رویداد۲۴ بالاخره پس از نزدیک به چهار روز نتیجه انتخابات ایالات متحده مشخص شد. بایدن قاطعانه توانست ترامپ را کنار بزند و از روز اول بهمن در کاخ سفید مستقر خواهد شد. حالا سیاست خارجی ایالات متحده سکان دار جدیدی دارد. ترامپ در چهار سال گذشته با انتخاب سیاست خارجی متفاوت با دیگر روسای جمهوری آمریکا، این کشور را به انزوایی جهانی کشاند، دشمنی‌های فراوانی ایجاد کرد و متحدان سنتی ایالات متحده را دلسرد کرد. حالا بایدن باید تلاش کند تا مسیر را به قبل از سال ۲۰۱۶ برگرداند.
بازگشت به برجام یکی از مواردی است که چهل و ششمین رئیس جمهور آمریکا در دوران کاندیداتوری، وعده اش را داده است. او گفته بود که در همان روز‌های نخست ورود به کاخ سفید، به قرارداد‌هایی که ترامپ از آن‌ها بیرون رفته، باز خواهد گشت و توافق هسته‌ای هم یکی از همان موارد است. با این وجود کارشناسان معتقدند مسیر به این آسانی نخواهد بود و بایدن نمی‌تواند یک شبه همه چیز را جبران کند و به قبل از روزی برگردد که ترامپ خروج از برجام را رقم زد.
گفتگو با علی اصغر زرگر، کارشناس امور بین الملل :
به نظر می‌رسد که بایدن در سیاست خارجی خود دنباله رو دولت اوباما باشد. برای همین است که بسیاری معتقدند او به شیوه چهل و چهارمین رئیس جمهور آمریکا با برجام رفتار خواهد کرد. به نظر شما رویکرد بایدن به توافق هسته‌ای که ترامپ از آن خارج شده چیست؟
الان بسیار زود است که درمورد سیاست خارجی دولت بایدن حرف بزنیم. او حداقل شش ماه زمان می‌خواهد تا در جایگاه فعلی جا بیفتد و بعد شروع به تصمیم گیری‌های کلان در حوزه سیاست خارجی خود کند. او نیاز دارد که شاخصه‌های سیاست خارجی خود را دوباره ترسیم کند چرا که ترامپ بازی را در این چهار سال بهم زده. به همین دلیل است که تا به کاخ سفید برود و بخواهد تیم خودش را مشخص کند و خط و مشی تازه‌ای ترسیم کند، حداقل شش ماه زمان می‌برد.
به طور کلی در آمریکا رئیس جمهور نمی‌تواند اصول کلی سیاست خارجی را کاملا تغییر دهد. سیاست این کشور بر اساس منافع ملی و اصولی تنظیم شده که ساختار خاص خودش را دارد و تغییر یک شبه آن ممکن نیست.
در رابطه با ایران نظر بایدن این است که به همان سیاست خارجی که اوباما تا پیش از سال ۲۰۱۶ در پیش گرفته بود برگردد. یعنی مذاکرات با ایران با یک سری شرایط ایجاد شود و احتمالا یکی از مهم‌ترین شرایطی که خواهد گذاشت بازگشت ایران به تعهداتی است که در توافق هسته‌ای آمده. به ویژه در مورد مسائل مرتبط به انرژی هسته‌ای و گام‌هایی که ایران به عقب برداشته، او خواهان تغییر شرایط است و در نهایت تمایل دارد تا با ایران در خصوص مسائل منطقه‌ای و دفاعی هم به گفتگو بنشیند. البته ایران می‌گوید که چنین مساله‌ای را قبول نخواهد کرد.
اما فعلا جزئیاتی از قبیل اینکه شرایط بایدن چه خواهد بود؟ آیا برای حل مشکلات پیش شرط تعیین می‌کند یا نه و... مشخص نیست.
بیشتر بخوانید: سیاست بایدن در قبال ایران همان سیاست اوباما خواهد بود/ برای مذاکره از موضع برابر جلو برویم
ایران از ایالات متحده توقع دارد که با بازگشت به توافق هسته‌ای تحریم‌ها علیه تهران را برطرف کند و مانند یکی از کشور‌های ۴+۱ رفتار کند. چقدر احتمال چنین چیزی وجود دارد؟
مقدار زیادی از تحریم‌هایی که توسط ترامپ علیه ایران در دو سال گذشته اعمال شده، بر اساس نوعی همپوشانی انجام گرفته است. مثلا تحریم‌ها تنها مرتبط با موضوع هسته‌ای نیستند بلکه مسائل امنیتی و دفاعی و تروریسم و ... را هم پوشش می‌دهند. این لایه به لایه بودن تحریم‌ها باعث می‌شود که برداشته شدنشان به آسانی و یک جا صورت نگیرد. اما اینکه چه میزان طول بکشد به رویکرد طرفین بستگی دارد و اینکه تا چه اندازه بتوانند مسائل را میان خود حل و فصل کنند. اما می‌توان گفت که چنین چیزی زمان بر خواهد بود. در کوتاه مدت و بعد از کنار رفتن یک دولت که سیاستش در قبال ایران شدیدترین تحریم‌ها بوده، دولت جدید قادر نخواهد بود که به سرعت همه موانع را پس بزند. پس نیاز به برداشتن قدم‌های کوچک است.
برخی معتقدند دولت بایدن می‌تواند از روشی که اوباما در طول مذاکرات هسته‌ای استفاده می‌کرد، درس بگیرد. به گونه‌ای که تحریم‌ها علیه ایران را در بازه‌های زمانی کم‌تر کند تا گفتگو‌ها جلو بروند. چنین سیاستی شدنی است؟
بعید نیست که بخش‌هایی از تحریم‌ها که توسط دولت ترامپ فعال شده بودند، به ویزه در حوزه‌هایی مثل نقل و انتقالات مالی و فروش نفت شامل تخفیف‌هایی شوند و آمریکا امتیازات جزئی در این موارد بدهد. این موارد می‌تواند نسبتا سریع‌تر رخ دهد. اما در مواردی که نیاز به اجماع در داخل ایالات متحده وجود دارد، کار به این آسانی نیست و زمان می‌برد.
ایران می‌گوید بایدن و ترامپ برای او فرقی نداشته اند و اینکه روز اول بهمن ماه چه کسی به کاخ سفید برود، شرط و شروطش را از قبل تعیین کرده و آن‌ها را تغییر نخواهد داد. اما به نظر شما سیاست خارجی ایران در برخورد با دولت بایدن چگونه خواهد بود؟
ایران در قبال آمریکا سیاستی را دنبال می‌کند که آن را نمی‌شود تغییر داد. این سیاست به کلیات نظام و افکار عمومی و مشروعیت وابسته است و به همین خاطر خدشه ناپذیر به نظر می‌رسند. اما به طور کلی ایران با توجه به وضعیتی که در شرایط فعلی از نظر اقتصادی دارد و نمی‌تواند نقل و انتقالات مالی انجام دهد و نفتش را به آسانی به فروش برساند، به هر تغییر و گام معقولی که دولت بایدن بردارد و مغایر با اصول ایران نباشد، روی خوش نشان می‌دهد.
به نظر من در ماه‌های گذشته ایران سیاست احتیاط آمیزی را در پیش گرفته که نشان از همین موضوع دارد.
یعنی سیاست خارجی کشورمان هم همزمان با تغییراتی که در ایالات متحده در پیش بوده، تغییر داشته است؟
ایران در ماه‌های اخیر در منطقه سیاست‌های نرم تری در پیش گرفته و به طور کلی سیاست خارجی را به سمت حفظ روابط با متحدان و پیدا کردن دوستی‌ها و متحدان بیشتر پیش برده است. از طرف دیگر به نظر می‌رسد که جو بایدن علاقه زیادی به کشور‌های عرب منطقه نشان نمی‌دهد و پیشبینی می‌شود که روابط ایالات متحده با عربستان سعودی به گرمی زمان ترامپ نباشد. همین وضعیت می‌تواند اوضاع را در منطقه خلیج فارس عوض کند. سیاستی که در حال حاضر ایران با جهان در پیش گرفته، همان سیاست خارجی است که در چنین زمانی به آن نیاز دارد. این وضعیت موجب می‌شود تا دولت جدید آمریکا بعد از استقرارش، امتیازاتی را بدهد و پیشرفت‌هایی حاصل شود که به سود هر دو طرف است.
اما به طور کلی نمی‌توان انتظار داشت که ایران شتابزده بر سر مسائلی که ایالات متحده مطرح می‌کند، وارد گفتگو شود. شرط ایران این است که واشنگتن تن به شرایط تعیینی ایران بدهد و در مقابل تهران هم می‌گوید به تعهدات خود باز می‌گردد.
آیا چنین عزمی را در دولت بایدن شاهد خواهیم بود؟
به نظر من با توجه به مشکلات عدیده‌ای که آمریکا و حتی اروپا دارد و در بحبوحه کرونا دچار مشکلات اقتصادی شده، این کشور‌ها ترجیح می‌دهند که در پسا کرونا بتوانند از نعمت مبادلات اقتصادی با کشوری با بازاری هشتاد میلیونی بهره‌مند باشند. حتی ورود نفت ایران به طور رسمی به بازار فروش نفت می‌تواند به سود آن‌ها باشد، چرا که هر چه فروشندگان بیشتر، نفت زیادتری را بفروشند، قیمت طلاه سیاه ثابت مانده یا کم‌تر خواهد شد و این چیزی است که برای آن‌ها سود آور هم هست. به نظر من هم عوامل بین المللی و هم مسائل داخلی در ایران نشان می‌دهد که کشور آمادگی عبور از این بحران را دارد و اگر یک سری مقدمات اولیه برای آن فراهم شود، می‌توان مشکلاتی که فعلا لاینحل به نظر می‌رسند را حل کرد.