رویداد۲۴ عباس عراقچی در جریان سفر به رم برای پیگیری اقدامات اتحادیه اروپادر راستای ایجاد
مکانیزم مالی برای دور زدن تحریم‌ها رسما اعلام کرد اقدامات اتحادیه اروپا به هیچ راه حل عملیاتی منجر نشده است.
مکانیزم مالی ویژه معروف به SPV، راهکار اروپا برای نگه داشتن ایران در برجام بود. با اعلام خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، جمهوری اسلامی تهدید کرد در صورت عدم جبران خسارات ناشی از این تصمیم آمریکا توسط اعضای باقیمانده در برجام، از توافق خارج شده و برنامه هسته‌ای خود را با قدرت بیشتر ادامه خواهد داد. این تهدید روی کاغذ کارساز شد و کمی بعد اعضای اتحادیه اروپا از تلاش برای ایجاد یک مکانیزم مالی ویژه خبر دادند که قرار بود کمپانی‌ها را از شر تحریم‌های ثانویه آمریکا خلاص کند.
ساز و کار این مکانیزم به گونه‌ای طراحی شده که شرکت‌های طرف حساب ایران قادرند پول لازم برای سرمایه‌گذاری در ایران را از طریق اعتبار موجود در این حساب، که از طریق فروش نفت ایران به اروپا حاصل شده، تامین کنند. به این ترتیب دلار از معاملات نفتی حذف شده و نیازی به مبادله مستقیم ارز با شرکت‌های اروپایی نخواهد بود. این مکانیزم با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای معرفی شد و قرار بود با شروع دور دوم تحریم‌های آمریکا علیه صنایع مهم کشورمان، راه‌اندازی شود.
اینکه متوجه سیاست‌های کمیسیون اروپا در نحوه راه‌اندازی این مکانیزم مالی شویم کار ساده‌ای نیست. هر کاری که اروپایی‌ها در عمل برای جلوگیری از تحریم یک کشور انجام داده یا بسیار در سایه و نامحسوس بوده یا قابل انکار.
پاس گل موگرینی به خزانه‌داری آمریکا
اما این قاعده اروپا در مورد فدریکا موگرینی صادق نیست. موگرینی علنا ترامپ را تحقیر می‌کرد و دلایل مشخصی برای دفاع از برجام داشت. اما او با علنی کردن مکانیزم مالی ویژه اتحادیه اروپا در ماه سپتامبر به دفتر دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا و آژانس امنیت ملی این کشور پاس گل داد. آن‌ها به لطف موگرینی متوجه شدند که چه هدفی را باید مورد حمله قرار دهند.
در حال حاضر هیچکس در اروپا نحوه تجارت بین المللی با ایران را نمی‌داند. مقام‌های ایرانی نیز بار‌ها از پیشرفت آهسته طرح پیشنهادی اتحادیه اروپا ابراز ناخرسندی کرده است. این نارضایتی ایران قابل درک است چرا که همین الان بسیاری از کشور‌ها از تحریم‌های آمریکا معاف شده‌اند. تجار ایرانی می‌توانند در ازای کالا و خدمات نفت بفروشند. ترکیه و عراق از تحریم‌ها معاف شده‌اند و مبادلات اعلام نشده است. زیادی از مرز‌های مشترک ایران و عراق انجام می‌شود. یونان ۱۸۰ روز معافیت دریافت کرده و از ایران نفت می‌خرد.
بر اساس گزارش فایننشال تایمز یکی از پالایشگاه‌های چینی قرار است مقداری از نفت ایران را به دیزل و سوخت هواپیما تبدیل کند و این کار نفت ایران را غیر قابل ردیابی خواهد کرد اما همه این اقدامات برای اروپایی‌هایی که قرار است از مکانیزم مالی ویژه استفاده کنند، پر خطرتر است.
تاخیر اتحادیه اروپا برای تعیین تکلیف مکانیزم مالی ویژه
جان دیزارد ستون نویس فایننشال تایمز در گزارشی درباره سرنوشت این مکانیزم مالی نوشته که تا الان کمیسیون اروپایی قادر به پیدا کردن جایی برای استقرار ساز و کار مالی‌اش نبوده است. حتی یک آدرس پستی موقت هم ارائه نشده است. هیچ یک از کشور‌های اروپایی پیشنهاد میزبانی نداده‌اند و SPV بین راه آهن‌ها و فرودگاه‌ها، بدون ملیت، حساب بانکی و حتی نام واقعی سرگردان شده است. اگر او را در خیابان پیدا می‌کردم حتما یک یورو پول در کلاهش می‌انداختم!
احتمالا آمریکایی‌ها زیاد نگران اینکه اروپا چند صد تن پنیر غیر پاستوریزه را در ازای نفت از طریق این مکانیزم به ایرانی‌ها قالب کنند، نیست. آن‌ها باور دارند که این ساز و کار به درد معاملات بزرگتر نمی‌خورد و در نهایت این ساز و کار یک مرده متحرک است که تا پایان دولت ترامپ به همین ترتیب عمل خواهد کرد.
مقام‌های ایران منتظرند تا سرنوشت مکانیزم مالی ویژه مشخص شود سپس درباره خروج از برجام تصمیم بگیرند. رهبر انقلاب نیز در دیدار با مسئولان دولت گفته است که فعلا مذاکرات با اروپا ادامه یابد. با اینهمه به نظر می‌رسد اتحادیه اروپا برنامه‌ای جدی برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه علیه ایران ندارد.
مقام‌های آمریکایی به عدم نگرانی‌شان از بابت این سازوکار اشاره کرده‌اند.
بریان هوک مسئول امور ایران در وزارت خارجه آمریکا و رییس گروه موسوم به اقدام ایران اخیرا گفته بود ساز و کار ویژه مالی اروپا باعث نگرانی ما نیست، چون شرکت‌های بزرگ اروپایی بسیار قبل از راه‌اندازی این مکانیزم بازار ایران را ترک کرده‌اند. اما نباید اینگونه می‌بود. حمایت اتحادیه اروپا از برجام باید چیزی بیش از علنی کردن استراتژی مالی و یک مشت توصیه‌های به درد نخور می‌بود.
با رویکرد اتحادیه اروپا همه عوامل وزارت خزانه داری آمریکا آمادگی لازم برای مقابله با استراتژی اروپا را دارند.
یکی از افرادی که از نزدیک با این طرح آشناست، به فایننشال تایمز گفته: بخش‌های مرتبط با تحریم‌های ایران از چیزی که کمیسیون اروپا فکر می‌کند بسیار بیشتر است. نقل و انتقال به ایران پیچیده است. عمدتا اقلام تجاری باید از مسیر‌های غیر مستقیم عبور کند.
قرداد‌های بیمه نیز برای پوشش این نقل و انتقالات باید وجود داشته باشد. کمپانی‌های بیمه در صورتی که با بازار دلار محور آمریکا در ارتباط باشند با مشکل مواجه خواهند شد. تحریم‌های ثانویه علیه کمپانی‌ها و افرادی که از تجارت با ایران حمایت کنند، اعمال خواهد شد. شاید کمپانی‌های کوچک و متوسط بتوانند از ساز و کار مالی ویژه اروپا استفاده کنند، اما کمپانی‌های اصلی اروپایی قادر به چنین کاری نخواهند بود.
خلاصه این اظهارات این است که کسب و کار محدودی قرار است به واسطه ساز و کار مالی ویژه با ایران به راه بیفتد که برای نگه داشتن ایران بر سر تعهداتش در برجام کافی نیست.
خطای اتحادیه اروپا ایجاد مکانیزیمی بود که تنها شامل حال ایران می‌شود. آن‌ها باید یک ساز و کار قانونی و لجستیکی برای حمایت از همه توافق‌های چند جانبه صورت گرفته در قاره اروپا طراحی میکردند.
برقراری مجدد مدل تاریخی «معاملات تهاتری» که در دوران جنگ سرد با بلوک شرق و کشور‌های در حال توسعه که تسهیلات بانکی‌شان را از دست داده بودند انجام می‌شد، بی فایده است.
معاملات تهاتری دنیای مدرن در دهه ۱۹۳۰ در پایتخت کشور‌های اروپایی آغاز شد و تا پایان جنگ سرد در دهه ۱۹۹۰ ادامه داشت. در مقایسه با این تاریخ، جریان سرمایه و تجارت توسعه بسیاری پیدا کرده و توانایی آمریکا برای اجرای قوانین تحمیلی و نظارت بر اجرای این قوانین بیشتر شده و این چیزی است که اتحادیه اروپا یا قادر به درک آن نیست یا از درک آن فرار می‌کند.