با برنامه هسته ای ایران از بین می رود و از ایران خواسته خواهد شد فعالیت ها در زمینه های غنی سازی و موشکی را متوقف کند.
روسیه، چین و کشورهای اروپایی که از توافق هسته ای حمایت می کنند، می گویند ایالات متحده با ترک توافق هسته ای در سال 2018 امکان استفاده از ساز و کار بازگشت تحریم ها را از دست داده است. منافع روسیه و چین در این موضع گیری آشکار است: طبق اعلام وزارت دفاع آمریکا، هر دو کشور خواهان فروش جنگنده ها، تانک ها و سکوهای دریایی به ایران هستند. حامیان توافق هسته ای در اروپا هم می دانند که بازگشت تحریم های سازمان ملل پایان کار توافق هسته ایست. آنها سیاست خارجی را در مقابل مسائل امنیتی در اولویت قرار می دهند. جو بایدن، معاون پیشین رئیس جمهوری باراک اوباما و نامزد دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، نیز در این گروه قرار می گیرد.
مخالفان ایالات متحده معتقدند خودداری اکثر اعضای شورای امنیت از به رسمیت شناختن اینکه ایالات متحده روند بازگشت سریع تحریم ها را آغاز کرده، این کشور را در صحنه جهانی منزوی می کند. اما ترامپ با آغاز روند بازگشت تحریم های ایالات متحده ابرهای تردید را در آسمان هر کشوری که بخواهد قطعنامه های شورای امنیت را نقض کند، به جریان در می آورد؛ ابرهایی که در صورت استفاده از تهدید تحریم های آمریکا برای اجرایی کردن ساز و کار بازگشت تحریم های سازمان ملل می توانند به طوفانی شدید تبدیل شوند.
اگر یک شرکت دفاعی روسی یا چینی بخواهد به ایران سلاح بفروشد، آن شرکت و همه نهادهای درگیر در این معامله با تحریم های ثانویه ایالات متحده روبرو خواهند شد. این تحریم ها نه تنها در رابطه با قراردادهای جدید فروش، که در رابطه با برنامه های نگهداری و نوسازی تجهیزات پیشین نیز اعمال خواهند شد.
بانک ها، پذیره نویسان، حمل کنندگان، بنادر، عوامل درگیر در حمل و نقل کالا و سایر شرکت های تدارکاتی باید یکی را انتخاب کنند: مشارکت در فروش نظامی روسیه و چین یا قطع دسترسی به بازار مالی ایالات متحده. کنگره در قانون تحریم های سال 2017 مقررات مشابهی را آورد، اما این قانون مشمول انتقال های گسترده نظامی و اعمال تحریم های احتمالی برای جلوگیری از آنها نمی شد. ترامپ اکنون با برخورداری از حمایت هر دو حزب در این زمینه، می تواند گستره تحریم ها و تاثیرگذاری آنها را افزایش دهد.
آمریکا شاید در آغاز کردن روند بازگشت سریع تحریم های سازمان ملل علیه ایران در شورای امنیت تنها باشد، اما ترامپ در صورتی که تصمیم بگیرد از تحریم های ایالات متحده به عنوان تضمینی برای اجرایی شدن تحریم های سازمان ملل استفاده کند، آنگاه پیامی که ارسال خواهد کرد این خواهد بود که نظام های چندجانبه اساسا اختیار عملیاتی ندارند.