رویداد۲۴ هفته گذشته سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در ایران برگزار شد و همانطور که پیش‌بینی می‌شد میزان مشارکت بسیار پایین بود. براساس آمار رسمی میزان مشارکت در این انتخابات ۴۸.۸ درصد اعلام شد که از بعد از انقلاب تاکنون این کمترین میزان مشارکت بوده است. در این دوره تهران کمترین و خراسان جنوبی بیشترین درصد مشارکت را در اختیار داشتند.
در این دوره آمار رای باطله نزدیک به ۱۳ درصد بود که در نوع خود بی‌سابقه بود و ابراهیم رئیسی با کسب ۳۰ درصد آرا، اولین رئیس جمهور ایران است که با کمترین میزان مشارکت، انتخاب شده است.
در سال ۹۸ هم میزان مشارکت در انتخابات مجلس بسیار پایین بود و به دلایل متعددی همچون فشار اقتصادی، ناکارآمدی دولت، اعتراضات سراسری آبان، شلیک هواپیمایی اوکراینی، مردم حاضر به مشارکت در انتخابات نشدند و با دوری از صندوق رای سعی کردند تا نارضایتی و اعتراض خود را نشان دهند. غلامرضا ظریفیان فعال سیاسی اصلاح طلب معتقد است که بخشی از روی برگرداندن مردم از صندوق‌های رای به دلیل مشکلات اقتصادی و عملکرد حاکمیت است و اگر به اعتراض نرم مردم که همان رای ندادن است توجه نکنیم، ممکن است مردم اعتراض خود را به شکل سخت‌تری نشان دهند.
بیشتر بخوانید: آرای باطله در انتخابات بعدی بیشتر خواهد شد/ پیام مردم شنیده نشود، با خطر فروپاشی مواجه خواهیم شد
غلامرضا ظریفیان فعال سیاسی به رویداد۲۴ می‌گوید: اگر پدیده‌ای که برای انسان‌ها مفید و موثر در زندگی فردی و اجتماعی است و انسان‌ها به آن رجوع می‌کنند را کم‌اثر و کمرنگ کنیم، طبیعی است که اقبال افراد به آن پدیده نیز کم خواهد شد. به طور مثال اگر انسان بعد از مدتی در زندگی خود احساس کند که اگر مسائل خود را به صورت حقوقی پیگیری کند، جوابی نمی‌گیرد یا دیر جواب می‌گیرد و اگر از طریق غیرحقوقی مسائل خود را پیگیری کند، جواب بهتری می‌گیرد؛ در این شرایط پیگیری حقوقی مسائل در زندگی فردی و اجتماعی افراد کمرنگ می‌شود.
وی ادامه داد: مسئله دولت در زیست سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی افراد بسیار حائز اهمیت است. بعد از انقلاب، موضوع دولت برای ما ایرانیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است و مردم احساس می‌کردند که دولت در زندگی اجتماعی و سیاسی آنها تاثیر جدی دارد. از همین رو شاهد این بودیم که مردم در انتخابات‌ها همواره مشارکت و اقبال خوبی داشتند. در برخی از موارد شاهد هستیم که این اقبال به ۴۸ درصد کاهش پیدا می‌کند. زیرا در این موقعیت مردم احساس می‌کنند که چه حضور داشته باشند چه حضور نداشته باشند، تاثیری در سرنوشتشان ندارد یا مسائلی از این دست مطرح می‌شود که مثلا خودشان قبلا همه چیز را مشخص کرده‌اند. در ۱۵ سال اخیر، جناح‌های مختلف خصوصا اصولگرایان، به دلایل عدیده سیاسی به شدت به جایگاه سیاسی دولت آسیب زدند و نقش و تاثیر دولت را در زندگی اجتماعی افراد به دلیل نگاه‌های سیاسی، تخریب کردند. در نهایت حاصل این موضوع این شد که مردم احساس کردند دولت در زندگی آنها تاثیر مثبتی ندارد و در برخی از مواقع حتی تاثیر منفی هم دارد.
ظریفیان در ادامه می‌گوید: موضوع دیگری که باعث آسیب زدن به دولت شد، نحوه انتخاب دولت‌ها بود. در واقع ما از یک دوره‌ای با سیاست‌های انقباضی و انسدادی، با نوع رویکردی که شورای نگهبان در نظارت استصوابی پیدا کرد، نقش مردم را در تعیین کاندیدای مورد علاقه خود کاهش داد؛ در جامعه کسانی که در گردونه صلاحیت مورد تایید قرار می‌گیرند، در واقع دامنه گسترده‌ای ندارند و بخشی از حاکمیت از این طریق سعی دارد مردم را به سمت انتخاب یک فرد خاص هدایت کند.
این فعال سیاسی با بیان اینکه شرایط فعلی به نحوی است که جامعه معتقد است حضور یا عدم حضور او، نهایتا سهمی در انتخاب کاندیدای مورد نظر خود ندارد، گفت: جامعه ما به شد جامعه متنوعی است و اگر احساس کند که سلیقه‌هایی می‌خواهد جایگزین سلیقه او شود و کسانی هستند که می‌خواهند سلیقه خود را به سلیقه او تحمیل کنند، در کاهش میزان مشارکت مردم تاثیر دارد. دولت در ایران فقط بخشی از حاکمیت است و عملکرد حاکمیت و سایر نهاد‌ها به طور کلی در عملکرد قوه مجریه یا همان دولت نیز تاثیر می‌گذارد.
ظریفیان ادامه داد: بخشی از جریان‌ها خصوصا اصولگرایان، فکر کردند که اگر رقیب خود را تخریب و کم‌اثر کنند، آرا رقیب به سبد خودشان ریخته می‌شود. غافل از اینکه وقتی ما جریان‌های تابلودار کشور را کم اثر می‌کنیم، ناامیدی مردم به نیرو‌های پر اثر در اداره امور را بیشتر می‌کنیم.
این فعال سیاسی به تاثیر جریان اصلاحات در کاهش مشارکت اشاره کرد و گفت: واقعیت این است که در ناکارآمدی و ناکامی دولت روحانی اغراق هم شده است. دولت روحانی را باید در دو بخش بررسی کنیم. دوره اول دولت روحانی دوره موفقی بود. در دوره دوم، اما هم بحث ترامپ را داشتیم و هم بحث تحریم و ضعف دولت را داشتیم. به هر حال اصلاح طلبان هم در شرایطی به سمت روحانی رفتند که همه گزینه‌هایشان از سوی شورای نگهبان رد شده بود. هرچند که معتقدم باید از روحانی حمایت مشروط انجام می‌شد اما در دوره دوم روحانی با توجه به مشکلات موجود، نمی‌توان عملکرد جریان اصلاحات را در کاهش مشارکت بی‌تاثیر و نادیده گرفت.
تحریم‌ها و مشارکت حداقلی
ظریفیان می‌گوید مسئله تحریم‌ها یک موضوع ۴۰ درصدی است و به کاهش میزان مشارکت در انتخابات مرتبط است. او ادامه می‌دهد: به هر حال زمانی که تکیه اقتصاد شما به نفت است و نفت شما به فروش نمی‌رسد، یا وقتی تکیه شما به صادرات است، اما توان صادرات ندارید یا در صورت صادرات پول آن به کشور برنمی‌گردد و سایر مشکلات پولی و مالی، طبیعتا تاثیر خود را بر اقتصاد کشور می‌گذارد. در همه جای دنیا موضوع اقتصاد نقش مهمی در اقبال یا عدم اقبال مردم به حاکمیت و صندوق‌های رای دارد.
این کنشگر سیاسی معتقد است که بخشی از حاکمیت فکر می‌کند حق دارد برای مردم تعیین تکلیف کند، حق دارد برای مردم انتخاب کند و صلاح مردم را بهتر از خودشان می‌داند. این موارد که از آن با عنوان شیوه‌های انسدادی یاد می‌کنم، طبیعتا در عدم اقبال مردم به حاکمیت و رای دادن موثر است. موضوع اقتصاد، نسل جوان و پوست انداختن جامعه و بعد هم شیوه‌های انسدادی تاثیر مهمی در عدم اقبال مردم به مشارکت در انتخابات دارد.
مردم هنوز با شیوه‌های نرم به حکومت هشدار می‌دهند
ظریفیان ادامه می‌دهد: به نظرم جامعه ما، هنوز به تقابل سیاسی نرسیده است که بخواهد با شیوه‌های انسدادی مقابله کند، بلکه سعی دارد با شیوه‌های نرم مانند عدم حضور در پای صندوق رای، هشدار‌های خود را اعلام کند. اگر همین دولت بتواند سیاست‌های ملی را درست اتخاذ کند، ناکارآمدی‌های ۴۰ سال گذشته را بهبود ببخشد، از همه نیرو‌های توانمند استفاده کند و ... که من بعید می‌دانم، معتقدم انتخابات آینده انتخابات خوبی خواهد بود. به نظرم مردم به حکومت هشدار‌های جدی می‌دهند و این هشدار‌ها را به شکلی نرم نشان می‌دهند و اگر به این هشدار‌ها توجه نشود و مردم رویه جدید اصلاحات را در زندگی خود نبینند، طبیعتا در نوع کنششان تغییر ایجاد خواهند کرد و ممکن است اعتراضات سخت‌تری رقم بخورد.
وی ادامه داد: اکنون همه جریان‌های سیاسی کشور خصوصا جریانی که پیروز شده است، باید بدانند که مشکلات کشور به گونه‌ای است که حتی نامزد‌های انتخابات هم آن را قبول داشتند و به آن اشاره کرده بودند. اکنون بهتر است به جای نگاه‌های جناحی و محدود، به سراغ دانشگاهیان و نخبگان بروند و از آنها برای خروج از شرایط فعلی و مشکلات، کمک بخواهند. با پول دادن مشکلی حل نمی‌شود.