رویداد۲۴ بوراک بکدیل در اندیشکده «بگین سادات» اسرائیل نوشت: روابط تاریخی، قومی و مذهبی محکم، سه کشور مسلمان پاکستان، ترکیه و آذربایجان را که از نظر ژئواستراتژیک در مجاورت یکدیگر واقع شده‌اند، تحت یک اتحاد استراتژیک در حال ظهور به هم پیوند می‌دهد. یکی از این سه کشور یعنی ترکیه عضو ناتو و نامزد عضویت در باشگاه ثروتمند کشور‌های اروپایی است، دیگری یعنی آذربایجان دارای منابع غنی هیدروکربن و قابلیت‌های نظامی در حال رشد است و کشور سوم هم پاکستان تنها کشور مسلمان جهان است که سلاح هسته‌ای در اختیار دارد.
برخی این سه کشور را محور جدید شرارت می‌خوانند، در حالی که دیگران آن را محور شرارت علیه هند و ارمنستان می‌نامند. از دیدگاه آنکارا، آذربایجان، پاکستان و بنگلادش سه کشوری هستند که هرگز با آن‌ها اختلاف سیاسی نداشته است. در سوی مقابل نیز پاکستان و بنگلادش به لطف دین مشترک و تجربه مشابهی که در جنگ‌های استقلال طلبانه با قدرت‌های غربی امپریالیستی داشتند از اوایل قرن ۲۰ متحدان معنوی ترکیه به حساب می‌آیند. در میان این سه کشور آذربایجان حتی پیوند عمیق تری با ترکیه دارد، زیرا آن‌ها دارای یک خویشاوندی قومی و زبانی هستند. رهبران ترک و آذری سالهاست از شعار "یک ملت، دو کشور" برای توصیف برادری بین دو کشور خود استفاده می‌کنند.
بیشتر بخوانید: جنگ لفظی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان شدت گرفت
علاوه بر فراهم کردن زمینه سیاسی مناسب برای مشارکت استراتژیک، همکاری‌های نظامی موجود به رهبری ترکیه ممکن است اساس اتحاد را تقویت کند.
ترکیه به طور سنتی در اختلافات اصلی خود با هند همسایه بر سر منطقه کشمیر، طرفدار سرسخت پاکستان بوده و آنکارا و دهلی را به درگیری کشانده است. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۲۰ گفت: ما طرفدار حل مسئله کشمیر از طریق گفتگو به ویژه مطابق با انتظارات مردم کشمیر هستیم. هند بیانیه اردوغان را محکوم کرد و ادعا کرد که این یک دخالت فاحش در امور داخلی هند به حساب آمده و کاملا غیرقابل قبول است. ترکیه باید یاد بگیرد که به حاکمیت ملت‌های دیگر احترام بگذارد و عمیقاً در سیاست‌های خود تأمل کند.
در سال ۱۹۸۸، ترکیه و پاکستان یک گروه مشاوره نظامی با هدف تقویت روابط نظامی و دفاعی ایجاد کردند. با تعمیق این همکاری، گروه گسترش یافته و به شورای همکاری استراتژیک سطح بالا (HLSCC) تبدیل شد. در اوایل سال ۲۰۲۰، اردوغان و نخست وزیر پاکستان عمران خان مشترکاً ریاست ششمین جلسه این شورا را بر عهده داشتند و ۱۳ تفاهم نامه امضا کردند که ۵ مورد از آن‌ها مربوط به صنعت دفاعی بود.
پیش از این، در سال ۲۰۰۰ ترکیه و پاکستان قراردادی مهم برای فروش چهار کوروت چند منظوره به عنوان بخشی از پروژه کشتی ملی ترکیه (MILGEM) امضا کردند.
در سال ۲۰۱۸، صنایع هوافضای ترکیه (TAI) قراردادی ۱.۵ میلیارد دلاری برای فروش ۳۰ فروند بالگرد تهاجمی تی ۱۲۹ به پاکستان امضا کرد. معامله رو به جلو پیش نرفت، زیرا این بالگرد‌ها نتوانستند مجوز‌های صادراتی آمریکا را برای این قرارداد به دست آورند. تی ۱۲۹ یک بالگرد تهاجمی چند منظوره دو موتوره است که تحت لیسانس شرکت ایتالیایی-انگلیسی آگوستو وستلند تولید می‌شود. این نوع بالگرد از دو موتور توربوشفت ۸۰۰-۴A بهره می‌برد. شرکت LHTEC، سازنده موتور این بالگرد، یک سرمایه گذاری مشترک بین شرکت آمریکایی هانی ول و شرکت انگلیسی رویزرویس است.
پاکستان مجدداً موافقت کرد که قرارداد خرید تی ۱۲۹ را با ترکیه تمدید کند. اسماعیل دمیر، مقام ارشد ترک، در ۱۲ مارس به خبرنگاران گفت: ما از پاکستان مدت تمدید شش ماهه را دریافت کرده‌ایم. در این بین با توجه به مخالفت ادامه‌دار واشنگتن با خرید سیستم دفاع هوایی اس-۴۰۰ ساخت روسیه توسط ترک‌ها یکی دیگر از مقامات ارشد در ترکیه گفت که این تمدید به معنای این نیست که در نهایت معامله عملی خواهد شد. وی تاکید کرد که این نه یک مسئله فنی و تجاری بلکه موضوعی کاملا سیاسی است و تا زمانی که دلایل تحریم آمریکا همچنان پابرجا بماند، نمی‌توان امیدی به حل آن داشت ... به نظر می‌رسد توافق ترکیه و پاکستان قربانی اختلافات ترکیه و آمریکا شود.
در ماه ژوئن، آذربایجان اعلام کرد که قصد خرید هواپیما‌های بدون سرنشین مسلح ساخت ترکیه را دارد و تلاش‌ها در این راستا همچنان هم ادامه دارد. در همان ماه، پارلمان آذربایجان لایحه دریافت کمک مالی از ترکیه را برای خرید سیستم‌های تسلیحاتی تصویب کرد.
این اقدامی کاملاً به موقع از طرف آذربایجان بود چرا که تنها چهار ماه بعد، آذربایجان و ارمنستان بار دیگر درگیر اختلافات مرزی و کنترل منطقه قره باغ شدند. بین ناظران نظامی اتفاق نظر وجود دارد که هواپیما‌های بدون سرنشین مسلح ترکیه سرنوشت جنگ را به نفع آذربایجان تغییر داد. ترکیه تجهیزات و افسران نظامی دیگری را به همراه هزاران جنگنده سوری به آذربایجان فرستاد.
تصاویر گرافیکی سیاه و سفید منتشر شده توسط کلش ریپورت، یک حساب کاربری در توییتر و تلگرام که با ارتش ترکیه ارتباط نزدیکی دارد، نشان می‌دهد این پهپاد‌ها رشته حملات گسترده‌ای را علیه مواضع ارامنه صورت داده‌اند. سایر تصاویر گرافیکی منتشر شده توسط وزارت دفاع آذربایجان هم شرایط مشابهی را از هدف قرار گرفتن نیرو‌های ارمنی نشان می‌دهد.
اما این چه چیزی برای ارتش ترکیه دارد؟ از لحاظ تئوریک، صنعت دفاعی پر رونق ترکیه می‌تواند باعث شود که این کشور از طریق متحد چین یعنی پاکستان به فناوری نظامی چین دسترسی پیدا کند.
اما واقعیت‌های دیگری هم وجود دارد. تزلزل مداوم ترکیه در قبال رفتار چین با اقلیت اویغور خود به عنوان یک قومیت ترک، آنکارا را از خشم اژد‌ها دور نگه داشته است. در حال حاضر روابط تجاری در حال بهبود است و ترکیه به طور فزاینده‌ای به سرمایه گذاری چین وابسته است. با این حال همه این‌ها ممکن است ترکیه را به عنوان یک شریک استراتژیک واجد شرایط دسترسی به فن آوری پیشرفته نظامی چین نکند.
اول اینکه، پکن تمایل به تصمیم گیری استراتژیک بر اساس تحولات سیاسی تاکتیکی و فصلی ندارد و اساسا این ترکیه اردوغان را به عنوان تهدید بالقوه اسلامگرای / جدایی طلب تلقی می‌کند. ثانیا، خاطرات تلخ یک همکاری نظامی استراتژیک شکست خورده قبلی بین آنکارا و پکن هنوز در ذهن چینی‌ها تازه است، هرچند که البته ممکن است در ترکیه فراموش شده باشد.
در سپتامبر ۲۰۱۳، ترکیه در شوک وارد شده از سوی متحدان غربی خود یک تولید کننده چینی را برای ساخت اولین سیستم دفاع هوایی و ضد موشکی دوربرد خود انتخاب کرد. چندی بعد آنکارا تحت فشار ناتو و غرب خیلی زود توافق اولیه با این شرکت چینی را لغو کرد و در نتیجه یک رقابت بین المللی جدید برای همان قرارداد آغاز شد. این رقابت جدید زمینه را برای ورود سیستم موشکی زمین به هوا ساخت اس-۴۰۰ روسیه در ترکیه فراهم کرد.
به طور گسترده‌تر، آذربایجان هنوز زمین بازی روس‌ها است و پاکستان هم همچنان خاک چین است. بلوک جدید اسلامی بیشتر به سه کودک شبیه به هم در حالی که پدر و مادرشان لبخند زده و تماشایشان می‌کنند شبیه است.
در کوتاه مدت، اتحاد جدید هم برای روسیه و هم برای منافع چین مفید است، زیرا به معنای تعامل بیشتر ترکیه به سمت شرق و تضعیف بیشتر روابط قبلاً تیره آن با نهاد‌های غربی از جمله ناتو خواهد بود. مسکو و پکن بدون شک از سو ظن غربی‌ها نسبت به ترکیه که تبدیل به عضو نصفه و نیمه بلوک غرب شده لذت خواهند برد.