رویداد۲۴ بایدن در سیاست خارجی خود چگونه تصمیم خواهد گرفت؟ آیا او سیاست خارجی اوباما را ادامه خواهد داد یا رویکرد تازه‌ای دارد؟ رئیس جمهور منتخب آمریکا برنامه صدروزه اول کار خود را ارایه داده و مشخص شده که او قصد دارد پیش از هر چیز به پیمان آب و هوایی پاریس برگردد و همزمان به دنبال چاره‌ای برای بیماری کرونا باشد. اما این تنها مشکل ایالات متحده آمریکا نیست. شیوه تعامل ترامپ با جهان به گونه‌ای بوده که بایدن باید زمان ویژه‌ای را برای بهبود روابط با دیگر کشور‌ها به ویژه اروپایی‌ها صرف کند تا هم اعتماد آن‌ها را بازگرداند و هم بتواند با بازگشت به برخی از توافقات جای پای خود را درعرصه بین الملل محکم کند.
گفتگو با دکتر هادی اعلمی فریمان کارشناس ارشد مطالعات آمریکا که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
بایدن برنامه صد روز اول خود را بیان کرده است. به نظر می‌رسد که این برنامه به موضوع توافق با ایران و ترمیم اساسی روابط به اروپا نپرداخته است. او گفته که اولویت خود را به بازگشت به توافق آب و هوایی پاریس٬ کرونا و بازگشایی مدارس می‌دهد. چرا او این موارد را برای صد روز اول انتخاب کرده است؟ما در ایالات متحده یک ساختاری با عمر هشتاد ساله داریم که این کشور برای اینکه بتواند جایگاه رهبری جهان را داشته باشد٬ این ساختار را در تمام دوران روسای جمهور دموکرات و جمهوری خواه اجرایی کرده است. وقتی آمریکا سیاست انزوا گرایانه خود را پس از جنگ جهانی تعدیل کرد٬ علاقه مندی خود را بر روی رهبری دنیا معطوف کرد. این ساختار در دوره ترامپ بهم خورد. او هیچ علاقه‌ای به این وضعیت نداشت و دست به تجدیدنظر جدی زد. او سعی کرد آمریکا را از آن راهی که سالیان است که می‌رود به سمت نوعی ملی گرایی ببرد.
بایدن سعی می‌کند مسیر را برگردد و به همان مسیری که ایالات متحده دهه هاست به دنبال آن است٬ بر گرداند. یعنی به مسیر رهبری جهانی. بایدن این رهبری جهانی را با بازگشت به ائتلاف‌های بین المللی و بین الملل گرایی در تمام ارکان دنبال می‌کند. او سعی می‌کند که با توجه به این مساپل به سیستم قبل از ترامپ بازگردد.
اولین گام بایدن هم توافق آب و هوایی است، چون بایدن و دموکرات‌ها مطلع هستند که زمانیکه ترامپ تجدید نظر در این حوزه را اعلام کرد با خشم افکار عمومی در همه جای دنیا مواجه شد. چون بحث بین المللی است و مستقیما با جان انسان‌ها مرتبط است. افکار عمومی یکی از نقطه ضعف‌های ترامپ را همین موضوع می‌دانند.
بایدن سعی دارد تا دوباره این بحث را احیا کند. او در کمپین‌های انتخاباتی هم موضوع انقلاب سبز را مطرح کرده بود. او تمایل داشت که برگردد و ترجیح داده که هرچه زودتر بر سر این مساله برود.
درمورد کرونا هم موضوع بسیار جدی است. یکی از علل شکست ترامپ در انتخابات را هم بسیاری همین بیماری می‌دانند. بایدن روی این قضیه بسیار مانور داده و آمار کشته شدگان هم بسیار بالاست؛ بنابراین طبیعی است که بخواهد فوری سراغ این موضوع برود.
بیشتر بخوانید: تمایل بایدن به مذاکره با ایران پیش از انتخابات ۱۴۰۰
پیش از این به نظر می‌رسید که بایدن موضوع بازگشت به برجام و افزایش همکاری با اروپایی‌ها را در اولویت خود بگذارد. اما این اتفاق نیافتاده است. از طرف دیگر ممکن است که ایران مجبور شود که طرح مجلس را اجرا کند. در این صورت آمریکا چه رویکردی خواهد داشت و سرنوشت برجام چه می‌شود؟ایران وضعیت پیچیده‌ای دارد. آن‌ها انتظار دارند هر اظهار نظری که تیم بایدن انجام می‌دهد و گامی که بر می‌دارد٬ ایران هم حسن نیتی از خود نشان دهد. من فکر می‌کنم این کار دوجانبه است و اگر قرار باشد دو طرف به سمت تنش زدایی پیش بروند٬ هر دو گام‌هایی را بردارند. من فکر می‌کنم بهترین گام این است که گفتگو‌هایی در خصوص بازگشت به برجام شکل بگیرد. افکار عمومی داخل آمریکا مرتب به بایدن گوشزد می‌کند که به برجام بازگردد. اما اگر او بخواهد به توافق بازگردد٬ نیازمند این است که هر دو کشور گام‌هایی برای اثبات حسن نیت خود بردارند. به همین دلیل است که فعلا اروپایی هم پیرو آمریکایی‌ها هستند. به نظر من دو طرف باید دست به اقداماتی برای اثبات حسن نیت خود بزنند در غیر این صورت اروپایی‌ها راحت‌تر پشت سر بایدن برای تحت فشار قرار دادن تهران می‌ایستند. اگر ایران بخواهد که طرح را اجرایی کند٬ این موضوع می‌تواند ضربه به اعتماد سازی باشد.
اولویت‌های سیاست خارجی آمریکا در قبال روسیه و چین چطور خواهد بود؟دموکرات‌ها مسائل استراتژیک دارند. اما در مسائل بین المللی به موضوعاتی، چون گفتگو و سازش و مذاکره اعتقاد دارند. یعنی من فکر می‌کنم که آن‌ها مشکلات خود را با روسیه و چین هم با همین قالب رفع و رجوع می‌کنند. این مساله را ترامپ به عنوان یک هشدار به کار می‌برد و میگوید که اگر بایدن بیاید کشور را به سمت چین سوق می‌دهد. اما موضوع بیشتر اقتصادی است. به نظر من دولت بایدن به دنبال برخی توافقات مثلا در سازمان بهداشت جهانی با چین خواهد بود. فکر نمی‌کنم که در دولت بایدن فضا با مسکو و پکن به سمت تنش برود و آمریکا در خیلی از حوزه‌ها برخی امتیازات را خواهد داد و امتیازاتی هم خواهد گرفت.
روابط به شکل دوران ترامپ نخواهد بود و بیشتر به سمت تعامل پیش می‌رود. حتی با ایران و آمریکای جنوبی هم وضعیت تعاملی و صلح جویانه پیش خواهد رفت.
مشکل فعلی ایالات متحده با روسیه چیست و بایدن چه سیاست‌هایی را در قبال این کشور اتخاذ می‌کند؟بحث روسیه بسیارپیچیده است. به نظر می‌رسید که در دوره ترامپ روس‌ها نقطه ضعف‌هایی را از او داشتند. ترامپ چندان مایل نبود که بحث با روسیه به تنش و درگیری بیشتر کشیده شود. خیلی جا‌ها آمریکا در قبال روسیه پا پس می‌کشید و آن هم به خاطر خود ترامپ بود که تمایلی نداشت که با پوتین در بیفتد. رییس جمهور روسیه هم رابطه خوبی داشت. او حتی دیرتر از بسیاری از کشور‌ها به بایدن به خاطر برد در انتخابات تبریک گفت که نشان می‌داد از این اتفاق تازه چندان خوشنود نیست.
من فکر می‌کنم روابط ترامپ و پوتین خاص و پیچیده بود و من بعید می‌دانم در دوره بایدن تکرار شود. بلکه فکر می‌کنم روشی که اوباما در مورد روسیه و حتی چین داشت٬ با توجه به تیم سیاست خارجی که چیده٬ دوباره تکرار شود. آن‌ها علاقه‌مند به بحث مهار هستند.
در مورد چین چه اتفاقی پیش خواهد آمد و اولویت آمریکا در خصوص این کشور چیست؟چین الان کشوری است که برخی از مهم‌ترین اندیشکده‌های روابط بین الملل معتقدند باید اولویت اول آمریکا باشد. به همین خاطر بحث این کشور اهمیت زیادی دارد. پکن به عنوان یک قدرت نوظهور ممکن است در عصر آینده موقعیت متفاوتی داشته باشد و از سال ۲۰۰۵ به بعد در رقابت مساوی با ایالات متحده قرار بگیرد. آمریکایی‌ها بحث مهار چین را مهم‌تر از مهار روسیه می‌دانند. چرا که روسیه بعد از فروپاشی شوروی چندپاره شد. اما در ایالات متحده نگرانی از قدرت چین وجود دارد. طیفی در آمریکا وجود دارد که معتقد است نباید به این کشور فرصت داد و یک طیف گسترده تری هم هست که میگوید باید با پکن تعامل کرد. این نوع تعامل هم به دلیل همان سیاست مهار است. دو طرف احتمالا گفتگو‌هایی با هم داشته باشند و بخواهند با دادن و گرفتن امتیازاتی به ویژه در زمینه تعرفه و تجارت یکدیگر را کنترل کنند.
برخی معتقدند که آمریکا به دلیل وضعیت اقتصادی که چین دارد٬ از این پس اولویت سیاست خارجی خود را به سمت این کشور می‌برد و حتی دیگر ارتباطاتش را با اروپا به شکل سابق برنخواهد گرداند. به ویژه اینکه دلار ایالات متحده به دلیل کرونا هم دارای مشکلاتی شده است. این امر چقدر محتمل به نظر می‌رسد؟به احتمال قوی آمریکایی‌ها به سمت تعامل با چین پیش می‌روند. صحنه بین المللی در حال تغییر است. کرونا بسیار موثر بوده و با نوع شعار‌هایی که طیف دموکرات می‌دهند٬ ارزش‌های جهانی و همبستگی جهانی احیا شود. این طیف از دموکرات‌ها در تصمیم گیری‌های آمریکا در زمان بایدن موثر خواهند بود و این از نوع چینش کابینه او هم مشخص است. اما در عین حال آمریکا می‌گذارد که هژمونی اش را از دست بدهد. اما طیفی که به دنبال تعامل است٬دست بالا را دارد.
روابط با آمریکا یک رابطه سنتی است. ممکن است این دو در حوزه‌های مختلفی اشتراک یا رقابت داشته باشند. اما اولویت امریکا نزدیکی به اروپا بوده. اما نگاه به چین یک موضوع اقتصادی است که بعید است چندان دوری بین این دو اتفاق بیفتد.
در مورد ایران٬ دو مساله وجود دارد. اولی برداشته شدن تحریم‌ها و دیگری بازگشت به توافق هسته‌ای است. به نظر شما ایران چه جایگاهی در اولویت‌های بایدن دارد و چه اتفاقی رخ خواهد داد؟خیلی از مشکلات سیاست خارجی ما داخلی هم هست. تا زمانیکه وضعیت داخلی تثبیت نشود و جناح‌های سیاسی به یک انسجام ملی نرسند٬ وضعیت برای ما همین طور خواهد بود. آمریکا و حتی اتحادیه اروپا چندان نمی‌دانند که با چه ایران و کدام طیفی طرف هستند. به همین خاطر ما اول باید در داخل تغییراتی داشته باشیم که یک همبستگی ملی و محور واحد در سیاست خارجی به وجود بیاید.
اگر ما در داخل به این دستاورد برسیمُ آن وقت است که دولت بایدن هم می‌تواند به طور روشن بگوید و اعلام کند که در قبال موضع ما چه سیاستی را قرار است که در پیش بگیرد. او اعلام کرده که خواهان بازگشت به برجام است و به نظر نمی‌رسد که بخواهد از این قول تخطی کند. اما چگونگی این اتفاق است که مورد بحث قرار دارد.
برخی معتقدند موضوع تحریم‌ها برای بایدن با یک فرمان قابل حل است. اما برخی می‌گویند او ممکن است با نگه داشتن تحریم‌ها و با دست یافتن به یک اجماع با اروپا٬ بخواهد شروطی را برای ایران بگذارد. شما کدام را محتمل‌تر می‌دانید؟با توجه به گذشت زمان٬ آمریکایی‌ها تمایل خواهند داشت که برجام تازه‌ای را ایجاد کنند. از نظر آمریکایی‌ها با توجه به بحث‌های منطقه‌ای به نظر می‌رسد که نیاز به یک توافق دیگر ضروری است. آمریکا میگوید انتظاراتش برآورده نشده. البته آن‌ها هنوز به یک جمع بندی مشخص نرسیده اند. چرا که آن‌ها هنوز مستقر نشده اند و فقط گمانه زنی‌هایی است که مطرح می‌شود. اما اگر قرار بر مذاکره باشد٬ بحث‌های دیگر از جمله مسائل منطقه‌ای و موشکی را مطرح خواهند کرد.