رویداد۲۴ | سیما صابری: آرتمیسیا اول کاریا، فرمانده نیروی دریایی جسور و متحد خشایارشا اول پادشاه ایران، یکی از جذاب‌ترین چهره‌های دنیای باستان است. دوران سلطنت و مشارکت او در نبرد بدنام سالامیس، او را به عنوان یک استثنای خارق‌العاده معرفی کرد، زنی که نه تنها حکومت می‌کرد، بلکه نیرو‌ها را به گرداب نبرد هدایت می‌کرد.
جزئیات مربوط به زندگی اولیه و خانواده آرتمیس تا حدودی مبهم باقی مانده است و در مه زمان و محدودیت‌های سوابق تاریخی پوشانده شده است.
آرتمیس که در یک دودمان معتبر به دنیا آمد، دختر لیگدامیس پادشاه هالیکارناسوس و مادری کرتی بود که نامش در تاریخ گم شده است. ترکیب میراث کاریایی پدرش و اصل و نسب کرت مادرش، زمینه فرهنگی غنی و متنوعی را به او داد، پیشینه‌ای که شاید بر رویکرد غیر متعارف او در رهبری و جنگ در آینده تأثیر گذاشت. پادشاهی هالیکارناسوس، واقع در ترکیه امروزی، بخشی از منطقه وسیع‌تر کاریا بود. این دولت شهر پرهیاهو که به دلیل موقعیت استراتژیک و تجارت دریایی پر رونق خود مشهور بود، به آرتمیس جوان تربیتی غرق در سیاست و تجارت اعطا کرد.
او در هنر‌های دیپلماتیک آموزش دیده بود و آمادگی لازم برای یک حاکم آینده را داشت. آرتمیسیا پس از مرگ شوهرش به سلطنت رسید، زیرا پسرشان پیسیندلیس برای حکومت خیلی جوان بود. آرتمیس به عنوان یک ملکه بیوه، ردای رهبری را به تن کرد و چنان سطحی از زیرکی سیاسی و مهارت استراتژیک را نشان داد که بسیار فراتر از انتظارات اجتماعی زنان در آن زمان بود. آرتمیس پس از صعود بر تاج و تخت هالیکارناسوس، خود را در کنترل منطقه‌ای مرفه و استراتژیک یافت.
حکومت او، اما بدون چالش نبود. او به عنوان یک زن در جامعه‌ای که عمدتاً مرد است، باید پیچیدگی‌های حفظ قدرت و کسب مشروعیت را در میان اتباع خود و دولت‌های همسایه دنبال می‌کرد. با وجود این، آرتمیس ثابت کرد که یک رهبر مؤثر و زیرک است.
حکومت او با تمرکز بر ثبات داخلی و رونق اقتصادی شناخته شد. او تجارت و بازرگانی را پرورش داد و از موقعیت هالیکارناسوس به عنوان یک مرکز دریایی مهم نهایت استفاده را برد. این امر اقتصاد دولت شهر را تقویت کرد و جایگاه آن را در میان مناطق همسایه افزایش داد. او همچنین درک عمیقی از چشم انداز ژئوپلیتیک زمان خود نشان داد و به طرز ماهرانه‌ای تعادل ظریف قدرت و اتحاد‌ها را حفظ کرد.
سلطنت آرتمیس نیز با مهارت دیپلماتیک او همراه بود. او موفق شد تا حدی از استقلال را حفظ کند و در عین حال با امپراتوری قدرتمند ایران همسو بود، تعادلی که نیاز به ظرافت و آینده نگری استراتژیک داشت. علاوه بر دستاورد‌های سیاسی و اقتصادی، آرتمیس به خاطر حمایت از هنر و فرهنگ شهرت داشت.
بیشتر بخوانید:
خشایارشا پادشاه جنگ‌طلب هخامنشی
هالیکارناسوس تحت حکومت او شکوفا شد و به عنوان مرکز یادگیری و فرهنگ شهرت یافت.
جایگاه آرتمیس در تاریخ برای همیشه با نقش استراتژیک و شجاعانه او در جنگ‌های یونان و ایران، به ویژه نبرد سالامیس در سال ۴۸۰ قبل از میلاد مشخص شده است.او به عنوان متحد خشایارشا یکم پادشاه ایران، ناوگان پنج کشتی خود را رهبری می‌کرد و او تنها زن در میان فرماندهان نظامی خشایارشا بود.
علیرغم اینکه کاریا یک دولت تابع امپراتوری ایران بود، شرکت کاریا در جنگ اجباری نبود. با این حال، آرتمیس با نشان دادن وفاداری خود به خشایارشا، و شاید مهمتر از آن، زیرکی و شجاعت تاکتیکی خود موقعیت خوبی کسب کرد. هرودوت، مورخ یونان باستان، خاطرنشان کرد که او قبل از نبرد سالامیس مفیدترین نصیحت را به پادشاه ایران داد. در مقابل نصیحت مشاوران مرد خشارشا که پیشنهاد حمله کامل را دادند، آرتمیس از محاصره دریایی دفاع کرد که یونانیان را به موقعیت نامطلوب وادار کند.خشایارشا توصیه‌های او را نادیده گرفت و به نبرد فاجعه بار سالامیس منجر شد.
در طول نبردسالامیس، مهارت تاکتیکی و جسارت آرتمیس به منصه ظهور رسید. او در تلاش برای فرار از تعقیب و گریز آتنی ها، به خدمه خود دستور داد تا یک کشتی ایرانی دوستانه را مهار کنند و باعث شد آتنی‌ها تصور کنند که او در کنار آن‌ها است و تعقیب آن‌ها را متوقف کنند. این مانور نه تنها جان او را نجات داد، بلکه باعث شد خشایارشا که از دور نبرد را مشاهده می‌کرد، اظهار کند: "مردان من زن شده اند و زنان من مرد. "
نبرد سالامیس با شکست قاطع ایرانیان به پایان رسید که نقطه عطفی در جنگ بود. آرتمیس یک بار دیگر عاقلانه به خشایارشا توصیه کرد که به آسیا عقب نشینی کند و در عین حال نیرویی را در یونان پشت سر بگذارد، توصیه‌ای که او این بار ترجیح داد از آن پیروی کند.
بنابراین، درگیر شدن آرتمیس در جنگ‌های یونان و ایران، گواهی بر دلاوری و شجاعت استراتژیک اوست.
رابطه آرتمیس با خشایارشا اول پادشاه ایران بخشی جدایی ناپذیر از روایت تاریخی او و جنبه مهمی از حکومت او بود. آرتمیس به دلیل موقعیت کاریا در قلمرو وسیع ایرانیان، تابع امپراتوری ایران بود.
با این حال، رابطه او با خشایارشا فراتر از روابط معمولی شاه رعیت بود، زیرا او به عنوان مشاور مورد اعتماد پادشاه ایران ظاهر شد. به گفته هرودوت مورخ، پس از سالامیس، خشایارشا برای آرتمیس احترام زیادی قائل بود و اغلب از او مشاوره می‌خواست. توصیه‌های او، اگرچه همیشه مورد توجه قرار نمی‌گرفت، اما اغلب توصیه‌هایی درست بودند و درک عمیقی از چشم‌انداز ژئوپلیتیکی را نشان می‌دادند.
توصیه آرتمیس به خشایارشا پس از شکست ایران در سالامیس نمونه بارز بینش استراتژیک اوست. او توصیه کرد که به آسیا عقب نشینی کند و ژنرال خود را مسئول لشکرکشی یونانیان بگذارد و خطرات احتمالی پادشاه و امپراتوری ایران را درک کند. خشایارشا از او پیروی کرد، تصمیمی که مسلماً او را نجات داد و به امپراتوری ایران اجازه داد علیرغم از دست دادن قدرت، خود را حفظ کند. بنابراین، رابطه آرتمیس با خشایارشا یکم با احترام و اعتماد متقابل بوده است.
به عنوان یک زن در حوزه‌ای عمدتاً مردانه، نقش مشاور نزدیک او به یکی از قدرتمندترین پادشاهان جهان باستان، بر هوش، شجاعت و موقعیت منحصر به فردی که او در تاریخ داشت، تأکید می‌کند.
شرایط مرگ آرتمیس مانند دیر بخش‌های زندگی‌اش تا حدودی در مه دوران باستان باقی مانده است. منابع تاریخی درباره تاریخ دقیق یا علت مرگ او چیزی نمی‌گویند، اگرچه عموماً اعتقاد بر این است که او در حدود سال ۴۶۰ قبل از میلاد یا پس از آن در آرامش درگذشت. میراث حکومت او، با این حال، از طریق پسرش پیسیندلیس، که جانشین او به عنوان حاکم هالیکارناسوس شد، زنده ماند. پیسیندلیس به اتحاد مادرش با ایران ادامه داد و رونق دولت شهر را حفظ کرد.
حکومت او، اگرچه به اندازه آرتمیس معروف یا از نظر نظامی مهم نبود، اما با ثبات و رشد اقتصادی شناخته می‌شود. پسر پیسیندلیس، لیگدامیس دوم، نیز رهبری هالیکارناسوس را بر عهده گرفت و سلسله سلاطین خانواده را ادامه داد. تحت حکومت لیگدامیس دوم بود که یکی از عجایب هفتگانه جهان باستان، مقبره هالیکارناسوس، ساخته شد.بنابراین، در حالی که جزئیات مرگ آرتمیس روشن نیست، تأثیر او در حاکمان متوالی هالیکارناسوس مشهود بود. ذکاوت سیاسی و تعهد او از طریق پسر و نوه‌اش، به شکوفایی دولت شهرش ادامه یافت و میراث او را در تاریخ باستان تثبیت کرد.