رویداد۲۴ | سیما صابری: محمدعلی موحد، تاریخ‌نگار، عرفان‌پژوه و حقوقدان برجسته و عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که به عنوان یکی از چهره‌های شناخته‌شده و تاثیرگذار در فرهنگ و ادب فارسی شناخته می‌شود. در دومین روز از هفته کتاب و کتابخوانی، مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم به همراه سیدعباس صالحی، وزیر ارشاد با حضور در منزل محمدعلی موحد با این چهره تاثیرگذار فرهنگی دیدار کردند.
او در سال ۱۳۰۲ خورشیدی در شهر تبریز به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در این شهر گذراند و سپس به تهران آمد و در دانشگاه تهران به تحصیل حقوق پرداخت. پس از پایان تحصیلات، در سازمان‌هایی مختلف از جمله شرکت ملی نفت ایران به کار مشغول شد و هم‌زمان به پژوهش در زمینه‌های تاریخی، عرفانی و ادبی نیز ادامه داد.
محمدعلی موحد یکی از افرادی است که به شکل ویژه‌ای در عرصه عرفان پژوهی و تاریخ‌نگاری ایرانی شناخته شده است. او با آثار ارزشمندی که در این زمینه‌ها نوشته، به شناساندن بزرگان ادب و عرفان ایران مانند مولوی، شمس تبریزی و عطار نیشابوری کمک شایانی کرده است. آثار وی نه تنها به دلیل پژوهش‌های دقیق و مستند، بلکه به دلیل زیبایی نثر و عمق مفاهیم مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و علاقه‌مندان ادبیات فارسی قرار گرفته است. مهم‌ترین اثر او یعنی مجموعه چهار جلدی خواب آشفته نفت، پژهشی ارزشمند است.
محمدعلی موحد از همان ابتدای جوانی به تاریخ، ادبیات و عرفان علاقه داشت. او پس از پایان تحصیلات حقوق در دانشگاه تهران، فعالیت‌های حرفه‌ای خود را به عنوان یک حقوقدان آغاز کرد. در همین زمان، به طور جدی به پژوهش در زمینه‌های ادبی و عرفانی پرداخت و به تدریج به یکی از مهم‌ترین چهره‌های پژوهشی ایران در این عرصه‌ها تبدیل شد.
علاقه موحد به عرفان و ادب فارسی از دوران جوانی آغاز شد. او به آثار بزرگانی چون مولانا و عطار عشق می‌ورزید و همین علاقه باعث شد که به طور جدی به مطالعه و تحقیق در مورد این آثار بپردازد. برای وی، عرفان چیزی بیش از یک موضوع تحقیقی و علمی بود؛ بلکه مسیری برای شناخت بهتر انسان و دستیابی به حقیقت درونی محسوب می‌شد. موحد به این موضوع اشاره کرده است که «عرفان به انسان کمک می‌کند تا با عمق بیشتری به زندگی نگاه کند و ارزش‌های معنوی را درک کند.»
محمدعلی موحد از برجسته‌ترین عرفان‌پژوهان معاصر است که با نگاهی ژرف و تحلیلی به مفاهیم عرفانی پرداخته است. وی به ویژه در حوزه مولوی‌پژوهی، آثار برجسته‌ای از خود به جای گذاشته است. از جمله این آثار می‌توان به کتاب‌های وی درباره مولانا اشاره کرد. او مولوی را به عنوان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های عرفان اسلامی و اندیشمند بزرگ ایرانی مورد تحلیل قرار داده و سعی کرده تا پیام‌های عمیق و معنوی مولوی را به مخاطبان معاصر منتقل کند. در آثارش، نه تنها به تفسیر اشعار مولوی پرداخته، بلکه سعی کرده است تا از نگاه تاریخی و اجتماعی نیز به آثار وی بپردازد و زمینه‌های شکل‌گیری افکار مولانا را توضیح دهد.
یکی از شناخته‌شده‌ترین آثار موحد در حوزه عرفان‌پژوهی، کتاب «شمس و مولانا» است. این کتاب به رابطه عمیق و پویای مولانا و شمس تبریزی پرداخته و نقش مهم شمس را در تحول فکری و روحی مولانا بررسی کرده است. در این اثر، موحد تلاش کرده است که ابعاد مختلف این رابطه را بازگو کرده و نشان دهد که چگونه شمس توانسته است مولانا را به سویی متفاوت و پرعمق‌تر هدایت کند. این کتاب به دلیل عمق تحقیق و نگاه تحلیلی به این دو شخصیت، مورد استقبال گسترده پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار گرفته است.
در حوزه تاریخ‌نگاری، محمدعلی موحد آثاری ماندگار به یادگار گذاشته است. او به خصوص در زمینه تاریخ نفت ایران و مسایل حقوقی مربوط به آن تحقیق کرده و کتاب‌هایی با ارزش درباره این موضوعات نوشته است. کتاب خواب آشفته نفت یکی از آثار برجسته او در این زمینه است که به بررسی تاریخچه نفت ایران و نقش آن در مناسبات بین‌المللی پرداخته است. این کتاب با توجه به دقت علمی و تحلیل‌های جامع، یکی از منابع اصلی و معتبر در موضوع تاریخ نفت ایران به شمار می‌آید و از جمله مهم‌ترین آثار او محسوب می‌شود.
محمدعلی موحد به نقش نفت در تحولات اجتماعی و سیاسی ایران نیز اشاره کرده و تاثیر آن را بر ساختار جامعه ایرانی بررسی کرده است. او در این کتاب به نحوه مداخله قدرت‌های جهانی در امور داخلی ایران پرداخته و نشان داده که چگونه نفت به عنوان یک منبع ثروت و قدرت، نقش مهمی در سیاست داخلی و خارجی ایران ایفا کرده است.
محمدعلی موحد آثار بسیاری در زمینه‌های مختلف نوشته است که هر یک از آن‌ها از نظر محتوایی و پژوهشی ارزش خاصی دارند. برخی از آثار مهم او عبارتند از:
خواب آشفته نفت: این کتاب به بررسی تاریخ نفت ایران و نقش آن در سیاست‌های داخلی و خارجی کشور پرداخته است. این اثر به عنوان یکی از مراجع مهم در حوزه تاریخ نفت ایران شناخته می‌شود.
شمس و مولانا: این کتاب به بررسی رابطه مولانا و شمس تبریزی پرداخته و نقش شمس را در زندگی و تحول روحی مولانا مورد بررسی قرار داده است.
سفرنامه ابن‌بطوطه: موحد در این اثر به ترجمه و توضیح سفرنامه معروف ابن‌بطوطه پرداخته و اطلاعاتی دقیق و ارزشمند درباره زندگی و سفرهای این جهانگرد معروف به خوانندگان ارائه کرده است.
تاریخ در ترازو: این اثر شامل مقالاتی درباره‌ی تاریخ‌نگاری و روش‌های بررسی تاریخ است و در آن، موحد به اهمیت نگاه علمی و دقیق به تاریخ اشاره کرده است.
محمدعلی موحد به عنوان عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی نیز شناخته می‌شود. او در این نهاد علمی به عنوان یکی از اعضای برجسته، در توسعه و ترویج زبان و ادبیات فارسی نقش مهمی ایفا کرده است. عضویت او در فرهنگستان زبان و ادب فارسی نشان‌دهنده عمق شناخت و تعهد وی به زبان و فرهنگ ایرانی است. وی همواره سعی کرده تا به عنوان یک پژوهشگر، به گسترش زبان و ادب فارسی و ترویج آثار ادبی و فرهنگی ایران در میان نسل‌های جوان کمک کند.
محمدعلی موحد، به عنوان یک تاریخ‌نگار، عرفان‌پژوه و حقوقدان، تاثیرات مهمی بر فرهنگ و ادب ایرانی گذاشته است. او با تلاش‌های پژوهشی‌اش در زمینه‌های عرفان و تاریخ، آثار ارزشمندی را به یادگار گذاشته که مورد استقبال و توجه بسیاری از پژوهشگران و علاقه‌مندان قرار گرفته است. نگاه عمیق و علمی او به عرفان و تاریخ، باعث شده که آثارش به عنوان منابعی معتبر و ارزشمند در این زمینه‌ها شناخته شود.