منافع مشترک ایران و آمریکا در چابهار!/ چرا منطقه آزاد چابهار از تحریم‌ها خارج شد؟

 

رویداد۲۴ وقتی نام بندر چابهار از لیست تحریم‌های آمریکا خارج شد و به هندوستان اجازه داده شد در توسعه این بندر مشارکت داشته باشد، این سوال مطرح شد که دلیل معافیت بندر چابهار چه بوده است! نشریه «کوینت» در گزارشی نحوه دریافت معافیت از تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران را شرح داده است.

این نشریه با اشاره به ادعای مقام‌های هندی در سفر وزیر خارجه ایران به دهلی که از تعهد هند به تحریم‌های سازمان ملل و عدم اجرای هرگونه تحریم یک جانبه توسط دیگر کشور‌ها خبر داده بودند، نوشته است: برخی پالایشگاه‌ها از ترس تحریم‌های آتی آمریکا تا زمان آغاز دور دوم تحریم‌ها، خرید نفت از ایران را کاهش دادند اما هند به طور همزمان تلاش کرد با اعضای اتحادیه اروپا درباره مکانیزم مالی ویژه موسوم به SPV به گفت‌وگو بنشیند. مکانیزمی که پمپئو آن را یک اقدام بی‌سابقه در راستای مقابله با صلح و امنیت بین‌المللی خوانده بود. اما کندی پیشرفت این مکانیزم منجر شد که هند در هفته اول ماه اکتبر دست به خرید بیشتر نفت از ایران تا ماه نوامبر و آغاز تحریم‌های نفتی بزند.

بسیاری این حرکت هند را تمایل این کشور برای نشان دادن مقاومتش در برابر فشار‌های آمریکا تعبیر کردند؛ با این حال این اقدام هند در راستای آمادگی برای دریافت تعلیق تحریم‌ها بود.

 

زمانی که بریان هوک مسئول گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا سفری به دهلی درباره ایران داشت، چشم‌انداز کاهش تولید نفت، قیمت نفت را به اندازه کافی افزایش داده بود. ارزش روپیه نیز در برابر دلار رو به کاهش بود و در نتیجه کار برای آمریکا برای زیر فشار قرار دادن یک متحد سمپاتیک در سیاست‌های آمریکا علیه ایران سخت‌تر شده بود. هوک در حالی دهلی را ترک کرد که آمریکا سعی کرده درباره نحوه هزینه‌کرد پول‌های ایران در منطقه، نگاه هندوستان را نیز با خود همراه سازد.

جزییات نشست هوک هرگز منتشر نشد، اما گفته شده در نهایت دو کشور به این نتیجه رسیدند که واردات نفت هند از ایران نباید متوقف شود، اما تهران نباید پول نقد دریافت کند. قرار بر این شد که هند پرداخت‌هایش را در بانک UCO به صورت اعتباری انجام دهد و ایران قادر باشد از این اعتبار برای واردات کالا از هند استفاده کند.

 

این توافق از منظر آمریکا دستاورد قابل توجهی بود. در عین حال آمریکا بندر چابهار را نیز از تحریم‌ها معاف کرد چرا که استراتژی‌های جنوب آسیای ترامپ آنگونه که در ماه آگوست اعلام شده، به هند وابسته است و هند باید در افغانستان به ویژه در زمینه کمک‌های توسعه‌ای و اقتصادی این کشور به آمریکا کمک کند. خط آهنی که قرار است از چابهار به سمت مرز‌های افغانستان کشیده شود، بخشی از این استراتژی است.

 

هندوستان شریک راهبردی آمریکا در آسیا است و بندر چابهار مسیر ناگزیر این کشور برای اتصال به افغانستان و آسیای میانه است تا حضور هندوستان همچنان در آسیای میانه تقویت شود و از چین سبقت بگیرد. در این راستاست که آمریکا با هدف حمایت از و هند و توقف چین، تحریم بندر چابهار را از دستور خارج کرده است.

 

در موافقتنامه‌ای که خرداد ۹۵ میان روسای جمهور ایران، افغانستان و نخست وزیر هند امضا شد، این کشور متعهد شده چیزی بیش از یک میلیارد دلار صرف توسعه بندر و راه‌های ارتباطی و ترانزیتی چابهار کند. بدین ترتیب از یک سو هند برای دسترسی به آسیای میانه و افغانستان از راه چابهار پاکستان، رقیب اصلی سیاسی‌اش را از راهی به صرفه دور می‌زند و از سوی دیگر موقعیت مناسبی در مقابل چین خواهد یافت؛ تضعیف موقعیت چین در منطقه احتمالا بهترین خبر برای آمریکاست. همه اینها در حالی است که ایران نیز از توسعه بندر چابهار سود خواهد برد چرا که توسعه این چابهار در برابر گوادر، خبری خوب برای ایران خواهد بود.

اینکه سیاست به صفر رساندن فروش نفت ایران در ظاهر شکست خورده، حقیقت غیر قابل انکاری است چرا که بیشتر واردکنندگان نفت ایران، مشتریان آسیایی این کشورند که درحال حاضر از تحریم‌ها معاف شده‌اند. اما این تاکتیکی است که به ابر قدرت‌ها اجازه می‌دهد در صورت‌بندی جدید نظم جهانی موثر‌تر واقع شوند.