رویداد۲۴ نازیلا معروفیان: طرفدرانش او را «میراث‌دار خاندان ایران‌ساز» و منتقدانش او را «سوداگر رسیدن به حکومت پادشاهی» میدانند. جمهوری اسلامی هم نام «ربع پهلوی» را برای او برگزیده است؛ به این معنا که رضا شاه پهلوی کامل بود؛ محمدرضا شاه نیمه و رضا پهلوی هم ربع است!
رضا پهلوی پسر آخرین پادشاه ایران است که از روز خروج از ایران با حکومت جمهوری اسلامی مقابله میکند و در حال حاضر به عنوان مهمترین چهره اپوزیسیون مطرح است.
رضا پهلوی ۹ آبان ۱۳۳۹ در تهران متولد شد. وی فرزند ارشد محمدرضا پهلوی و فرح پهلوی است و مطابق قانون اساسی مشروطه، ولیعهد سابق ایران است. رضا پهلوی برادر بزرگتر علیرضا، فرحناز، لیلا و برادر کوچکتر و برادر ناتنی شهناز پهلوی است. لیلا پهلوی جوان‌ترین فرزند فرح پهلوی در سال ۱۳۷۹ در لندن خودکشی کرد. سال ۱۳۸۹ هم برادر کوچکتر رضا پهلوی در بوستون آمریکا در آپارتمان خودش بر اثر خودکشی درگذشت.
رضا پهلوی در ۶ سالگی به کاخ بازسازی شده خود واقع در مجموعه باغ نیاوران نقل مکان کرد. یکسال بعد محمدرضا پهلوی در کاخ گلستان، تاج ولیعهدی را بر سر او گذاشت به طوری‌که اگر حکومت سلطنتی از بین نمی‌رفت، رضا پهلوی پس از زمامداری پدرش رسما پادشاه ایران میشد.
رضا پهلوی خلبانی را در سن ۱۳ سالگی آموخت و در تاریخ ۱۳ اسفند ۱۳۵۶، نخستین پرواز انفرادی خود را با جنگنده F5 انجام داد. همزمان با انقلاب ۵۷، رضا پهلوی در حال گذراندن دوره آموزش پرواز جنگنده در پایگاه نیروی هوایی ریس در تگزاس بود اما با وقوع انقلاب ۵۷ دیگر هیچوقت نتوانست به ایران بازگردد.
رضا پهلوی تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته علوم سیاسی در کالج «ویلیامز» ماساچوست آغاز کرد که به دلیل خروج پدرش از ایران، وقفه‌ای طولانی در ادامه تحصیلش اتفاق افتاد اما پس از مرگ پدر دوباره تحصیل خود را ادامه داد. رضا پهلوی در ۲۲ خردادماه ۱۳۶۵ با دختری به نام «یاسمین اعتماد امینی» که در آن زمان ۱۷ سال داشت، ازدواج کرد که حاصل این ازدواج سه دختر به اسم‌های نور، ایمان و فرح است.
بیشتر بخوانید: خاندان پهلوی هنگام خروج از ایران چقدر پول با خودشان بردند؟
به گزارش رویداد۲۴ قدمت بحث بر سر میزان ثروت خاندان پهلوی به اندازه قدمت حکومت جمهوری اسلامی است. اما مهمترین بحث درباره آن اخیرا مطرح شده است. دی ماه ۱۴۰۱ علی بهادری جهرمی سخنگوی دولت ابراهیم رئیسی طی اظهاراتی در توییتر نوشت «محمدرضا پهلوی به هنگام خروج از ایران علاوه بر ۳۵ میلیارد دلار پول نقد، لیستی از جواهرات از جمله ۳۸۴ چمدان جواهر و الماس، دو تاج با پنج هزار قطعه الماس، ۵۰ قطعه زمرد و ۳۶۸ حبه مروارید که از نظر قیمت غیرقابل تخمین است را با خود از کشور خارج کرده است.»
ویلیام برنیگین در واشنگتن پست نوشته است که ثروت خاندان پهلوی «سرسام‌آور» دانسته است. براساس تخمین اقتصادانان ثروت خاندان پهلوی به میلیارد‌ها دلار می‌رسد! واشگتن پست به نقش «بنیاد پهلوی» برای خلق ثروت اشاره کرده است و نوشته «ابزار اصلی ثروت شاهنشاهی ایران چه در داخل و چه در خارج از ایران، بنیاد پهلوی بوده است. این بنیاد در ظاهر موسسه خیریه، اما در عمل عمدتا یک خانه سرمایه‌گذاری سودآور برای خاندان پهلوی بوده است.»
آنگونه که از اسناد تاریخی آمده بیشتر ثروت خاندان پهلوی در خارج از ایران به بعد از سال ۱۳۳۲ برمی‌گردد. هنگام کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ که شاه و ثریا از ایران فرار کردند گفته میشود شاه در آن دوره وضعیت مالی خوبی نداشت به همین دلیل او تصمیم گرفت که پس از بازگشت این رویه را ادامه ندهد به طوری‌که اگر زمانی خود و خانوادش خواستند از ایران خارج شوند، بتوانند به لحاظ مادی خودشان را تامین کنند.
روزنامه کریستین ساینس مونتیور در مقابله‌ای که سوم اردیبهشت ۱۳۵۹ چاپ شد به نقل از بارباراوالترز، خبرنگار آمریکایی که گفته میشود روابط نزدیکی با دولتمردان حکومت پهلوی داشت، دارایی‌های محمدرضا شاه را بین ۵۰ الی ۱۰۰ میلیون دلار برآورد کرد، اما از آن طرف رابرت آرمایو، سخنگوی شاه به این روزنامه گفته بود که ثروت محمدرضا شاه از بسیاری از ثروتمندان آمریکایی کمتر است.
مدت‌ها پیش یک وکیل آمریکایی به نام «پل او دوایر»، از طرف دولت انقلابی ایران از خاندان پهلوی در دادگاه نیویورک شکایت کرد و خواهان بازژس گیری ۵۶ میلیارد دلار از دارایی مردم ایران شد. او همچنین شکایتی علیه اشرف پهلوی هم مطرح کرد، اما در نهایت دادگاه عالی ایالت نیویورک این شکایت‌ها و ادعا‌ها را رد و نادرست دانستند.
یکی از مواردی که همواره مورد انتقاد بسیاری از مخالفان خاندان پهلوی بوده، مشخص نبودن شغل و راه درآمد اوست. نقدی که رضا پهلوی نه تنها نتوانست با جواب خود مخالفان را اقناع کند بلکه به میزان مخالفت‌ها و شبهات بیش از پیش افزود. وی در پاسخ به سوال خبرنگار رادیو فردا در رابطه با شغل و راه‌درآمدش می‌گوید: «در واقع شغل من در این سالها، مبارز سیاسی بوده است.»
رضا پهلوی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا از این راه درآمدی دارد یا به طور کلی راه درآمد خود و خانوادش چیست اظهار کرد: «مبارزه سیاسی درآمدی ندارد. من خوشبختانه با کمک خانواده‌ام تا به حال توانسته‌ام زندگی‌ام را بگذرانم. هزینه‌های من و خانواده‌ام را هم میهنان و مادرم می‌دهد تا همه انرژی خود را برای مبارزه سیاسی بگذارم!»
براساس گفته‌های رضا پهلوی آن چیز که مشخص است این است که او در طی این سالها هیچ شغل و راه درآمدی نداشته و همین هم به گمانه‌زنی‌ها علیه او و خانواده‌اش افزوده است که چطور یک خانواده چهل و اندی سال کار نکنند، اما از بهترین رفاه مالی در آمریکا برخوردار باشند؟
آغاز فعالیت‌های سیاسی رضا پهلوی را میتوان پس از مرگ پدرش دانست. رضا پهلوی زمانی‌که در مراکش حضور داشت با کمک مالی «رادیو نجات ایران» در قاهره شروع به فعالیت علیه حکومت جمهوری اسلامی کرد. سال ۱۳۶۲ همزمان با ترور ارتشبد غلامعلی اویسی فعالیت‌های سیاسی پهلوی کاهش یافته که از سرگرفتنش به بعد از مهاجرتش به آمریکا موکول شد.
رضا پهلوی با آغاز هر ناآرامی در ایران فعالیت خود را شدت یافته و سعی میکرد اعتراضات مردم را به «انقلاب» منتهی کند. اوج فعالیت‌های سیاسی رضا پهلوی به بعد از مرگ مهسا امینی برمی‌گردد؛ با آغاز اعتراضات مردمی در شهریور ۱۴۰۱ در ایران، رضا پهلوی سعی داشت با رهبری اعتراضات مسیر ان را به تغییر حاکمیت در ایران منتهی کند.
وی در سال ۱۳۸۸ با حمایت از جنبش سبز گفت: «اگر آمریکا قصد تعامل با ایران را دارد باید بهترین گزینه را برای تعامل در ایران انتخاب کند که پیشنهاد من بهترین و شایسته‌ترین گزینه؛ «جنبش سبز» است. اگر آمریکا از جنبش سبز حمایت کند در حقیقت از جنبش مردم ایران برای به دست آوردن دموکراسی و حقوق بشر حمایت کرده است و این امر به غرب کمک خواهد کرد تا مساله هسته‌ای ایران را نیز حل و فصل کند.»
پهلوی در اظهارات دیگر مدعی شد که با رهبران جنبش سبز ارتباط داشته و با آنها گفتگو کرده است. ادعایی که سبب واکنش تند اصولگرایان شد.
رضا پهلوی در فروردین سال ۱۳۹۶ طی گفت‌وگویی با آسوشیتدپرس اعلام کرد که مایل به دیدار با دونالد ترامپ میباشد. به ظن وی ترامپ یکی از کسانی بود که خواهان تغییر رژیم در ایران بوده؛ زیرا به اعتقاد وی حکومت جمهوری اسلامی ذاتا اصلاح‌پذیر نیست.
چند ماه بعد، با آغاز اعتراضات مردمی در دیماه به دلیل گرانی در مشهد و برخی شهر‌های دیگر، برخی چهره‌های مخالف جمهوری اسلامی من جمله رضا پهلوی شروع به واکنش نشان دادن و اظهارنظر کردند. رضا پهلوی در پیامی در صفحه تلگرام خود نوشت: «هم‌میهنان عزیز، فریاد حق طلبانه شما بیانگر اگاهی و دانایی شماست از حقوقتان در اعتراض به ظلم و بی عدالتی.»
این اظهارات در حالی مطرح شده بود که برخی از معترضان سال ۹۶ شعار‌هایی در جهت حمایت از حکومت پیشین ایران یعنی پهلوی نظیر «رضاشاه روحت شاد» سر دادند. او در بخشی دیگر از اظهارات خود در همان سال به رادیوفردا گفته بود که دغدغه پادشاهی ندارد و دموکراسی، حقوق بشر و سکولاریسم برایش اولویت دارد. ادعایی که توسط برخی از مخالفان او نادرست و صرفا برای جلب رضایت عموم گفته میشود.
رضا پهلوی سال ۱۳۹۸ را با جمله «من به نجات ایران ایمان دارد.» آغاز کرد. او ۲۴ آبان ۱۳۹۸ در صفحه توییتری خود در واکنش به اعتراضات مردمی به سبب گران شدن بنزین نوشت: «نظامی که با وعده مجانی کردن آب و برق بر سرکار آمد، نفت را برای حامیان غیر ایرانی‌اش و فقر رنج را برای ایرانیان رایگان کرده است. تنها راه چاره، برانداختن این فرقه تبهکار ضد ایرانی است.» پهلوی همچنین در آذرماه همان سال با انتشار بیانیه‌ای گفت که «فروپاشی حکومت اسلامی قطعی است.»
به دنبال مرگ مهسا امینی در گشت ارشاد، تظاهرات اعتراضی در ایران بالا گرفت و فصل جدیدی از اعتراضات در ایران آغاز شد. این بار مردم نه فقط به‌خاطر مسائل معیشتی بلکه به دلیل آزادی‌های سیاسی، اجتماعی و تبعیض‌های جنسیتی به خیابان ریختند. تداوم اعتراضات در ایران و سرکوب مخالفان، تب و تاب اپوزیسیون خارج از کشور مخالف جمهوری سلامی را بیش از پیش افزایش داد.
از حامد اسماعیلیون گرفته تا مسیح علینژاد و علی کریمی و رضا پهلوی هر کدام به روشی از اعتراضات و جنبش زنان ایران حمایت کردند. رضا پهلوی در ۲۵ شهریورماه ۱۴۰۱ در صفحه توییتری خود نوشت که «مهسا امینی همچون دختر خود من است که در ایران قربانی شده است از تمامی هم‌وطنانم، زن و مرد، می‌خواهم به هر شکلی که میتوانند در مقابل این توحش بایستند و پشتیبان زنان آزادیخواه ایران باشند.»
پسر آخرین پادشاه ایران چهار روز پس از اولین واکنش خود به این موضوع یعنی در ۲۹ شهریور ۱۴۰۱ نوشت: «تداوم و فراگیر کردن اعتراضات و اعتصابات، کلید پیروزی است.» با تداوم تظاهرات اعتراضی در ایران فعالیت گروه‌های اپوزیسیون در خارج از کشور بیشتر از گذشته شد. رضا پهلوی هم در این مسیر سعی داشت با رهبری کردن گروه اپوزیسیون مختص به خود و ائتلاف کردن با دیگر گروه‌ها، شعله اعتراضات را روشن نگه دارد.
روز پنجم مهر ماه ۱۴۰۱ رضا پهلوی و چند تن از فعالان سیاسی و فرهنگی دیگر بیانیه‌ای را امضا کردند که در آن آمده بود که «اقشار و گروه‌های مختلف ایران از معلم تا کارگر، از کاسب تا بازاری، از دانش آموز تا دانشجو، از کامیون‌داران تا اتوبوس رانان، همه و همه در تب و تاب تدارک اعتصاب و دست کشیدن از کار هستند.»
طی اعتراضات سراسری در ایران واکنش‌های رضا پهلوی هم در این خصوص بسیار بیشتر از سایر تجمعات سالهای گذشته بود. برخی از منتقدان اعتقاد داشتند که ولیعهد سابق ایران فکر و خیال رسیدن به تخت پادشاهی دارد. ادعایی که بارها توسط رضا پهلوی تکذیب شده، اما برخی از اظهارات او چیز دیگری به مخاطب می‌فهماند.
بیشتر بخوانید:
پیمان نوین با شازده/ اگر کودتای سوم اسفند در ایران اتفاق نمی‌افتاد ... (فیلم)
چرا رضا پهلوی فرد شایسته‌ای برای اداره حکومت نیست؟/ من وکالت نمی‌دهم!
رضا پهلوی سال ۱۳۹۹ اعلام کرد که قصد دارد طی یک پیمان نوین با ایرانیان سخن بگوید؛ وی در این خصوص گفت: «به دنبال رسیدن به قدرت نیست و میخواهد راهگشای روند دموکراتیک شدن کشور باشد.» او طی سخنرانی ۱۵ دقیقه‌ای که داشت از دیگر گروه‌های مخالف جمهوری اسلامی خواست که با او همراه شوند و ائتلاف کنند که البته این حرکت وی انتقاداتی را هم در پی داشت. منتقدان پهلوی اعتقاد دارند که وی میخواهد رهبری اپوزیسیون خارج از کشور را بر عهده بگیرد و این میتواند سرآغاز رسیدن به آرزوی دیرینه خود یعنی پادشاهی ایران باشد.
پس از ماجرای «پیمان نوین» و شروع اعتراضات سراسری در ایران، هشتگ «من وکالت میدهم» در توییتر تکرار شد. در طومار اعطای وکالت/نمایندگی به رضا پهلوی در شبکه من‌‍وتو ایجاد شد، از مردم خواسته شد برای رهبری این جنبش به رضا پهلوی وکالت دهند. مجموع امضاهای این کارزار به بیش از چهارصد هزار امضا هم نرسید!
این کارزار مخالفانی نیز داشت؛ گروهی از مخالفان با انتقاد از کارزار اعطای وکالت آن را خلاف همبستگی و ائتلاف و از طرفی اقدامی فرصت‌طلبانه انحصارگرایانه توسط هواداران پهلوی بوده است. مخالفان پهلوی معتقد هستند که چرا باید در چنین شرایطی «فردگرایی» محور اصلی باشد و دیگر گروه‌ها را کمرنگ یا نادیده گرفت؟
?️?️?️گور پدر دروغگویت ما دانشجو بودیم چه پولی فرح می داد خدا لعنت کند هر کس دروغ می‌گوید