شاید بتوان بر این موضوع پای فشرد که مقامات رژیم صهیونیستی نیز همانند دیگر سیاستمداران جهان، نمی توانند تصمیمات آتی دونالد ترامپ رئیس جمهور جدید ایالات متحده آمریکا را پیش بینی نمایند؛ چراکه تغییرات متعدد در مواضع وی در دوران انتخابات ریاست جمهوری و پس از پیروزی در آن، حداقل در کوتاه مدت؛ آینده ای مبهم و نامشخص و مبتنی بر تصمیمات خلق الساعه را نوید می دهد که نمی توان استراتژی منسجمی را بر مبنای آن، طرح ریزی کرد.
یکی از موضوعات مهمی که ترامپ در ایام انتخابات ریاست جمهوری بر آن تاکید می کرد موضوع تداوم شهرک سازی در اراضی اشغالی فلسطینی می باشد. موضوعی که واکنش های فراوانی را در داخل و خارج از خاک آمریکا به همراه داشت. از مخالفت فلسطینیان و حتی مقامات دولت اوباما گرفته که آن را مانعی در پیگیری روند صلح، برمی شمردند تا ابراز خوشحالی مقامات و نخبگان صهیونیست که این مواضع را نوید بخش دوران جدیدی برای اسرائیل تلقی می نمودند.
در دوران تبلیغات انتخابات، دونالد ترامپ با ارسال نامه ای به بنیامین نتانیاهو حمایت خود را از ادامه شهرک سازی این رژیم در اراضی فلسطینی اعلام کرده بود و با لحنی قاطع، بیان نموده بود که من با دعوت به متوقف کردن شهرک سازی به عنوان پیش شرط مذاکرات اسرائیل و فلسطینی ها مخالفم. ترامپ وعده داده بود که در صورت پیروزی، حمایت بیشتری از اسرائیل خواهد کرد و پس از پیروزی نیز «دیوید فریدمن» که یکی از اصلی ترین حامیان شهرک سازی می باشد را به عنوان سفیر واشنگتن در تل آویو انتخاب نمود.
حمایت از شهرک سازی صهیونیست ها در اراضی اشغالی در دوران پیروزی ترامپ و پیش از ورود به کاخ سفید نیز ادامه داشت. ترامپ در واکنش به رای ممتنع دولت آمریکا در قبال قطعنامه پیشنهادی سازمان ملل که درصدد محکومیت شهرک سازی صهیونیست ها به رای گذاشته شده و تصویب گردید، ضمن محکومیت اقدام دولت اوباما در عدم وتوی قطعنامه، با غم انگیز خواندن وضعیت سازمان ملل متحد، شورای امنیت را به باد انتقاد گرفت و آن را یک «دورهمی» برای خوشگذرانی توصیف کرد.
اما در طی روزهای گذشته، بیانیه ای توسط کاخ سفید منتشر شده است که به طور محسوسی، نمایانگر کاهش تب تند حمایت از شهرک سازی های بی حد و حصر صهیونیست ها می باشد. حمایت هایی که هرچند از دوران اوباما فراتر رفته است اما نسبت به مواضع گذشته ترامپ، قدری ملایم تر شده است. در این بیانیه، کاخ سفید ضمن تاکید بر این موضوع که وجود شهرکهای کنونی، مانعی بر سر راه ایجاد صلح در منطقه نیست، متذکر شده است که ساخت شهرکهای جدید یا توسعه شهرکهای موجود که طبیعتا در خارج از مرزهای فعلی قرار خواهند گرفت نمی‌تواند به روند صلح بین اسرائیل و فلسطین کمک کند.
به نظر می رسد در ورای این لحن ملایم و تذکر خفیف، نکاتی وجود دارد که برای تحلیل چنین رویه ای ، قابل توجه می باشد. اولین نکته در این موضوع، معیار بودن »خط سبز» برای جهانیان و سازمان های بین المللی است که از سال 1949 و پس از آتش بس میان رژیم صهیونیستی و همسایگانش مورد توافق قرار گرفت و تا سال 1967 نیز دارای مقبولیت بود. خط مرزی که پس از جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل در ژوئن سال 1967 و پیروزی رژیم صهیونیستی، مورد تعرض قرار گرفت و سرزمین های جدیدی به اراضی اشغالی افزوده شد.
ملاک سازمان های جهانی، همچنان مرزهای قبل از سال 1967 می باشد و در نمونه اخیر نیز مشاهده شد که قطعنامه تصویبی شورای امنیت سازمان ملل متحد در محکومیت شهرک سازی صهیونیست ها، در هفت مورد به چنین مرزهایی و توافق نامه های مرتبط با آن، اشاره می کند. لذا ملاک جهانیان، مرزهای قبل از سال 1967 می باشد و اگر دولتی بخواهد رژیم صهیونیستی را علنا تشویق به شهرک سازی کند عملا به ناقض حقوق بین المللی تبدیل خواهد شد.
هرچند دولت آمریکا در سالهای متمادی و در دوره های گوناگون، به حمایت از شهرک سازی صهیونیست ها با اختصاص بودجه های کلان اقدام نموده است اما در مجموع، تلاش کرده است به نحوی عمل کند که کمتر در معرض اتهام نقض قطعنامه های سازمان ملل قرار گیرد. اگرچه ترامپ در دوران ماقبل حضور در کاخ سفید، موضع حمایتی از شهرک سازی داشت اما بیانیه اخیر کاخ سفید، از تامل بیشتر وی و دولت متبوع او در این موضوع حکایت دارد.
دولت ترامپ تلاش خواهد کرد رویه روسای جمهور سابق آمریکا را دنبال کند که موافق شهرک سازی صهیونیست ها بودند اما بگونه ای عمل می نمودند که درگیر در مباحث حقوقی نشوند و عنوان «ناقض حقوق بین الملل» را یدک نکشند. لذا به نظر می رسد یکی از موضوعات مهم در مذاکرات ترامپ و نتانیاهو، موضوع شهرک سازی باشد و اینکه دولت آمریکا، در قالب بودجه های حمایتی، هزینه های شهرک سازی را متقبل شود؛ در عین حالی که به صورت علنی، از چنین اقداماتی حمایت نکند تا معضلات حقوقی، پیش نیاید.
نکته دیگر در باب بیانیه اخیر کاخ سفید، به موضوع رابطه اعراب و آمریکا بر می گردد. دولت ترامپ متوجه شده است که حمایت علنی از شهرک سازی صهیونیست ها، ناچارا واکنش مقامات عرب منطقه و متحدین آمریکا را در پی خواهد داشت. هنگامی که به صورت علنی از تسخیر سرزمین های باقی مانده فلسطینی سخن به میان بیاید حاکمان عرب منطقه، تحت فشار افکار عمومی و آزادی خواهان و حامیان فلسطین، مجبور به اعلام موضع خواهند شد و ممکن است برای سرپوش گذاشتن بر اعتراضات و فشارها، ناچار به اقدام عملی نیز بشوند که در نتیجه، تبعاتی را بر روابط آمریکا و اعراب و همچنین روابط اسرائیل و اعراب، وارد خواهد نمود.
ترامپ از روابط پنهانی مقامات مرتجع منطقه و حاکمان رژیم صهیونیستی مطلع شده است و در جریان بده بستان های آنان نیز قرار گرفته است لذا ترجیح داده است فیتیله حمایت علنی از شهرک سازی ها را پائین کشیده و مانعی بر سر راه تداوم همکاری های اعراب با اسرائیل و ایالات متحده آمریکا، ایجاد ننماید؛ چراکه در صورت ایجاد چنین مانعی، از تمرکز بر عملکرد دشمن واحدی به نام «ایران»، کاسته خواهد شد.
نکته دیگری که از بیانیه اخیر دولت ترامپ در مورد شهرک سازی ها، استنباط می شود تلاش کاخ سفید برای عدم بحران سازی در داخل و خارج آمریکا به صورت همزمان می باشد. به واسطه برخی فرمان های اجرایی شاذ همچون ممنوعیت ورود اتباع هفت کشور مسلمان به آمریکا، اعتراضات گسترده ای در داخل آمریکا در جریان است و دولت آمریکا را تحت فشار قرار داده است لذا ترامپ نمی خواهد به واسطه برخی اقدامات بین المللی، فضای عمومی دیگر کشورها را نیز همزمان با داخل کشور بر علیه خود، معترض سازد.
حمایت علنی ترامپ از شهرک سازی به مثابه حساس شدن افکار عمومی جهان و آزادیخواهان نسبت به موضوع فلسطین خواهد بود و جو روانی جدیدی را بر علیه اقدامات آمریکا و اسرائیل، ایجاد خواهد کرد و دولت آمریکا را به جای تبدیل شدن به کنشگر فعال در عرصه داخل و خارج، تبدیل به دولتی حاشیه ساز خواهد کرد که باید مواضعی منفعالانه اتخاذ کند و توان خود را صرف اقداماتی بی فایده همچون کشمکش با سیستم قضایی ایالات متحده و سیستم حقوقی بین المللی کند. دولت ترامپ با این بیانیه، کوشید از بحران سازی بیهوده در ورای مرزها ممانعت به عمل آورد.
* کارشناس مسائل بین الملل