رویداد۲۴ | روزبه کردونی پژوهشگر مسائل اجتماعی: حوزه زنان و خانواده در عرصه حکمرانی و سیاست گذاری یک موضوع فرابخشی محسوب می‌شود که تنوعی از مسائل از جمله حفظ حقوق، کرامت، شانیت و احترام زنان، ازدواج و ضرورت کاهش میانگین سن ازدواج، سالمندی جمعیت، روابط بین الملل در حوزه زنان و خانواده، کودکان، زنان روستایی و عشایر، زنان خانه‌دار، زنان سرپرست خانوار، آسیب‌های اجتماعی، خشونت علیه زنان، امنیت زنان و رفاه و تامین اجتماعی را شامل می‌شود.
حق تشکیل و برخورداری از خانواده همراه با حق حیات، سلامت و کیفیت زندگی، حق آزادی و امنیت شهروندی و حق رفاه و تامین اجتماعی، حق بر رهایی از خشونت در محیط‌های اجتماعی را می‌توان از جمله حقوق اساسی زنان دانست، که هنوز تا تحقق کامل آن‌ها فاصله داریم.
در این میان سومین مناظره نامزد‌های ریاست جمهوری که با محوریت مسائل فرهنگی برگزار شد، فرصت مناسبی را فراهم کرد که ایرانیان تفاوت دیدگاه‌های شش نامزد را در حوزه زنان و خانواده رصد کنند.
در یک جمع بندی کلی می‌توان اینگونه اظهار داشت که دو نفر از نامزد‌ها یعنی مسعود پزشکیان و مصطفی پورمحمدی تمرکز گفتمانی خود را بر «ضرورت تغییر رویکرد‌های اندیشه‌ای به مساله زنان و دختران» متمرکز کرده‌اند و ۴ نامزد دیگر بر «ارائه خدمات و برنامه‌های رفاهی و حمایتی برای زنان» تمرکز دارند.
در این میان مسعود پزشکیان البته خیلی صریح بر این نکته تاکید داشت که دختران و زنانی که مثل ما فکر نمی‌کنند، آنگونه که ما دوست داریم پوشش ندارند و می‌خواهند متکثر و آزادانه در جامعه نقش آفرینی و زندگی کنند، باید امنیتشان تضمین شود و حق آنان به رسمیت شناخته شود. پزشکیان بار‌ها با کنایه این نکته را مطرح کرد که آنچه در تئوری و حرف می‌گوییم، فرسنگ‌ها با آنچه در عمل اتفاق می‌افتد متفاوت است و صراحتا بر مخالفت خود با برخورد‌های تند و خشونت‌بار با زنان در خیابان تاکید کرد.
پورمحمدی هم با تفکیک رویکرد‌های سه گانه به زنان، نگاه بنیانگذار جمهوری اسلامی که به تعبیر ایشان عرصه مشارکت واقعی برای زنان را فراهم می‌کند، به عنوان رویکرد اصلی دولت خود اعلام و تاکید کرد در صورت پیروزی در انتخابات لایحه عفاف و حجاب را پس خواهد گرفت. وی همچنین از درگیر کردن پلیس و بسیج در صحنه‌های تلخ و ناگوار انتقاد کرد.
بیشتر بخوانید: برندگان و بازندگان یک مناظره خسته‌کننده | بازنده: قالیباف و جلیلی؛ همه نگاه‌ها به سمت تانک انقلاب
از سوی دیگر محمدباقر قالیباف ضمن ارائه گزارشی از اقدمات خود در شهرداری و پلیس در خصوص حمایت از زنان اشاره داشت که خدمات رفاهی برای زنان باید گسترش یابد.
سعید جلیلی هم ضمن اشاره بر برنامه‌های دشمنان بر زنان و خانواده ایرانی به سانسور ظرفیت‌ها و نقش زنان در ایران تاکید و عنوان کرد باید به همه زنان ایران توجه داشت.
قاضی زاده هاشمی از سوی دیگر در تداوم تلاش خود برای ارسال این پیام که وی تداوم دهنده دولت شهید رئیسی خواهد بود اشاراتی بر اشتغال زنان و ورزش زنان داشت و به طرح‌هایی نظیر تقسیم کردن عرصه‌های عمومی تفریحی نظیر سواحل به سه بخش برای زنان، مردان و خانواده اشاره کرد. قاضی‌زاده در خصوص تبعیض علیه زنان هم گفت: حرفشان (زنان) این است که تبعیض علیه زنان به معنی محدود بودن زیرساخت‌ها و امکانات، فرصت‌های شغلی علیه آنان برداشته شود.
زاکانی هم در این میان به این نکته اشاره داشت که خانم‌ها و دختران فرصت هستند و می‌توان به عنوان فرصت مثبت از آنان استفاده کرد وی گفت دولت خدمت بیشتر از زنان استفاده خواهد کرد همانطور که در شهرداری دوره بنده استفاده شد.
در بین ۶ نامزد انتخابات ریاست جمهوری، دو نامزد منتقد وضع موجودند. درباره پزشکیان کارنامه اصلاحات در مساله زنان گویاست. جریان اصلاحات حامی حقوق زنان و آزادی حق پوشش است؛ هرچند این باور الزاما در دولت‌های اصلاح طلبان و میانه رو‌ها اجرایی نشده، اما تلاش‌هایی در راستای دستیابی زنان به حقوق از دست رفته شان انجام شده است. تلاش بری یکسان سازی دیه زن و مرد، اعطای شناسنامه به فرزندان مادران ایرانی و تصویب لایحه منع خشونت علیه زنان از جمله تلاش‌های دولت‌های اصلاحات و میانه رو بوده است. اما این تلاش‌ها بی تردید کافی نبوده است. اعتراضات پاییز ۱۴۰۱ نشان داد مساله زنان، آتش زیر خاکستر کشور است. اشاره‌های تلویحی پزشکیان در جریان مناظره به همین مساله بود. او در چند نوبت به سایر کاندیداها تذکر داد که اظهارات آن‌ها به گونه ایست که ظاهرا زنان هیچ مشکلی در کشور ندارند.
اما رویکرد چهار کاندیدای حامی وضع موجود به زنان، دقیقا همان رویکردی است که پاییز ۱۴۰۱ در جریان اعتراضات سراسری مردم مورد نقد قرار گرفت. زاکانی در پاسخ به اظهارات کنایه آمیر پزشکیان درباره موضوع حجاب بان‌ها در مترو، این واقعیت را «دروغ» خواند. زاکانی در واکنش تندی به کنایه پزشکیان گفت: «دروغ نگویید، توبه کنید. اگر شوخی کردید هم در آن دنیا باید پاسخ بدهید.»
دروغ خواندن حجاب بان‌ها در حالی انجام شده که تجربه مردم پایتخت نشان می‌دهد مساله حجاب بان‌ها کاملا حقیقت دارد. تصاویری از متروی تهران در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که حضور افرادی برای تصویربرداری و تذکر دادن به زنانی که حجاب آن‌ها با استاندارد مورد نظر تفاوت دارد را تایید می‌کند.
مواضع قاضی زاده هاشمی در مورد زنان نیز جالب توجه بود. قاضی زاده هاشمی در مناظره سوم گفت «چرا نباید محدوده‌های خاصی را درست کنیم که زنان ورزش آبی و جت اسکی انجام بدهند، با کمک سرمایه داران می‌تواند تمام محیط‌های ورزشی ما به سه بخش مردانه، زنانه و خانوادگی تقسیم شود.» این موضع گیری نشان داد تا چه اندازه این کاندیدا از مطالبات اصلی زنان فاصله دارد و هنوز مانند سه دهه پیش به دنبال تقسیم بندی «زنانه-مردانه» جامعه در همه عرصه‌های اجتماعی است.
در مورد سعید جلیلی اوضاع کمی پیچیده‌تر است. سعید جلیلی، در سومین مناظره تلویزیونی نامزد‌های انتخابات ریاست جمهوری در دفاع از حجاب اجباری از مورگان شوستر مستشار آمریکایی نقل قولی مطرح کرد که گمراه کننده بود. سعید جلیلی در نقل قولی مستقیم از کتاب «اختناق در ایران» مورگان شوستر، گفت: «من وقتی عزم و نفوذ زنان مسلمان را به چشم می‌بینم آیا جا ندارد که بر عزت زن محجبه ایرانی درود بفرستیم؟»
این در حالی است که به نظر می‌رسد منظور نویسنده کتاب در استفاده از واژه «محجبه» نه در ستایش حجاب بلکه در توصیف محدودیت‌های گریبان‌گیر زنان در ایران بوده است.
در مورد مواضع جلیلی در حوزه زنان همین کافیست که بدانید او در گفتگوی صمیمانه صدا و سیما با دختران هر یک از کاندیداها، به جای یکی از زنان خانواده، امیرحسین ثابتی را به صدا و سیما فرستاد. اقدام او با انتقاد بسیاری از کارشناسان همراه شد و این پیام را رساند که جلیلی برای هیچ یک از زنان خانواده اش به اندازه کافی ارزش قائل نبود.
آنچه از تحلیل محتوای سخنان ۶ نامزد بر می‌آید این است که مسعود پزشکیان و مصطفی پرومحمدی به عنوان منتقدین وضع موجود توجه خود را به ضرورت تغییر رویکرد و پذیرش حقوق اساسی زنان و دختران متمرکز کردند و صراحتا از آنچه در خیابان برای زنان و دختران رخ می‌دهد انتقاد کردند.
پزشکیان البته تنها نامزدی بود که به مساله آموزش از مهدکودک تا دانشگاه هم اشاره داشت و معتقد بود برایی بهبود وضع خانواده و زنان توجه به نظام آموزشی مهم است. ۴ گزینه دیگر، اما بیشتر متمرکز بر ارائه خدمات رفاهی به زنان بودند و هیچ اشاره‌ای به حوادثی که در خیابان برای زنان و دختران رخ می‌دهد نداشتند.