رویداد۲۴ سعید شمس: اختلاف ایران و آذربایجان بر سر درخواست باکو برای ایجاد یک «کریدور» از نخجوان به سرزمین اصلی و بستن مرزهای جغرافیایی ایران و ارمنستان بوده است. در حقیقت اجرای درخواست علی‌اف و باز کردن کریدور نخجوان برای جمهوری آذربایجان به این معناست که ایران مرز خود با ارمنستان را از دست خواهد داد. طبیعی است هرگونه تغییر در مرزهای ایران با مخالفت مقامات کشور روبرو خواهد شد.
اختلاف بر سر باز کردن کریدور نخجوان در مقطعی عاقبت به قطع روابط دیپلماتیک باکو با تهران و خروج اعضای سفارت این کشور از ایران انجامید. البته اقدام باکو در تخلیه سفارت در نتیجه حمله به این سفارتخانه و کشته شدن یکی از اعضای این نهاد دیپلماتیک بود، اما به نظر می‌رسید با توجه به توضیحات رسمی ایران درباره علت حادثه، اصرار دولت باکو در تروریستی خواندن آن، بهانه‌جویی بوده باشد. با همه این احوال اتفاقی که افتاده افزایش تنش‌ها با همسایه شمال غربی ایران و احتمال بروز یک درگیری نظامی در مرزهای مشترک دو کشور است.
در شرایطی که جمهوری آذربایجان و مشخصاً الهام علی‌اف در چند ماه اخیر آشکارا به استقبال تنش با ایران رفته‌اند، این سوال مطرح می‌شود که باکو از گل‌آلود شدن آب چه سودی می‌برد؟ و مهمتر اینکه احتمال درگیری ایران و جمهوری آذربایجان چقدر است؟
علی بیگدلی کارشناس روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با رویداد۲۴ در پاسخ به این سوال گفته «اختلافات ایران و آذربایجان از سال ۱۹۹۰ میلادی آغاز شد، با این توضیح که این فضای چالشی دلیل‌های مختلفی دارد. اصلی‌ترین دلیل این بود که با درنظر گرفتن جمعیت ۶۰ درصدی شیعه در این کشور، ایران سعی کرد «کانون‌های مقاومت» در آذربایجان به وجود بیاورد که در واقع این موضوع استارت اختلاف دو کشور به شمار می‌رود. به طوری‌که آن‌ها تصمیم به تعطیلی کنسولگریی‌های ایران در کشورشان گرفتند.
بیگدلی می‌گوید: دلیل بعدی اختلاف هم این است که که قبلاً کامیون‌های آذربایجان، ایران را به عنوان مسیری برای رسیدن به ارمنستان، گرجستان و اروپا می‌دانستند اما بعد از مطرح شدن این بحث که آذربایجان با در اختیار گرفتن قره‌باغ دیگر احتیاجی به خاک ایران ندارد، ایران هم باطبع واکنش داد تا فاصله دیپلماتیک دو کشور بیش از پیش شود.
بیشتر بخوانید: پشت پرده تنش شدید بین ایران و آذربایجان چیست؟
او می‌گوید: موضوع دیگری که ایران و آذربایجان را وارد فضای تقابلی کرده است، به همراهی آذربایجان و اسرائیل بر می‌گردد. در واقع خاک این کشور برای اسراییلی‌ها به مثابه پایگاهی است که از آن طریق می‌توانند برای امنیت ایران دردسرساز باشند. به طوری‌که الی کوهن وزیر امور خارجه اسرائیل در ملاقاتی که با سفیر آذربایجان در تل‌آویو داشت، خواهان ایجاد جبهه‌ای متحد علیه ایران هستند. از طرف دیگر این‌طور گفته بود؛ همانطور که ایران در جوار اسرائیل از حزب‌الله لبنان پشتیبانی می‌کند، ما هم اجازه داریم در جوار ایران چنین ائتلافی را به وجود بیاوریم. بنابراین اسرائیل نه در تنها در آذربایجان، بلکه در ترکمنستان و آسیای مرکزی هم سعی اش را برای «نفوذ» به کار گرفته و تا حد زیادی موفق هم شده است.
استاد روابط بین‌الملل می‌گوید: با اینکه به حکم علم سیاست، کشور‌هایی که در مرز‌های‌شان احساس ناامنی بزنند، می‌توانند اقدام‌های نظامی را در دستور کار قرار بدهند، احتمال درگیری نظامی ایران و آذربایجان «صفر» است. اینکه هر دو کشور با روسیه رابطه نزدیکی دارند هم می‌تواند مهم باشد. اما متاًسفانه روس‌ها تا امروز به دلایل نامعلومی سکوت کرده‌اند و هیچ دخالتی درباره چالش ایران و آذربایجان نداشته است. همچنین آذربایجان با ترکیه مبادلات زیادی دارد و ترک‌ها هم به تازگی با اسرائیل مبادله سفیر داشتند تا بتوان به این تحلیل رسید که منطقه به استقبال فضای جدیدی می‌رود. تنها نکته مثبت این است که ایران و آذربایجان قطع به یقین وارد جنگ نظامی نخواهند شد. البته علم سیاست «لحظه»ها را جدی می‌گیرد. اما شرایط فعلی موید تلاش‌های زیادی است تا درگیری و جدال ایران و آذربایجان به نقطه پایانی برسد.