رویداد۲۴ زینب غبیشاوی: «خیر» اولین پاسخ رئیسی به سوال خبرنگار روسی درباره احتمال دیدار او با جو بایدن رئیس جمهور آمریکا بود. همین جواب باعث شد درباره نحوه ارتباط ایران و آمریکا و موضوع سیاست خارجی ایران سوالاتی مطرح شود؛ سوالاتی که مهمترین آن این بود که تیم سیاست خارجی رئیسی چه کسانی هستند و تقابل با آمریکا با چه تاکتیکی انجام خواهد شد.
البته بعد از این نشست خبری، سخنگوی کاخ سفید در واکنش به این سخنان اعلام کرد: «ما در حال حاضر هیچ روابط دیپلماتیکی با ایران و یا هیچ برنامه‌ای برای دیدار در سطح رهبران نداریم. دیدگاه ما در این باره این است که رهبر ایران تصمیم‌گیرنده است.»
با توجه به ناآشنایی رئیسی از اصول دیپلماتیک، نگرانی از نحوه اجرای سیاست خارجی توسط دولت او یکی از نگرانی‌های کارشناسان و سیاستمداران است و با توجه به نزدیکی او به جلیلی، بسیاری سیاست‌های او را ادامه سیاست‌های احمدی نژاد و جلیلی در مذاکرات و ارتباط با سایر کشور‌ها می‌دانند. البته او در خصوص برجام در مناظره‌های انتخاباتی گفته بود: «ما به برجام به عنوان یک قراردادی که مقام معظم رهبری آن را با ۹ بند تأیید کردند حتماً به عنوان یک قرارداد و تعهدی که همه دولت‌ها باید به آن پایبند باشند، پایبند هستیم اما برجام را شما نمی‌توانید اجرا کنید. برجام یک دولت مقتدر می‌خواهد که آن را اجرا کند.» مشخص نیست که اعتقاد رئیسی به برجام واقعی است یا نمایشی، که البته می‌توان این موضوع را در چینش تیم سیاست‌خارجی و عملکرد او در ماه‌های آینده بررسی کرد.
حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین الملل به رویداد ۲۴ می‌گوید: صرف اینکه دیداری میان روسای جمهور انجام شود یا نه، مشکلی حل نمی‌شود، اگرچه می‌توان یک پالس مثبتی برای طرف مقابل داشت، اما به هیچ عنوان نباید این توهم را داشته باشیم که با انجام دادن یک دیدار، مشکلات و روابط دو کشور حل شود. مانند استدلال‌هایی که ترامپ می‌اورد و می‌خواست با رهبر کره شمالی دیدار کند، اما دیدیم که سه بار هم ملاقات کردند، اما هیچ نتیجه‌ای در بر نداشت. ملاقات کردن بدون داشتن برنامه عملا بی فایده است.
وی ادامه داد: به نظرم صحبت درباره دیدار روسای جمهور ایران و آمریکا هیچ تاثیری ندارد و صرفا تاثیری که دارد در جهت فضاسازی مثبت است و می‌واند پالس روانی مثبت یا منفی ایجاد کند. اگر رئیسی بداند با دیدار کردن می‌تواند مشکلات را حل و فصل کند، حتما ملاقات خواهد کرد. اما چون می‌داند صرفا با دیدار مشکلی حل نمی‌شود، در جواب سوالی در خصوص دیدار با رئیس جمهور آمریکا، می‌گوید خیر! این خیر به معنای رد کردن مطلق هرگونه مذاکره و دیداری نیست، این برای شرایط فعلی است که آمریکا خودش برجام را امضا کرده و بعد از آن خارج شده است. به نظرم در ابتدا باید ریشه مشکلات دو کشور را پیدا کرد، بعد به حل آن‌ها پرداخت و شاید یکی از راه‌های آن دیدار دو جانبه باشد.
بهشتی پور با بیان اینکه باید بدانیم که آمریکا اساسا ماهیت جمهوری اسلامی را قبول ندارد بنابراین به سمت حل مشکلات نمی‌رود، یادآور شد: ما نیز باید به سمت کار کارشناسانه در این خصوص برویم. سوالی که پیش می‌آید این است مسیری که در این مدت در قبال آمریکا در پیش گرفته‌ایم چاره‌ساز بوده است یا نه؟ آیا ما را نتیجه مطلوب رسانده است؟ آیا بهتر نیست مسیر را تغییر دهیم؟ شاید دولت رئیسی کمیته‌ای تشکیل دهند و ببینند که آیا این مسیری که در ۴ دهه گذشته داشتیم، درست بوده است؟ با توجه به این که آمریکا ماهیت ما را قبول ندارد، ما باید چه مسیر و استراتژی را در پیش بگیریم. معتقدم که در سیاست هزار راه نرفته وجود دارد و اگر اراده وجود داشته باشد می‌شود راه‌های جدید را سنجید و از تجربه سایر کشور‌ها در این خصوص بهره برد.
بیشتر بخوانید: سرنوشت برجام در دولت رئیسی / معضل بایدن در مواجهه با دولت جدید ایران چیست؟
این کارشناس می‌گوید در شرایطی که در آن قرار داریم، احتمال مذاکره پشت پرده با آمریکا صفر است. نمی‌توان به سیاست نگاه مطلق داشته باشیم، ولی با این حال احتمال مذاکره پشت پرده را شاید کمتر از یک درصد بدانم. مذاکرات علنی به نتیجه نرسیده است چه رسد به مذاکرات غیرعلنی. مذاکره نکردن یعنی کاملا در مذاکرات را بسته است، اما اینکه می‌گوید در سطح رئیس جمهور مذاکره نمی‌کند متفاوت است و آنهم به این دلیل است که هنوز چیزی مشخص نیست. یک زمانی است که فقط می‌خواهیم مذاکره کنیم برای عکس گرفتن، که صرفا جو روانی مثبت ایجاد می‌کند و بعد هم تمام می‌شود. دیدار‌های ترامپ با رهبر کره شمالی در این کتگوری می‌گنجید که دردی را دوا نکرد.
بهشتی‌پور با بیان اینکه همه می‌دانند طرفدار پروپاقرص برجام هستم، تصریح کرد: برجام سندی است که بسیاری از مشکلات امنیتی و سیاسی ما را حل کرد و اگرچه در حوزه اقتصاد دستاورد‌هایی که انتظار داشتیم را به ما نداد که آنهم به دلیل خروج آمریکا از برجام بود. اما از جنبه حقوق بین الملل، امنیت بین الملل، روابط دیپلماتیک و بسیاری از مشکلات ایران را حل کرد و یکی از مهمترین آن حل کردن PMD بود که برای ایران پرونده‌سازی کرده بودند؛ بنابراین آینده برجام هم به عنوان توافقی که بعد از جنگ جهانی دوم که توانسته بود یک مسئله بین المللی را از طریق دیپلماتیک حل کند، دستاورد بسیار بزرگی برای ایران است. از همین رو فکر می‌کنم هم طرف ایرانی و هم طرف آمریکایی و اروپایی، برجام را حفظ خواهند کرد و از دست نخواهند داد، حتی اگر با مشکلات متعددی مواجه شوند.
او ادامه داد: در خصوص برجام و ادامه دادن یا ندادن آنهم دولت رئیسی تعیین‌کننده نخواهد بود. این موضوع از ابتدا در شورای عالی امنیت ملی و در سطح بالا دستی مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار گرفته بود و مربوط به دولت‌ها نیست، به نظرم نظام جمهوری اسلامی ایران برجام را در مجموع قبول دارد در عین حال که نقد‌هایی هم به آن دارند. اگر آن را قبول نداشتند همان زمان که آمریکا از برجام خارج شد ایران هم از فرصت استفاده می‌کرد و از این توافقنامه خارج می‌شد. دلیل عدم خروج از آن این است که در مجموع مزایای برجام را بیش از معایب آن می‌بینند و از همین رو دولت رئیسی هم همین مسیر را ادامه می‌دهد. سیاست‌های خارجی را اساسا دولت‌ها تعیین نمی‌کنند بلکه آن‌ها فقط مجری هستند. در نحوه اجرا و کارشناسی، وزارت خارجه حضور دارند، اما تصمیم‌گیری در نهاد‌های بالادستی صورت می‌گیرد. ولی تفاوت جلیلی و ظریف در نحوه اجراست. مثلا زمانی که جلیلی برای مذاکره می‌رفت یک مترجم هم بود و زمان زیادی صرف ترجمه کردن می‌شد و صحبت‌های فلسفی. اما ظریف علاوه بر اینکه مستقیم به انگلیسی صحبت می‌کرد، برخلاف جلیلی، در چارچوب حقوق بین الملل صحبت می‌کرد و طرف مقابل هم کاملا درک می‌کرد. زمانی که به جای حقوقی با طرف فلسفی صحبت می‌کنید، خب مشخص است که کار نتیجه‌ای ندارد.
بهشتی پور با اشاره به روابط ایران و اتحادیه اروپا در دولت رئیسی گفت: رابطه ایران و اروپا نیز تحت تاثیر برجام است، اگر برجام حل شود روابط به سمت بهبودی می‌رود، اما اگر اینطور نشود، روابط ما با اروپا نیز سخت‌تر خواهد شد.
این کارشناس سیاست خارجی با اشاره به سرانجام توافق ایران و چین در دولت ابراهیم رئیسی گفت: این یکتوافقی بود که اگر هر بند از آن بخواهد اجرایی شود، باید قرارداد نوشته شود و در مجلس به تصویب برسد. هر سرفصلی که وجود دارد اگر بخواهد اجرایی شود باید برای آن یک قرارداد نوشته شود و بعد هم به تصویب مجلس برسد. دولت رئیسی هم این موضوع را پیگیری می‌کند و حتی اگر همتی هم رئیس جمهور شده بود این توافقنامه را پیش می‌برد، زیرا ارتباط با سایر کشور‌ها به نفع منافع ملی ماست. از سوی دیگر تغییری هم در روابط ایران با روسیه و چین ایجاد نخواهد شد. زیرا ایران تلاش دارد با همه کشور‌هایی که می‌خواهند با ایران همکاری کنند، روابطی را ایجاد کند. بنابراین، چون این تمایل از چین و روسیه و هند زیاد نشان داده می‌شود، ایران هم تمایل به ادامه همکاری است. اگر اروپا هم تمایلی نشان دهد، ایران هم از این موضوع استقبال خواهد کرد.