رویداد۲۴ | مهسا زرگری: "منطق الطیر" اثر "شیخ فرید الدین عطار نیشابوری" یک منظومه فارسی است که در آن گروهی از پرندگان جهان گرد هم می‌آیند تا پادشاهی که تا به حال نداشته‌اند را بیابند. هدهد، که از همه داناتر است، به آنها پیشنهاد می‌کند که سیمرغ افسانه‌ای را جستجو کنند. هر یک از این پرندگان نماد یکی از ضعف‌های شخصیتی انسان است که مانع رسیدن نوع بشر به روشنایی و آگاهی می‌شود. هدهد این پرندگان را هدایت می‌کند و به آنها می‌گوید که باید از هفت وادی عبور کنند تا به محل زندگی سیمرغ برسند.
این هفت وادی هر کدام مانند یک آزمون بزرگ بر سر راه پرندگان قرار دارند. آنها باید از وادی طلب که نمایانگر کنار گذاشتن همه تعصبات و باورهاست، به وادی عشق که در آن عقل به خاطر عشق کنار گذاشته می‌شود، عبور کنند. سپس وادی معرفت که دانش دنیوی در آن بیهوده می‌شود و وادی استغنا که همه خواسته‌های دنیوی کنار گذاشته می‌شوند، را پشت سر خواهند گذاشت. پس از آن، وادی توحید که معشوق را فراتر از همه می‌داند و وادی حیرت که رهرو را متحیر و غرق در هیبت می‌کند.
نهایتاً تنها سی پرنده به سیمرغ می‌رسند و حقیقتی بزرگ برای آنها آشکار می‌شود: عظمت معشوق مانند خورشیدی است که در آینه منعکس شده و هر کس به آن آینه نگاه کند، تصویر خود را خواهد دید.
فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری، مشهور به عطار نیشابوری، یکی از شاعران و عارفان برجسته ایران است. او آثار ارزشمندی همچون "منطق الطیر"، "مختارنامه" و دیگر آثار بر جای گذاشته است. به پاس بزرگداشت این شاعر و عارف بزرگ ایران، روز 25 فروردین به عنوان "روز ملی عطار" در تقویم ایران نامگذاری شده و هر ساله در شهر نیشابور برنامه هایی به منظور شناساندن و گرامیداشت او برگزار می شود. با نزدیک شدن به این روز، آشنایی با زندگی پرفراز و نشیب این شخصیت برجسته فرهنگی و هنری می تواند مفید و جالب توجه باشد.
فریدالدین ابو حامد محمد بن ابوبکر ابراهیم بن اسحاق عطار نیشابوری، یکی از شاعران و عارفان برجسته ایران در اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری است. بر اساس روایات، برای پدر عطار نام‌هایی چون محمود، ابراهیم بن اسحاق و یوسف ذکر شده است. در کدکن، زیارتگاهی به نام "پیر زرواند" وجود دارد که مردم آن را محل دفن "شیخ ابراهیم"، پدر عطار، میدانند.
در مورد سال تولد عطار اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را 513 هجری و برخی دیگر 537 هجری میدانند. محل تولد وی، قریه کدکن یا شادیاخ بوده که در آن زمان جزئی از شهر نیشابور بود. دوران کودکی عطار با حملات غزها همراه بود و او شاهد رنج و مصائب ناشی از این حملات بود. چند سال پس از آرام شدن اوضاع، عطار به تحصیل پرداخت و عاوه بر علوم دینی، در داروشناسی و طب نیز آموزش دید.
پدر عطار به شغل داروفروشی (عطاری) اشتغال داشت و پس از وی، فریدالدین نیز همین حرفه را برگزید. گاهی نیز عطار به طبابت میپرداخت، اما مشخص نیست که این مهارت را از چه کسی آموخته است. او تا زمان وقوع رویدادی خاص، به کار عطاری و طبابت مشغول بود.
فریدالدین عطار نیشابوری پس از ماجرای مرگ درویش دچار تحول معنوی شد و چند سالی در خدمت شیخ الشیوخ عارف رکن الدین اکاف بود. در این سال ها، مشغول توبه، ریاضت و مجاهدت با نفس بود. به سنت سالکان، قسمتی از عمر خود را در سفر به سر برد و از مکه تا ماوراءالنهر سفر کرد. در این سفرها با مشایخ و بزرگان زمان خود دیدار کرد و به خدمت مجدالدین بغدادی رسید. سپس به زادگاه خود نیشابور بازگشت و تا پایان عمر در آنجا زیست.
بهاءالدین محمد، پدر جلال الدین رومی، همراه پسر خردسال خود به عراق سفر کرد. در مسیر، به نیشابور رفتند تا از شیخ عطار دیدار کنند. عطار که در آن زمان کهنسال بود، نسخه ای از اسرارنامه خود را به جلال الدین رومی، آن کودک خردسال، اهدا کرد.
عطار مدتی از عمر خود را صرف پیشه عطاری و طبابت کرد، اما سپس به سرودن و نگارش آثار منظوم و منثور پرداخت. آثار او به دو دسته تقسیم می شوند: آثار منظوم شامل دیوان اشعار غزلیات، قصاید و رباعیات؛ و آثار منثور شامل الهی نامه، اسرار نامه، مصیبت نامه، وصلت نامه، بلبل نامه، بی سر نامه، منطق الطیر، جواهر الذات، حیدر نامه، مختار نامه، خسرو نامه، اشتر نامه و مظهر العجایب.
سخن عطار ساده، گیرا و بی پیرایه است و از هرگونه آرایش خالی. یکی دیگر از ویژگی های آثار او استفاده از تمثیلات و بیان داستان ها و حکایات گوناگون است.
درباره مذهب عطار نیشابوری اختلاف نظر وجود دارد. برخی از اشعار او درباره فضیلت خلفا، ابوحنیفه و شافعی نشان می دهد که او پیرو مذهب اهل سنت بوده است. اما او اشعار بسیاری در فضیلت امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) و اهل بیت(ع) سروده که موجب شده برخی او را شیعه بدانند.
این کتاب با ستایش خدا آغاز می‌شود. پس از آن به توصیف و مدح پیامبر اسلام و سپس به مدح خلفای چهارگانه می‌پردازد. بیت آغاز منطق‌الطیر این گونه است:
آفرین جان آفرین پاک را آنکه جان بخشید و ایمان خاک را
هدهد، موسیچه (یاکریم)، طوطی، کبک، باز، دُرّاج، عندلیب، طاووس، تَذَرْوْ، قُمْری، فاخته، شاهین، مرغ زرین، بط، هما، بوتیمار، کوف (جغد)، صهوه، تندباز