رویداد۲۴ لیلا فرهادی: سی و سه سال پیش، دولت چین تظاهرات دانشجویان این کشور را به شدید‌ترین شکل ممکن سرکوب کرد. صد‌ها (و بر اساس برخی برآورد‌ها هزاران) معترض کشته شدند. هر سال مردم در سراسر جهان در سالروز حادثه موسوم به میدان «تیان آن‌من» گرد هم می‌آیند، اما چیزی که در چین تغییر کرده نه حرکت به سمت دموکراسی، بلکه تبدیل شدن به یک دیکتاتوری تا بن دندان مسلح به تکنولوژی است.
از هفته گذشته چندین شهر چین از جمله پکن، شانگهای و گوانژو درگیر اعتراضات به سیاست «کوید صفر» دولت چین شده‌اند. اگرچه ظاهرا دولت چین عقب‌نشینی کرده و در پاسخ به معترضان وعده کاهش سختگیری‌ها و محدودیت‌های کرونایی را داده است، اما اعتراضات اخیر چین بار دیگر اهمیت یک مساله را به جهان یادآوری کرد. اینکه یک دیکتاتوری چطور می‌تواند از فناوری به نفع بسط قدرتش بهره‌برداری کند.
بسیاری از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام، فیسبوک، واتساپ، ردیت، یوتیوب، تامبلر، کوئرا و توییتر در چین فیلترند. چین شبکه‌های اجتماعی خودش را از جمله وی‌چت و تیک‌تاک را به عنوان آلترناتیو همه شبکه‌های اجتماعی، در اختیار یک سوم جمعیت جهان (چین ۱.۸ میلیارد جمعیت دارد) قرار داده و از طریق آن جمعیتش را رصد می‌کند.
بلومبرگ در ماه جولای گزارشی منتشر کرد و مدعی شد که «وی چت» اصلی‌ترین اپلیکشین مورد استفاده چینی‌ها به ابزار جاسوسی دولت چین تبدیل شده است. در این گزارش آمده دنیای بدون تلفن‌های همراه هوشمند را تصور کنید! هر چیز ساده‌ای اعم از سفارش دادن یا در دسترس بودن بدون این تلفن‌های همراه به سختی ممکن بود. این وضعیت را در چین بدون «وی چت» باید تصور کنید.
شاید این اپلیکشن یک پلتفرم ارائه خدمات پیام‌رسان به نظر برسد، اما عملا همه زندگی روزمره یک فرد چینی را اعم از کار‌های بانکی، بازی، موزیک گوش دادن، شبکه اجتماعی، پیام رسان و خرید کردن را در خود جای داده و بزرگترین شبکه اجتماعی مورد استفاده در چین است و افراد تقریبا تحت هیچ شرایطی وی چت را نمی‌بندند.
اما این اپلیکشین به ابزار جاسوسی دولت چین است و دولت از آن برای رصد شهروندان استفاده می‌کند. وال استریت ژورنال هم گزارش مشابهی منتشر کرده و بر این ادعا صحه گذاشته است. این رسانه گفته دولت چین با استفاده از وی چت مخالفانش را پیدا و مجازات می‌کند.
سانسور شبکه‌های اجتماعی و فیلترینگ اینترنت در دولت چین بسیار فراگیرتر از چیزی است که فکر می‌کنید. به گزارش رویداد۲۴ هر ساله دولت چین بر محدودیت‌های VPNها می‌افزاید و تقریبا دسترسی به اینترنت آزاد با وی.پی.ان را غیر ممکن می‌کند.
سال ۲۰۱۹ نشریه EFF گزارشی منتشر کرد و در آن به برخی روش‌های سانسور و سرکوب تکنولوژیکی دولت چین اشاره کرد. بر اساس این گزارش برای بسیاری از چینی‌ها سانسور شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های پیام‌رسان از طریق فیلتر کردن کلمات کلیدی معمولی و اخیراً تطبیق تصویر و حذف آن یک امر عادی است.
در ژوئن ۲۰۱۳ گروهی با عنوان «سیتیزن لب» فهرستی از کلمات سانسور شده در شبکه‌های اجتماعی چین مربوط به سالگرد اعتراضات میدان «تیان آن من» را جمع‌آوری کردند و مشخص شد که دولت در آستانه سالگرد این واقعه کلماتی نظیر «امروز» و «فردا»را هم در فهرست فیلترینگ قرار داده است!
جالب اینجاست که برخی پلتفرم‌های آمریکایی هم در سانسور و فیلترینگ به دولت چین کمک می‌کنند. از سال ۲۰۱۷، اپل‌استور، VPNها را برای لوکیشن چین حذف کرده است. این ممنوعیت‌های اپلیکیشن در طول زمان ادامه یافته و بدتر شده است. به غیر از VPNها، اپل‌استور اپلیکیشن برخی رسانه‌ها از جمله نیویورک تایمز، رادیو آزاد آسیا، اخبار تبت، صدای تبت و دیگر نشریات حقوق بشری به زبان چینی را هم برای چین حذف کرده است.
جالب‌تر اینکه در آستانه سالگرد حادثه «تیان‌آن‌من» سال ۲۰۱۹، اپل موزیک‌های مرتبط با این حادثه را هم سرویس استریم چینی خود حذف کرد. آهنگ ۱۹۹۰ جکی چونگ از هنگ‌کنگ که به میدان «تیان‌آن‌من» اشاره داشت، و همچنین آهنگ‌های فعالان دموکراسی‌خواه در حمایت از اعتراضات مدنی هنگ‌کنگ از جمله این موزیک‌ها بوده است.
بیشتر بخوانید: چرا نماد معترضان در چین، کاغذ سفید است؟ +فیلم
دولت چین به طور روتین دست به قطع و تعطیلی سراسری شبکه‌های اجتماعی می‌زند. برای مسال به طور مستمر یک هفته قبل از سالگرد حادثه «تیان‌آن‌من»، همه شبکه‌های اجتماعی به طور همزمان به دلی «تعمیر و نگهداری اینترنت» قطع می‌شوند. پیام رسان WeChat هم کاربران را از تغییر تصاویر نمایه و نام مستعار و حتی ارسال پیام‌هایی با برخی کلید واژه‌ها در این مدت جلوگیری می‌کند.
استفاده وسیع دولت چین از تکنولوژی برای رصد شهروندان به کابوس حقوق بشری تبدیل شده است. نیویورک تایمز سال ۲۰۱۹ گزارشی نتشر کرد و نوشت: «چین اولین دولت در جهان است که به طور عامدانه از هوش مصنوعی شناسایی و بازداشت افراد به دلایل نژادی، قومی، دینی یا اختلافات سیاسی استفاده می‌کند.»
بسیاری از محققان به اشتباهات و محدودیت‌های سیستم‌های تشخیص چهره مبتنی بر هوش مصنوعی اشاره کرده‌اند و معتقدند بهترین سیستم‌های هوش مصنوعی هم برای رصد درست نیاز به صد‌ها کارمند برای تایید نتایج دارد با این حال این محدودیت‌ها ظاهرا مانع از تلاش‌های دولت چین برای استفاده از این فناوری‌ها در سرکوب اعتراضات نشده است.
سال ۲۰۱۷ برخی گزارش‌ها منتشر شده که نشان می‌دهد مقامات چین فارغ از میزان خطا و هزینه‌های گزاف، در ایجاد یک سیستم مبتنی بر تئوری «دوربین سراسربین» یا «Panopticon» در کشور اصرار دارند. نیویورک تایمز در گزارش خود گفته بخش مهمی از هزینه‌های این سیستم صرف کارمندان آن می‌شود، چون تعداد بی‌شماری کارمند برای این دولت پلیسی مسلح به فناوری نیاز است.
خبر‌هایی که از چین مخابره می‌شود محدود است. چین اصولا به خبرنگاران ویزا نمی‌دهد و یکی از بدترین رکورد‌ها را در بازداشت و حبس خبرنگاران دارد. هر فرد یا گروهی که در انداختن نورافکن بر سیاست‌های سرکوبگرانه چین نقش داشته باشد تحت تعقیب دولت قرار می‌گیرد با این حال همین مقدار خبری که از چین می‌رسد بسیار مفید است و زمینه آغاز پروژه‌هایی برای پاسخگو کردن دولت چین را فراهم کرده است.
با وجود قطع مستمر وی‌پی‌ان‌ها توسط دولت، هنوز کاربران زیادی در چین از فیلترشکن‌ها استفاده می‌کنند. فیلترشکن «وی۲ری» که اخیرا و بعد از قطعی و فیلترینگ سراسری شبکه‌های اجتماعی در ایران بسیار پر کاربر شده در واقع ساخته چینی‌هاست. نیمه اول سال ۲۰۱۹ تحقیقاتی در چین انجام شد که نشان می‌داد ۳۵ درصد کابران چینی از وی‌پی‌ان استفاده می‌کنند و احتمالا این رقم در مجموع برای کاربرانی که از فیلترشکن‌های دیگر استفاده می‌کنند بسیار بیشتر هم باشد.