پیش از ترور محسن فخری زاده چه اطلاعاتی از او وجود داشت؟/ از شنود مکالمات تا لو رفتن محل کار

رویداد۲۴ تا روز جمعه ۷ آذر ۱۳۹۹ کمتر کسی می‌دانست که محسن فخری زاده کیست. حتی در میان خبرنگاران نام او برای همه آشنا نبود و تنها خبرنگاران سیاسی اطلاعات اندکی از او داشتند. تا همان روز جمعه، حتی جز یک عکس از او که در سایت رهبری منتشر شده بود، عکس دیگری هم از او وجود نداشت. اما روز جمعه مشخص شد که این چهره گمنام، یکی از مهمترین اعضای برنامه موشکی و هسته‌ای ایران بوده است. محسن فخری زاده معاون وزارت دفاع ایران و رییس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع.

جستجو برای اطلاعات کامل محسن فخری زاده بسیار دشوار است، البته بعد از ترور، تصاویری از او در رسانه‌های نزدیک به نهادهای نظامی منتشر شد که انتشار این تصاویر نشان می‌داد گمنام بودن او موضوعی کاملا عامدانه و برای حفاظت از فخری زاده بوده است.

در حالیکه در ایران عموم مردم فخری زاده را نمی‌شناختند، رسانه‌های اپوزیسیون حتی جزییات زندگی او را منتشر کرده بودند: «نام همسر او صدیقه قاسمی است که اهل بهشهر است و سه فرزند به نام‌های حامد، مهدی و هانی فخری زاده دارند.»

نام محسن فخری زاده چگونه عمومی شد؟

بنیامین نتانیاهو نخستین کسی بود که نام محسن فخری زاده را در برنامه‌ای عمومی به میان آورد. سال ۹۷ از او به عنوان یکی از چهره‌های کلیدی ایران در صنعت هسته‌ای، یاد شد و همان زمان این جمله از زبان نتانیاهو مطرح شد که «در آینده از محسن فخری زاده بیشتر خواهید شنید.»

استناد نتانیاهو به مدارکی بود که اسرائیل از ایران سرقت کرده بود و در آن در نامه‌های مربوط به مسائل موشکی و هسته‌ای، امضای فخری زاده دیده می‌شد. در آن نامه، از فخری زاده خواسته شد بود اقلامی برای اتاقک جنگی (مربوط به کلاهک موشک) تامین کند و مورادی همچون مشخصات منحنی‌های جنگی، منحنی سرعت مراحل پرواز، منحنی فرکانس تحریک پایین و منحنی موشک در مراحل پرواز آماده شود. این نامه پاراف فخری زاده را داشت که در آن نوشته شده بود «درخواست‌های شما در حال پیگیری است. اصل نامه بایگانی شود.»

سرقت این اسناد از ایران، برای نخستین بار نام فخری زاده را عمومی کرد. نتانیاهو مدعی شده بود که با برنامه محسن فخری زاده، ایران در حال تولید بمب اتمی است و مدتی بعد نام فخری زاده نیز در لیست تحریم شدگان توسط شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفت.

اطلاعات اکانت عجیب ناشناس درباره محسن فخری زاده

حدود هفت سال پیش یک اکانت ناشناس در یوتیوب به نام «Ahmad V» اطلاعاتی درباره خانواده محسن فخری زاده داده بود که جزییات آن بیشتر به داستان شبیه بود و مثلا از دعوای فرزند فخری زاده گفته بود و مسائلی از این دست که واقعی به نظر نمی‌رسید. نکته مهم درباره اطلاعاتی که هفت سال پیش منتشر شد، این بود که در آن از ویلای آبسرد محسن فخری زاده سخن گفته می‌شود که ظاهرا به «باغ سرهنگ» معروف بوده است. 

با توجه به جایگاه مهم محسن فخری زاده برای برنامه موشکی و هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران، انتشار اطلاعات محل خانه محسن فخری زاده آن هم در آن دوره زمانی، بسیار عجیب بود. با این حال کسی این اکانت را جدی نگرفت اما ترور شهید فخری زاده در آبسرد نشان داد که او از سال‌های بسیار دور زیر ذره‌بین مخالفان نظام ایران بوده است.

بیشتر بخوانید: پشت پرده ترور محسن فخری زاده/ چقدر احتمال جنگ ایران و اسرائیل وجود دارد؟

به گزارش رویداد۲۴ تا پیش از این موضوع نام محسن فخری زاده تنها به عنوان یک استاد فیزیک مطرح بود. ۲۵ خرداد ۱۳۸۰ خبرگزاری ایسنا نوشت «در ادامه سلسله سخنرانی‌های گروه فیزیک دانشگاه امام حسین (ع) یکشنبه ۱۰ تیر ساعت ۱۰ آقای محسن فخری زاده در سالن همایش معاونت پژوهش دانشگاه، تحت عنوان «شناخت تهدیدات جنگ‌های نوین» سخنرانی خواهد کرد. ظاهرا شرکت در این جلسه برای عموم آزاد بوده است.

تصاویر فخری زاده در گروه‌های اپوزیسیون

از محسن فخری زاده جز یک عکس، تصویری وجود نداشت اما عجیب آنکه تصاویر او در سازمان‌های اپوزیسیون ایران، آنهم در کنار مقامات ارشد دفاعی ایران وجود داشت! تصویر سردار احمد وحیدی و اسماعیل محمد نجار نیز در کنار محسن فخری زاده دیده می‌شد.

فردی به نام فرید سلیمانی کنفرانسی برگزار کرد که در آن از محسن فخری زاده نام آورده بود. خبرگزاری مهر هم این خبر را تایید کرد که «فرید سلیمانی در یک کنفرانس خبری ادعا کرد ارتش ایران در سایتی در شمال شرقی تهران که توسط محسن فخری زاده از دانشمندان هسته‌ای برجسته ایران سرپرستی می‌شود، فعالیت‌های مخفی غنی سازی اورانیوم را انجام می‌دهند.»

فرید سلیمانی همچنین ادعا کرد که عبدالقدیر خان پدر هسته‌ای پاکستان معروف به پدر بمب اتم پاکستان که سرپرستی یک شبکه بین المللی قاچاق مواد هسته‌ای را بر عهده دارد، است که در سال ۲۰۰۱ تسلیحات هسته‌ای دارای اورانیوم غنی شده سطح بالا را به ایران فرستاده است.

برخی گروه‌های سلطنت طلب نیز تصاویری از محسن فخری زاده منتشر کردند؛ از جمله فردی که خود را محمد محدثین عضو شورای ملی مقاومت ایران (از شاخه‌های سازمان مجاهدین خلق) معرفی کرد، با نام بردن از فخری زاده، در پاریس ادعا کرد که حکومت ایران تصمیم گرفته است سال آینده نخستین بمب اتمی خود را تولید کند.

در فروردین ۸۶ قطعنامه ۱۷۴۷ سازمان ملل علیه برنامه‌ای هسته‌ای ایران منتشر شد. در این قطعنامه نام محسن فخری زاده مهابادی در فهرست تحریم‌ها دیده می‌شود و درباره او نوشته شده که «او از دانشمندان وزارت دفاع و پشتیبانی نیرو‌های مسلح ایران و مسوول سابق مرکز تحقیقات فیزیک که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخواست مصاحبه با وی را داشته است.»

نام محسن فخری زاده در گزارش یوکیا آمانو

در آبان ۱۳۹۰، متن کامل ضمیمه گزارش آمانو درباره برنامه هسته‌ای ایران منتشر شد. در این گزارش آمده بود «طبق اطلاعات به دست آمده از سوی کشور‌های عضو در اواخر دهه ۱۹۹۰ یا اوایل دهه ۲۰۰۰ فعالیت‌های مرکز تحقیقات فیزیک تحت «برنامه آماد» (AMAD Plan) یکپارچه شدند. محسن فخریزاده مهابادی مقام اجرایی برنامه آماد بود که امور اجرایی آن توسط «دفتر ارکیده» انجام می‌شد.»

در گزارش آمانو نوشته شده بود که «فعالیت‌های تحت برنامه AMAD در اواخر سال 2003 میلادی متوقف شده و اینکه کار کاملا ثبت شده، تجهیزات و اماکن کار یا به طور کامل پاکسازی شده یا امحاء شد تا چیز زیادی برای شناسایی ماهیت حساس کاری که صورت گرفته بود باقی نماند. نهایتا، بر اساس این اطلاعات، یک سازمان جدید با عنوان سازمان پژوهش و نوآوری دفاعی توسط محسن فخری زاده تاسیس شده و در سایت مژده در نزدیکی دانشگاه مالک اشتر در تهران مستقر شد.»

آدرس دفتر کار فخری زاده در آژانس انرژی اتمی!

به گزارش رویداد۲۴ در ادامه نام فخری زاده این‌چنین آمده است: «آژانس اطلاعات دیگری نیز از کشور‌های عضو در اختیار دارد که نشان می‌دهد برخی فعالیت‌های قبلاً اجرا شده تحت برنامه آماد بعد‌ها از سر گرفته شده است و فخری زاده نقش اصلی سازمانی خود را حفظ کرد. وی اول زیر نظر یک سازمان جدید معروف به بخش فناوری‌ها و تجهیزات پیشرفته توسعه (SADAT) کار می‌کرد و به گزارش‌دهی خود به MODAFL ادامه می‌داد و بعد‌ها در اواسط ۲۰۰۸ به عنوان رییس دانشگاه تکنولوژی مالک اشتر (MUT) در تهران منصوب شد. بر اساس مشورت یکی از اعضای آژانس فخری زاده در فوریه ۲۰۱۱ کرسی عملیاتی خود را از دانشگاه مالک اشتر به یکی از اماکن مجاور آن معروف به سایت مژده منتقل کرد. اکنون ریاست سازمان تحقیقات و نوآوری دفاعی بر عهده او است. آژانس نگران است، زیرا برخی از فعالیت‌هایی که پس از سال ۲۰۰۳ انجام شده ارتباط نزدیکی با یک برنامه سلاح هسته‌ای دارد.»

البته این مسئله باعث انتقاد شدیدی به مذاکره کنندگان شده بود. در آن گزارش مشخصا نوشته شده بود که محل کار او در سایت مژده، نزدیک دانشگاه مالک اشتر است. آنها نوشتند که چرا آدرس محل کار محسن فخری زاده در گزارش آمانو وجود دارد. به زعم آنها، برخی از مذاکره کنندگان عامدانه چنین اطلاعاتی را در اختیار آژانس قرار داده‌اند و آژانس نیز این گزارش را در اختیار موساد قرار داده است.

در همان مقطع زمانی آمانو گفته بود «تهران هنوز موافقت نکرده است به آقای فخری زاده  یا دیگر افسران نظامی ایران و دانشمندان هسته‌ای اجازه بدهد به آژانس بین المللی انرژی اتمی در تکمیل تحقیقاتش کمک کنند»

آمانو گفته «آژانس حتی بدون دسترسی به پرسنل ارشد ایران تحقیقاتش را تکمیل می‌کند. البته ماگر کسی به غیر از فخری زاده هم بتواند مسائل ما را روشن سازد، از نظر ما ایرادی ندارد.»

شنود مکالمات محسن فخری زاده

فروردین ۹۱ رویترز در گزارشی که در رسانه‌های داخلی ترجمه شده بود، گزارشی از صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران نوشته بود. رویترز در ادامه از شخصی به نام محسن فخری زاده نام برده و می‌نویسد: فخری زاده از افراد صاحب نام در برنامه هسته‌ای ایران است که نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا توانسته‌اند از طریق شنود مکالمات تلفنی و نامه‌های الکترونیکی (ایمیل) وی در اواخر سال ۲۰۰۶ و اویال ۲۰۰۷ به این نکته پی ببرند که برنامه هسته‌ای ایران ماهیت نظامی ندارد.

انتشار اطلاعات محل کار بعدی محسن فخری زاده در شمال تهران

پس از گزارش رویترز، رادیو فردا گزارشی با این مقدمه درباره محسن فخری زاده نوشت: «چهره‌ای که از او به عنوان مرد مرموز برنامه اتمی ایران و مدیر ارشد برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی یاد می‌شود، پس از چند سال غیبت، به طور فعال به عرصه هسته‌ای بازگشته است.»

در گزارش رادیو فردا آمده است: «محسن فخری زاده که نامش در لیست تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل قرار دارد، از فرماندهان سابق سپاه است و سال‌ها به کار تحقیقاتی روی کلاهک‌های هسته‌ای مشغول بود.»

رادیو فردا به نقل از روزنامه امریکایی وال استریت ژورنال می‌گوید: «او تا کنون در چندین سازمان و نهاد مربوط به برنامه اتمی ایران کار کرده و در حال حاضر در مرکز تحقیقاتی جدیدی که از سال گذشته میلادی به شکل مخفیانه در یکی از محله‌های شمالی تهران راه‌اندازی شده، به تحقیقاتی درباره دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای مشغول است. این مرکز که سازمان تحقیقات و نوآوری امور دفاعی نام دارد، از شش بخش تشکیل شده که در آن‌ها تحقیقاتی در زمینه‌های فناوری استخراج و ذوب فلزات، شیمی و آزمایش‌های انفجاری انجام می‌شود.»

بهمن ۹۱ رسانه‌های داخلی نقش فخری زاده را کمرنگ جلوه دادند تا احتمالا او از زیر چتر اطلاعاتی گروه‌های اپوزیسیون خارج شود. خبرگزاری مهر نوشت «دیپلمات‌های غربی مدعی شده‌اند که فردی به نام محسن فخری زاده مهابادی در سومین آزمایش هسته‌ای کره شمالی که سه شنبه هفته گذشته انجام شد حضور داشت. رسانه‌های صهیونیستی اشاره‌ای به هویت این دیپلمات‌ها نکرده‌اند، اما در توضیح ادعای خود فراتر رفته و نوشته‌اند که محسن فخری زاده پدر فعالیت هسته‌ای ایران محسوب می‌شود.»