*اعتقادم بر این است که سیاست خارجی آقای پزشکیان که حتی در یادداشتش که مطرح شده، یک دعوت به همکاری بین‌المللی و تنش‌زدایی از موضع احترام متقابل است. حتی وقتی بحث چین و روسیه را عنوان می‌کند، اساس بحث این است که به دنبال رابطه‌ای از جنس احترام متقابل است. معنای این موضوع این است که حتی ایران اگر به سمت تنش‌زدایی با غرب حرکت کند، به معنای نادیده گرفتن مناسبات با شرق نیست.
بیشتربخوانید:
پزشکیان: آماده گفتگو‌های سازنده با اروپا هستیم | آمریکا را فرامی‌خوانم تا سیاست جدیدی اتخاذ کند
*جمهوری اسلامی اکنون از ظرفیتی برخوردار است که می‌تواند از موضع برابر با شرق و غرب ارتباط برقرار کند. اما نکته‌ای که من می‌خواهم بگویم، این است که آقای پزشکیان باید بداند مهمترین عاملی که سیاست خارجی او را تهدید می‌کند، احتمال شکل‌گیری تنش‌های جدید در مناسبات خارجی ایران است.
*به طور مشخص، در چند دولت اخیر، دو دولت پیام تنش‌زدایی را برای دنیا ارسال کردند، اول دولت آقای خاتمی بود و بعد از آن دولت روحانی و الان هم سومین دولت، یعنی دولت آقای پزشکیان است.
*در چند دولت اخیر دیدیم، پیام تنش‌زدایی و گفتگوی تمدن‌های خاتمی، با یک چالش به اسم سلفی‌گری از شرق مواجه شد که القاعده و بعد از آن طالبان شکل دادند و در نهایت موضوع به جایی کشید که آمریکا و ایران در آستانه جنگ پیش رفتند. فلذا حاکمیت و ادبیات نظامی و حاکمیتی بر سیاست‌گذاری دوران آقای خاتمی، باعث شد تا تنش‌زدایی در خارج و توسعه در داخل را پیش ببرد. یعنی بخشی از این فرصت را آمریکا از بین برد.
*در دولت آقای روحانی هم او سعی کرد تنش‌زدایی انجام شود و برجام هم امضا شد، اما دیدیم که یک سلفی‌گری از سمت غرب ایجاد شد یعنی «داعش»؛ به طوری که بازهم ادبیات توسعه و تنش‌زدایی روحانی، تحت‌الشعاع جنگ در عراق و شامات قرار گرفت و بخش عمده‌ای از منابع کشور را بلعید و باز هم تصمیم‌گیری‌ها و ادبیات نظامی‌گری بر ادبیات تنش‌زدایی روحانی غلبه کرد.
*الان که آقای پزشکان با شعار مشابهی یعنی توسعه در داخل و تنش‌زدایی در خارج روی کار آمده است، ایشان هم با یک تهدید مواجه است که به نظرم این تهدید این بار از ناحیه اسرائیل است و اگر این تهدید شکل بگیرد، بازهم ادبیات نظامی و امنیتی بر نظام تصمیم‌گیری بر دولت آقای پزشکیان غالب می‌شود و بخش عمده‌ای از منابعی که او برای رفع مشکلات اقتصادی نیاز دارد، صرف چالش‌های امنیتی-نظامی می‌شود.
*موضع گیری‌هایی که الان دکتر پزشکیان دارد، برای گفتگو و مذاکره با دنیا، برای پرهیز از تنش احتمالی است. آقای پزشکیان باید تلاش کند تا قبل از اینکه تنش تازه‌ای به سیاست خارجی ایران تحمیل شود، ادبیات تنش‌زدایی خود را جهانی کند. قدرت‌های دنیا اعم از قدرت‌های دوست و دشمن ایران، بدانند که این ادبیات تنش‌زدا از سمت ایران شکل گرفته است و این ادبیات می‌تواند تبدیل به ساز و کارهای عملی هم برای همکاری و هم برای تنش‌زدایی شود.
*آمریکا عملا تنها کشور عمده دنیا بود که واکنش سردی به نتیجه انتخابات ایران نشان داد، حتی اروپا هم استقبال خوبی کرد اما ما دیدیم که روسیه و چین هم قدرت انتخاب مردم را درک کردند. مثلا ۴ سال قبل زمانی که قالیباف رئیس مجلس ایران پیامی را برای پوتین برد، از او بر روی کاناپه فرودگاه توسط رئیس کمیسیون امنیت ملی روسیه استقبال شد، اما الان می‌بینیم در حاشیه بریکس در یک سطح برابر رئیس مجلس ایران پذیرفته می‌شود.
*در دنیا این مردم هستند که بزرگترین پشتوانه سیاست خارجی یک دولت هستند. آمریکایی‌ها به دلیل اینکه متاسفانه هنوز درک کهنه‌ای در قبال ایران دارند، حاضر نیستند تحولات واقعی ایران را به رسمیت بشناسند.
*معتقدم پزشکیان به صورت تلویحی به آمریکا گفت که مانند در دوران خاتمی و روحانی، فرصت سوم تنش‌زدایی ایران را از دست ندهد.
*دکتر پزشکیان یک واقعیت را مدنظر دارد و آنهم این است که ایران اکنون تنش اصلی آمریکا نیست، تنش اصلی آمریکا در حوزه اقتصادی چین و در حوزه نظامی، روسیه و در حوزه راهبردی هر دوی این کشورها هستند.
*معتقدم آقای پزشکیان حتی در زمانی که از گسترش مناسبات در چین و روسیه صحبت می‌کند، نوع نگاهش با نگاه دولت گذشته متفاوت است. این ارتباط در دولت جدید با حفظ نوعی برابری و احترام متقابل و شفافیت همراه است. به عنوان مثال، در دولت دکتر پزشکیان مناسبات راهبردی بلندمدت با چین و روسیه، مناسبات پنهانی نیست، بلکه مناسباتی است که به صورت شفاف و از موضع برابر خواهد بود.
*آن چیزی که آقای پزشکیان می‌گوید این است که تحریم باعث شده تا نوعی عدم توازن اقتصادی در روابط ایران با چین شکل بگیرد و از سوی دیگر دشمنی با آمریکا باعث شده تا روس‌ها رابطه یکجانبه‌ای را با ایران شکل دهند. به نظرم در سیاست خارجی، او جنبه‌های متنوع قدرت و نفوذ ایران را یادآوری کرده است، برای اینکه چین و روسیه رابطه‌ای از موضع اضطرار را به ایران تحمیل نکنند و اگر رابطه‌ای از موضع برابر شکل بگیرد، به سود دو طرف است.
*معتقدم در این موضع‌گیری، آقای پزشکیان ضمن اینکه به آمریکا پیام می‌دهد که حاضر است از موضع برابر تنش‌زدایی کند، همین پیام را هم برای چین و روسیه ارسال می‌کند که از موضع برابر حاضر است سطح مناسبات راهبردی پیش برود.
*لازمه پیش برد سیاست تنش‌زدایی دولت جدید، پرهیز از امنیت‌سازی مناسبات خارجی ایران است. زمانی که دکتر پزشکیان تاکید می‌کند که راهبرد دفاعی کشور بر توان نظامی هسته‌ای استوار نیست، هدف این است که مانع امنیت‌سازی زمینه‌های مراوده ایران با جهان شود. یعنی کاری که بازیگرانی مانند اسرائیل و جریانی در امریکا دنبال می‌کنند. آنها با نوعی نیت‌خوانی همواره مدعی بودند که ایران به دنبال هسته‌ای است و از همین موضع هم سیاست‌های تنش‌زدایی ایران را با شکست مواجه کردند. ایران این آمادگی و پیام را اعلام کرده که هر دولتی که روی کار بیاید، ایران امکان تنش‌زدایی را دنبال می‌کند.
*فحوای پیام دکتر پزشکیان این است، جلوگیری از امنیت‌سازی مناسبات خارجی ایران برای پرهیز از سومین شکست پیام تنش‌زدایی ایران با دنیا.
*یکی از دلایل بی‌ثباتی مواضع آمریکایی‌ها، بی‌ثباتی سازوکار ریاست جمهوری در این کشور است، چرا که عملاً احزاب آمریکا درگیر انتخابات هستند، از همین رو هیچ قرار و ثباتی ندارند یک موضع منسجمی را در سیاست خارجی شکل دهند. اگر آمریکا در شرایط باثباتی بود، استقبال بهتری از نتیجه انتخابات ایران داشتند.