رویداد۲۴| مهسا زرگری: شرط‌بندی، که در لغت عرب به آن «رهان» گفته می‌شود، به معنای قرار دادن یک مبلغ معین به عنوان جایزه برای فرد برنده در قمار، مسابقات و موارد مشابه است. در خصوص احکام آن در حوزه‌های تجارت و مسابقات بحث‌هایی مطرح شده است. در این مقاله بررسی می شود که آیا قمار حرام است؟ یا حکم کسانی که برای مسابقات ورزشی، شرط بندی می کنند چیست؟
شرط‌بندی: شرط‌بندی به معنای توافق بر سر نتیجه یک رویداد، به ویژه در مسابقات ورزشی است که در آن افراد بر اساس پیش‌بینی خود، مبلغی را به برنده پرداخت می‌کنند. این عمل معمولاً شامل ریسک مالی و احتمال برد یا باخت است.
قمار: قمار به بازی‌هایی اطلاق می‌شود که در آن افراد با قرار دادن پول یا دارایی خود بر روی نتیجه یک بازی یا مسابقه، به امید کسب سود بیشتر شرکت می‌کنند. قمار معمولاً به عنوان یک فعالیت تفریحی شناخته می‌شود، اما می‌تواند عواقب منفی جدی به همراه داشته باشد. اما سوال اینجاست که آیا قمار و شرط بندی حرام است؟
بر اساس آموزه‌های اسلامی، هر نوع شرط‌بندی و قمار که به برد و باخت منجر شود، حرام است. این حکم به دلیل تأثیرات منفی این فعالیت‌ها بر زندگی فردی و اجتماعی، به ویژه در ایجاد مشکلات مالی و اخلاقی، وضع شده است. برخی مراجع تقلید تنها شرط‌بندی در مسابقات خاصی مانند تیراندازی و اسب‌سواری را مجاز می‌دانند.
بیشتر بخوانید: آیا خوردن گوشت خوک حرام است؟
در نتیجه، مسلمانان باید از هرگونه فعالیت مرتبط با شرط‌بندی و قمار پرهیز کنند و به جای آن، به فعالیت‌های سالم و مفید بپردازند.
شرط‌بندی، که در لغت عرب به آن «رهان» گفته می‌شود، به معنای قرار دادن یک مبلغ معین به عنوان جایزه برای فرد برنده در قمار، مسابقات و موارد مشابه است. در خصوص احکام آن در حوزه‌های تجارت و مسابقات بحث‌هایی مطرح شده است.
شرط‌بندی به دو دسته تقسیم می‌شود: حرام و جایز.
شرط‌بندی در بازی‌ها، چه با آلات قمار و چه با وسایل دیگر (مانند بازی با گردو) و همچنین شرط‌بندی در مسابقات (به جز موارد استثنایی)، حرام است. درآمد حاصل از این نوع شرط‌بندی باطل بوده و تصرف در آن نیز حرام و موجب ضمان می‌باشد.
شرط‌بندی در مسابقات اسب‌دوانی و سایر چهارپایان، مانند شتر و قاطر، و همچنین در مسابقات تیراندازی، مجاز است.
قمار به معنای قربانی کردن مال و آبرو به منظور کسب مال غیر، با فریب و تزویر، و در بعضی موارد به عنوان تفریح، تعریف می‌شود.
رواج قمار و شراب‌خواری در زمان جاهلیت به حدی بود که به عنوان بلاهایی عمومی شناخته می‌شد. اسلام برای مبارزه با این عادت‌ها از روشی تدریجی استفاده کرد تا افکار عمومی را برای ریشه‌کن کردن این مشکلات آماده سازد. این رویکرد توانست به تدریج جامعه را به سمت ترک قمار و می‌گساری هدایت کند.
بنابراین قماربازی حرام است و در قرآن آمده است:
«یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ قُلْ فِیْهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُمَا أَکْبَرُ مِنْ نَفْعِهِمَا» (بقره: 219)
این آیه به این نکته اشاره می‌کند که قمار دارای گناه و زیان بزرگی است و منافع آن از زیان‌هایش کمتر است.
تعیین سهام گوشت حیوان از طریق تیرهای قمار نیز حرام است:
«حُرِّمَ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ... وَ أَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ذَٰلِکُمْ فِسْقٌ» (مائده: 3)
نرد و شطرنج به عنوان آلات قمار محسوب می‌شوند و حرام هستند. در روایات اهل بیت (علیهم‌السلام) «المیسر» به این دو بازی تفسیر شده است.
حکم شرط‌بندی در مسابقات ورزشی برای بازیکنان و تماشاگران
طبق نظر تمامی مراجع تقلید، هر نوع شرط‌بندی که شامل برد و باخت باشد، حرام است؛ مگر در مسابقات تیراندازی و اسب‌سواری که شرط‌بندی بین خود سوارکاران مجاز است.
در مسابقات ورزشی، به ویژه در فوتبال، مشاهده می‌شود که برخی افراد در مورد نتیجه بازی‌ها شرط‌بندی می‌کنند و در صورت باخت تیم مورد علاقه‌شان، مبلغی را به برنده پرداخت می‌کنند. این نوع شرط‌بندی، که در آن افراد - چه شرکت‌کنندگان و چه تماشاگران - در مورد نتیجه بازی‌ها توافق می‌کنند، بر اساس آموزه‌های فقهی اسلامی نامشروع است و هرگونه پول یا کالای رد و بدل شده در این فرایند حرام می‌باشد.
برای روشن‌تر شدن این موضوع و جلب توجه جوانان، به بررسی استفتائات و احکام مراجع عظام تقلید درباره شرط‌بندی در مسابقات ورزشی، از جمله فوتبال و اسب‌سواری پرداخته‌ایم.
با گسترش مسابقات ورزشی و پیش بینی این رقابت سؤال این است که آیا شرط‌بندی در مسابقات ورزشی حرام است؟
پاسخ تمام مراجع در این خصوص بله است. درواقع هر نوع بازی که به صورت برد و باخت و شرط‌بندی باشد، حرام است؛ مگر در مسابقات تیراندازی و اسب‌سواری.
سؤال: آیا تماشاگران مسابقات اسب‌دوانی و تیراندازی می‌توانند در پیش‌بینی نفرات برتر بین خود شرط‌بندی کنند و پول دریافت کنند؟
همه مراجع: خیر، این عمل حکم قمار دارد و حرام است.
سؤال: آیا شرط‌بندی در مسابقات فوتبال، که در آن مبلغی تعیین شده و برنده می‌تواند آن را برای خرید مواد خوراکی استفاده کند، حرام است؟
همه مراجع: بله، این عمل قمار و شرط‌بندی محسوب می‌شود و حرام است، مگر اینکه مبلغ پس از بازی با رضایت پرداخت شود.
حکم دریافت جوایز پیش‌بینی مسابقات
سؤال: برخی بنگاه‌های خصوصی برای مسابقات فوتبال اوراقی به فروش می‌رسانند و از خریداران می‌خواهند نتیجه بازی‌ها را پیش‌بینی کنند و به برندگان جایزه نقدی اعطا می‌کنند. آیا این کار جایز است؟
همه مراجع: خیر، این عمل قمار و حرام است.
قمار و شرط‌بندی باطل است و هیچ‌یک از دعاوی مرتبط با آن قابل رسیدگی نمی‌باشد. این حکم شامل تمامی تعهدات ناشی از معاملات نامشروع است.
این ماده به این معناست که هیچ‌کس نمی‌تواند به استناد برنده شدن در قمار یا شرط‌بندی، به دادگاه مراجعه کرده و مبلغ یا مالی که برنده شده است را درخواست کند.
در مورد استرداد اموال پرداختی در جریان قمار، میان حقوقدانان نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی بر این باورند که پرداخت‌های ناشی از عقود نامشروع قابل استرداد هستند و با توجه به اینکه قمار یک عقد نامشروع است، اموالی که در این معاملات مبادله می‌شود، قابل بازپس‌گیری است. البته این نظر مشروط به اثبات غیرموجه بودن پرداخت و عدم اثبات ارتکاب جرم قمار است.
از سوی دیگر، اکثریت حقوقدانان با توجه به حداقل حمایت قانونی موجود و ماده ۲۱۲ قانون مجازات اسلامی، که بیان می‌کند: «تمامی اموال و نقود متعلق به قمار حسب مورد معدوم یا به عنوان جریمه ضبط می‌شود»، این اموال را غیرقابل استرداد می‌دانند. رویه عملی و مشهود دادگاه‌ها نیز این نظر را تأیید می‌کند.
لازم به ذکر است که تمامی این قواعد دارای استثنائاتی هستند که در ماده ۶۵۵ قانون مدنی ذکر شده است:
«در مسابقات سواری، تیراندازی و شمشیرزنی، شرط‌بندی مجاز است و مفاد ماده قبلی در مورد آن‌ها رعایت نمی‌شود.»