رویداد۲۴ پس از انتشار نتایج امیدوارکننده در خصوص مرحله سوم بررسی بالینی واکسن‌های چند شرکت مختلف برای مقابله با بیماری کووید-۱۹، حالا بیش از هر زمان دیگری تمام مردم دنیا برای دسترسی به واکسن این بیماری و خلاص شدن از تمام نگرانی‌های بزرگ و کوچکی که یک‌سال اخیر رهایشان نکرده، امیدوار شده‌اند.
با نزدیک شدن به زمان توزیع واکسن‌ها در میان کشورها، دولت‌ها در عین حال که باید به فکر فراهم کردن زیرساخت‌های مورد نیاز برای حمل و توزیع مناسب این واکسن‌ها باشند، از آنجا که امکان تهیه واکسن مورد نیاز برای کل جمعیت کشورها یکباره مهیا نیست، قطعا باید برنامه‌ریزی‌ها و اولویت‌گذاری‌هایی برای نحوه توزیع واکسن میان جمعیت نیز اتخاذ کنند.
اما کشورهای مختلف چه برنامه و مبنایی برای توزیع عادلانه اتخاذ کرده‌اند؟ آیا اولویت‌بندی تزریق واکسن در سراسر جهان یکسان خواهد بود؟ در ادامه با نگاهی به برخی از کشورهایی که در آستانه واکسیناسیون کووید-۱۹ قرار دارند، نحوه اولویت‌گذاری واکسیناسیون در این کشورها را بررسی می‌کنیم. تجاربی که بررسی آن‌ها به‌زودی برای ما در ایران نیز به چالشی مهم تبدیل خواهد شد.
ایالات متحده
چه تعداد دوز واکسن در دسترس خواهد بود؟
بر اساس خبرهای منتشر شده به نظر می‌رسد ۴۰ میلیون دوز واکسن، طی چند مرحله ارسال تا پایان سال ۲۰۲۰، یعنی کمتر از یک ماه آینده، در ایالات متحده در دسترس باشد. بر اساس گزارش خبرگزاری رویترز، از این میان ۲۵ میلیون دوز متعلق به واکسن شرکت‌های فایزر-بیوان‌تک و ۱۲/۵ میلیون دوز متعلق به شرکت مدرنا خواهد بود. با توجه به این که این واکسن‌ها به دو دوز تزریقی با فاصله چند هفته‌ای نیاز دارند، این میزان واکسن، برای واکسینه‌کردن ۲۰ میلیون نفر استفاده خواهد شد.
چه کسانی در اولویت تزریق خواهند بود؟
در ایالات متحده در کنار دستورالعملی که از سوی کمیته مشورتی اقدامات ایمنی‌زایی مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های عفونی (CDC) منتشر شده است، اختیاراتی به مسؤولان هر ایالت نیز داده شده و به همین خاطر تاحدی اولویت‌بندی ایالت‌های مختلف با هم متفاوت خواهد بود.
با وجود این، بر اساس نظر این کمیته مرحله اول واکسیناسیون به چند سطح دسته‌بندی خواهد شد؛ در دسته اول ۲۱ میلیون نفر کادر درمان و سه میلیون نفر که در مراکز نگهداری بلندمدت مانند خانه سالمندان کار می‌کنند، قرار خواهند گرفت. در دسته دوم مشاغل حساس دیگر مانند کارمندان مدارس قرار می‌گیرند. دسته سوم، مرحله اول نیز متعلق به سالمندان بالای ۶۵ سال و افرادی است که به دلیل سایر بیماری‌های زمینه‌ای بیشتر در معرض آسیب کووید-۱۹ قرار دارند.
در مرحله دوم، سایر افرادی که در مراکز پرتردد مانند حمل‌ونقل، فضاهای آموزشی، خدمات نگهداری و... فعالیت می‌کنند مورد توجه قرار خواهند گرفت. همچنین در مرحله سوم، جوانان و کودکان برای پیشگیری از انتقال گسترده واکسینه خواهند شد و در مرحله چهارم تمام افرادی که در مراحل قبل در اولویت قرار نگرفته بودند، واکسن دریافت خواهند کرد.
اما همان‌گونه که اشاره کردیم، این کمیته تخصصی جای مانور زیادی برای دستگاه‌های اجرایی قرار داده است. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته از سوی یکی از مراکز غیرانتفاعی حوزه سلامت بر ۴۷ دستورالعمل منتشرشده در ایالت‌های مختلف آمریکا، تنها نیمی از آن‌ها به‌صراحت از برابری نژادی و شرایط سلامت افراد به عنوان عامل تعیین اولویت نام برده‌اند.
بیشتر بخوانید: احتکار واکسن کرونا؛ تحریم در برابر جان انسان‌ها
چین
چه تعداد دوز واکسن در دسترس خواهد بود؟
محققان چینی اعلام کرده‌اند این کشور تا پایان سال جاری میلادی ۶۰۰ میلیون دوز واکسن در اختیار خواهد داشت. پنج واکسن مختلف در چهار شرکت چینی در حال توسعه هستند که از میان آن‌ها دو شرکت سینوفارم و سینوواک‌بیوتک پیشروتر عمل کرده‌اند. اگرچه هیچ‌یک از آن‌ها در مرحله تجاری‌سازی قرار ندارند، اما در مناطقی از چین که میزان شیوع کرونا کمتر بوده تحت عنوان «پیش-آزمایش» مورد استفاده قرار گرفته‌اند. همچنین در حال گذراندن مرحله سوم بررسی بالینی در ۱۵ کشور خارجی هستند.
باید بگوییم در حال حاضر چین اولویت‌هایش را اجرایی کرده است. زیرا ماه خرداد، تعداد نامشخصی از افراد ارتش آزادیبخش خلق واکسن دریافت کرده‌اند.
همچنین از تیرماه نیز مشاغل پرخطر تحت واکسیناسیون قرار گرفتند. در مجموع به نظر می‌رسد تاکنون یک‌میلیون نفر تحت واکسیناسیون اضطراری قرار گرفته‌اند که شامل کارکنان برخی از شرکت‌های دولتی، کارمندان شرکت هوآوی در ۱۸۰ کشور و دیپلمات‌های چینی است. مجوز استفاده اضطراری که در قانون مدیریت واکسن چین لحاظ شده است، به معنی اجازه استفاده از واکسن‌های تأییدنشده در افرادی است که در معرض خطر بالای ابتلا به عفونت در مدت زمان محدودی قرار دارند.
چین از ماه آبان به جمع ۱۸۹ کشور عضو طرح امکانات کووَکس برای توزیع عادلانه واکسن ضدکووید-۱۹ در میان کشورها پیوست. اما ایالات متحده حاضر به پیوستن به این جمع نشده است. کشورهایی که در حال حاضر برای بررسی بالینی مرحله سوم با پنج‌واکسن چینی همکاری داشته‌اند، در اولویت توزیع این واکسن‌ها قرار خواهند گرفت که بر این اساس برزیل، اندونزی و ترکیه به ترتیب ۴۶ میلیون، ۵۰ میلیون و ۵۰ میلیون دوز از واکسن سینوواک و مکزیک ۳۵ میلیون دوز واکسن کن‌سیونوبیولوژیک را پیش‌خرید کرده‌اند.
اطلاعات زیادی از نحوه اولویت‌بندی توزیع واکسن در داخل چین در دسترس نیست، اما بر اساس گزارش‌های محلی هر استان به صورت مستقل برای خرید واکسن که برای هر دوز حدود ۳۰ دلار برآورد شده برنامه‌ریزی می‌کند. این مبلغ تحت پوشش بیمه دولتی نخواهد بود.
بریتانیا
چه تعداد دوز واکسن در دسترس خواهد بود؟
بریتانیا مجوز استفاده اضطراری از واکسن فایزر-بیوان‌تک را ۱۲ آذر ۹۹ صادر کرد. واکسیناسیون گسترده برای جمعیت ۶۷ میلیونی این کشور بر اساس اولویت‌بندی سرویس سلامت همگانی کشور از ۱۷ آذر آغاز شده است. بریتانیا در حال حاضر ۴۰ میلیون دوز از واکسن فایزر را خریده است که با توجه به دو نوبت تزریق این واکسن، برای واکسیناسیون یک‌سوم جمعیت این کشور کارایی خواهد داشت.
علاوه بر این، بریتانیا ۱۰۰ میلیون دوز از واکسن آسترازنکا-آکسفورد و هفت میلیون دوز از واکسن مدرنا و همچنین میزان مشابهی از سایر واکسن‌هایی که در مراحل نهایی تجاری‌سازی قرار دارند را نیز خریده که در مجموع معادل ۳۵۵ میلیون دوز واکسن خواهد بود؛ بنابراین می‌توان گفت حتی بیشتر از مقدار کافی برای واکسینه‌کردن تمام جمعیت آمریکا واکسن خریداری شده است.
چه کسانی در اولویت تزریق خواهند بود؟
تصمیم‌گیری بریتانیا در این خصوص بر اساس نظر کمیته مشترک واکسیناسیون و ایمن‌سازی (JCVI) و کمیته اعضای هیأت علمی و متخصصان سلامت که مسؤول ارائه مشاوره به وزاری دولت هستند، اتخاذ شده است.
بر این اساس برای مرحله اول واکسیناسیون، جمعیت به ۹ گروه بر اساس ویژگی‌های سلامت و سن و میزان حساسیت شغلی به ترتیب تقسیم‌بندی شده‌اند: ۱) ساکنان و کارمندان مراکز خانه سالمندان ۲) افراد بالای ۸۰ سال و کادر درمان ۳) افراد بالای ۷۵ سال۴) افراد بالای ۷۰ سال و بیماران در معرض خطر ۵) افراد بالای ۶۵ سال ۶) افراد بین ۱۶ تا ۶۵ سال که در گروه افراد پرخطر برای ابتلا به بیماری طبقه‌بندی می‌شوند ۷) افراد بالای ۶۰ سال ۸) افراد بالای ۵۵ سال و ۹) افراد بالای ۵۰ سال.
بر اساس اعلام جی‌سی‌وی‌آی این تصمیم بر اساس مشاهداتی اتخاذ شده است که نشان می‌دهد در حال حاضر بزرگ‌ترین خطر مرگ‌میر بر اثر کووید-۱۹ در سنین بالاست. هنوز نحوه اولویت‌بندی برای مراحل بعدی واکسیناسیون اعلام نشده است.
واکسیناسیون کووید-۱۹ در روسیه و کشورهای دیگر
مرداد امسال، روسیه اولین کشوری بود که مجوزی برای واکسن ضدکرونا صادر کرد. رئیس‌جمهوری روسیه، ولادیمیر پوتین، در ۱۱ مرداد شخصا اعلام کرد مجوز واکسن اسپوتنیک ۵ صادر شده است. در حالی که این واکسن حتی مرحله سوم بررسی بالینی خود را آغاز نکرده بود. این بررسی‌ها در دست اقدام قرار دارد، اما روسیه بلافاصله پس از اعلام صدور مجوز تزریق واکسن از سوی بریتانیا در حال آماده شدن برای آغاز واکسیناسیون سراسری قرار دارد.
بر اساس گزارش‌های موجود، واکسیناسیون قرار است از کادر درمان و معلمان آغاز شود. واکسیناسیون برای این گروه از جامعه رایگان خواهد بود و بر اساس اعلام کاخ کرملین، اجرای این طرح حتی در این دسته اجباری نیست و برای افراد داوطلب انجام خواهد شد. روسیه همچنین اعلام کرده است آمادگی صادرات ۵۰۰ هزار دوز از واکسن اسپوتنیک ۵ را خواهد داشت.
از آنجا که کشورهای ثروتمندتر مانند اتحادیه اروپا، کانادا، ایالات متحده، بریتانیا، ژاپن و استرالیا تقریبا نیمی از ظرفیت تولید واکسن در جهان را پیش‌خرید کرده‌اند، گزینه‌های محدودی برای کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط وجود دارد. به همین خاطر ۹۲ کشور از میان این کشورها به عضویت طرح امکانات کووکس درآمده‌اند که قرار است با در اختیارگرفتن ۷۰۰ میلیون دوز واکسن، ۲۰ درصد از جمعیت کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط را تا پایان سال ۲۰۲۱ پوشش دهد.