رویداد۲۴ دونالد ترامپ کمتر از دو ماه برای خداحافظی با اتاق بیضی و ماجراجویی هایش فاصله دارد؛ رئیس جمهوری که با شکست های پی در پی در قبال ایران خود را تنهاتر و منزوی تر از همیشه می بیند. از طرفی وضعیت نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز بهتر از او نیست و در این روزهای باقی مانده هر دو به دنبال استفاده حداکثری از این فضای ضدایرانی هستند.
پس ترور سردار شهید قاسم سلیمانی این بار آنگونه که بر اساس گزارشات به گوش می رسد، رژیم صهیونیستی در حرکتی ناجوانمردانه محسن فخری زاده دانشمند هسته ای کشورمان را ترور می کند تا فضای موجود به متشنج ترین حالت خود برسد، فضایی که می تواند آتش جنگ را در منطقه شعله ور سازد تا صهیونیست ها بتوانند در ادامه سیاست های ایران هراسانه خود مانع از احیای دیپلماسّی شوند. باید دید واکنش ایران به این اقدام جنایتکارانه چگونه خواهد بود و مسیر تحولات به کدام سو می رود.
ممکن است رژیم صهیونیستی اهداف دیگری نیز از این ترور داشته باشد؛ در همین راستا صادق ملکی استراتژیست و کارشناس ارشد سیاسی اظهار داشت که اقدام اسرائیل چندین هدف را در لایه های مختلف و با ابعاد چند وجهی دنبال می کند که یکی از آنها نشان دادن شکاف و ضعف های امنیتی در ایران و ایجاد یأس و ناامیدی برای سو استفاده های سیاسی است. در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید:
پس از گزارش نیویورک تایمز درباره جلسه ترامپ با مشاورانش مبنی بر هدف قرار دادن تاسیسات هسته ای نطنز، دانشمندان ارشد هسته ای ایران ترور می شود هدف از این اقدام را چه می دانید؟ آیا این اقدام ضربه ای به برنامه هسته ای ایران وارد می کند؟یا ارتباطی به همان تصمیم ترامپ برای حمله نظامی به ایران دارد؟
بی شک هدف اولیه این اقدام ضربه به ایران و به چالش کشیدن ضریب امنیتی کشور است. ترور در این سطح، در تهران، با تیمی ۱۲ نفره و با آدرسی که نتانیاهو از قبل داده بود خود یک فاجعه است. متأسفانه علاوه بر اینکه در بُعد خارجی عاملان ترور تاوانی پس نداده اند، در بعد داخلی نیز عوامل این کوتاهی ها پاسخگو نبوده اند. ترورها معمولا چندین هدف را در لایه های مختلف و با ابعاد چند وجهی تعقیب می کنند. از جمله ابعاد این ترور قدرت نمایی اسرائیل و نشان دادن شکاف ها و ضعف امنیتی در ایران بوده است.
القای اینکه "ما می توانیم و شما نمی توانید". از دیگر موارد مهم می توان به ایجاد یأس و ناامیدی در بدنه اجتماعی و سوءاستفاده های سیاسی از آن یاد کرد که در بخشی هم موفق شده اند. این ترور را می توان ضربه به توان هسته‌ای کشور از منظر فردی دانست، اما نمی توان آن را ضربه ای سیستمی تلقی کرد. توان هسته ای ایران قائم به شخص نبوده و نیست اما دلیل نمی شود که ایران سرمایه های ارزشمند خود را به این راحتی از دست دهد.
قبل از این حادثه ترور شاهد سفر پمپئو به منطقه بودیم و دیداری هم بین بن سلمان و نتانیاهو صورت گرفت. فکر می کنید نقشه این ترور طی این دیدارها برنامه ریزی شده است؟ یا می توان مشارکت گروهک منافقین را در آن متصور بود؟
روندها و تحولات میدانی در منطقه نشان می دهد که در این حادثه ترور دست های این مثلث شوم در کار بوده است و این مثلث شوم از همه امکانات از جمله گروهک تروریستی منافقین نیز می تواند بهره گرفته باشد.
فکر میکنید در دوره باقی مانده از دوره ترامپ لابی عربی و صهیونیستی بار دیگر از فضای ضدایرانی در کاخ سفید استفاده خواهند کرد و اقدام دیگری را در دستور کار داشته باشند؟ اگر چنین است سیاست ایران باید برای مدیریت این فضا باید چگونه باشد؟
وضعیت منطقه و کاخ سفید به گونه‌ای است که باید همه احتمالات مدنظر قرار گرفته و برای هر اقدامی سناریوی منطبق با آن را داشت. جنگی محدود با تخریب ویرانگر تخصص تل آویو است و نباید چنین فرصتی برای آن ایجاد شود. توجه کنیم هر حمله ای از سوی آمریکا بیش از تصمیم ترامپ، تصمیم سیستمی آمریکایی خواهد بود که نان آن را بایدن نیز خواهد خورد. امروز شرایط به گونه‌ای است که برای هر اقدام، سخن و موضع گیری نه یک بار بلکه چندین بار باید اندیشید.
آینده مذاکرات برجام با روی کار آمدن بایدن را چطور ارزیابی می کنید؟ نظر شما درباره چیدمان کابینه او چیست؟ آیا شرایط به گونه ای است که تهران و واشنگتن در بن بست قرار دارند؟
آرزوی مخالفین داخلی و خارجی برجام به بن بست کشاندن هر نوع گفتگو در آینده است.ما دو راه بیشتر نداریم یا باید از برجام خارج شده و هزینه های آن را پرداخت کنیم و یا به دعوت های مذاکره نه براساس اعتماد بلکه راهبرد برد ـ برد به اندازه ظرفیت خویش روی خوش نشان دهیم. ادامه وضعیت موجود نه جنگ و نه مذاکره حتی اگر ما بخواهیم نیز امکان پذیر نیست.
ترور سردار شهید سلیمانی و شهید فخری زاده اگر کاسه صبر ما را لبریز نکند همان عوامل ترور بسترساز جنگ خواهند شد که برای توجیه آن عملکرد جمهوری اسلامی ایران را بهانه خواهند کرد. ایران جنگ نمی خواهد اما تل آویو و ریاض خواستار آن هستند. در بحران فعلی ما در جاده ای دو طرفه هستیم که در خوشبینانه ترین وضعیت پنجاه درصد تصمیم گیری بر عهده ما است؛ اگر طرف یا طرفین مقابل بخواهند به تصادف تن دهند گریز از جنگ امکان پذیر نخواهد بود.
با توجه به نزدیکی بایدن به اسرائیل فکر می کنید برجام همچنان بلاتکلیف بماند یا فشارها برای گنجاندن موارد دیگر همچون برنامه موشکی تشدید شود؟
برجام دوره اوباما تمام شد، پس از این اگر برجامی باشد این "برجام بایدن" خواهد بود. در برجام بایدن علاوه بر موضوع هسته‌ای، مسائل منطقه‌ای، موشکی و حقوق بشری نیز در دستور کار طرف های غربی خواهد بود.
فکر می کنید ایران در پی این حادثه ترور در خصوص بازرسی بازرسان آژانس از مراکز و بطور کلی نگاه خود نسبت به برجام باید تجدیدنظر کند؟
جمهوری اسلامی ایران برای برجام هزینه می دهد و این در حالی است که از آن بهره مند نمی شود. از همین رو تکلیف ایران با خود و برجام روشن نیست. اگر برجام تضمین کننده منافع ملی کشور نیست از آن خارج شویم؛ اگر اینطور نیست و چنین دیدگاهی نسبت به این توافق وجود ندارد باید به روش هایی فکر کنیم که نتایج حاصل از آن موجب تأمین حداکثری منافع ملی ایران شود. آمریکا از برجام خارج شد و ایران تصمیم به ادامه حضور در آن گرفت، این بدان معنا بود که حضور برای تداوم برجام، بر اساس ارزیابی کلان کشور از اهمیت بسزایی برخوردار است. این تصمیم حاکمیتی بود و به نوعی تداوم سیاست نرمش قهرمانانه ای بود که به دنبال صلح است.
با پیروزی جو بایدن نامزد دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، نگرانی مشترکی میان مخالفان برجام در داخل و خارج ایجاد شده است. از بُعد داخلی دغدغه این است که اوضاع به گونه‌ای مدیریت شود که کشور از تبعات برجام منتفع شود! از منظر خارجی نیز نگرانی ها از این موضوع شدت می گیرد که تحقق چنین وضعیتی موجب پایان ایران هراسی شود.
ایران راهی برای پیگیری حقوقی در خصوص ترور اخیر دارد؟
تروریسم و ترور را سیستم های امنیتی هوشیار به گونه ای مدیریت می کنند که پیگیری حقوقی آن اگر غیرممکن نباشد بسیار سخت است. علاوه بر آن شرایط سیاسی و حقوقی بین المللی بیش از آنکه برای ایران فرصت ساز باشد برای دشمنان ایران فرصت ساز است.
پیشنهاد شما برای خروج از وضعیت فعلی چیست؟
وضعیت فعلی تا ابد نمی تواند ادامه یابد یا با مذاکره و یا با جنگ از این وضعیت خارج خواهیم شد. با توجه به دشمنان منطقه ای و با مدنظر قرار دادن تنهایی تاریخی و استراتژیک ایران، جنگ نمی تواند گزینه مطلوب ایران باشد. ایران نباید در جنگی وارد شود که شکست نتیجه قطعی آن است. در جوانی که سری پر سودا داشته و احساس سوار بر عقلم بود همیشه از ترک صحنه جنگ چالدران توسط شاه اسماعیل ناراحت بوده و آن را تحقیر قلمداد می کردم. بعدها آموختم که ترک صحنه های جنگ توسط بنیانگذار صفوی، مهمترین عامل ظهور ایران نوین بوده است.
صحنه سیاست و کشور داری برای زمامداران، نباید صحنه سلحشوری باشد. خرد و کلام برخاسته از عقلانیت، تعیین کننده منطق و ادبیات سیاست است. ما چهار دهه است بر یک سیاق حرکت کرده ایم و جواب مطلوبیت نگرفته ایم. موقع تجدید نظر است.
باید تغییر کنیم و اگر خود تغییر نکنیم تغییرمان خواهند داد آن وقت دیگر مایی در کار نخواهد بود. تحولات مرزهای شمالی و جنوبی کشور را دریافته و پیام های ترورها و بن بست های ایجاد شده را درک کرده و بر مسیر عقل گام نهیم. بخاطر ایران و بزرگی آن، به حکمتی تن دهیم که علت آن مصلحت و دستاورد آن حفظ عزت ایران و ایرانی باشد.