رویداد۲۴ محمود صادقی از اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس گفته است: دیوان محاسبات درباره پرونده بورسیه‌شدگان غیرقانونی، رأی بدوی خود را صادر و اعضای وقت شورای مرکزی بورس را محکوم کرده است.
از نظر دیوان محاسبات، اعطای بورسیه به حدود ۳۰۰ نفر خلاف قانون بوده و رأی بدوی، ناظر به محکومیت حدود ۱۵ نفر اعم از کامران دانشجو، وزیر علوم وقت و اعضای آن شوراست. عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس توضیح داد: متخلفان به ردّ مال و انفصال از خدمت محکوم شده‌اند؛ اگرچه این رأی بدوی است و امکان اعتراض وجود دارد.
بر بورسیه‌ها چه گذشت
خلاف‌قانون‌بودن ۳۰۰ دانشجوی بورسیه‌شده در شرایطی احراز شده که پیش‌تر آمار و عدد‌های مختلفی از متخلفان اعلام شده که کمتر از ۳۰۰ دانشجو بود و به همین دلیل صدای معترضان هم درآمده بود. اما ماجرا از کجا آغاز شد. در سال‌های ۸۸ تا ۹۲ تعداد ۲۲۸ نفر با معدل کمتر از ۱۴، ۳۰۵ نفر با معدل کمتر از ۱۶، ۲۳۵ نفر بدون اعلام معدل خود، ۳۲۵ نفر بدون داشتن شرایط سنی قانونی و ۱۸۳ نفر بدون هیچ سند محضری درباره وضعیت خدمت خود از سوی دولت احمدی‌نژاد بورسیه شدند.
اواخر دولت دهم خبر بورسیه خارج سه هزار نفر بدون آزمون در دانشگاه‌های کشور رسانه‌ای شد. این افراد در آن زمان بر اساس آیین‌نامه وزارت علوم بدون آزمون بورس خارج از کشور گرفتند. در آن زمان هزارو ۸۸۴ نفر نیز با تبدیل بورس خارج به داخل به عنوان دانشجوی دکترا و عضو هیئت علمی در دانشگاه‌های مطرح کشور مشغول شدند.
همچنین علاوه بر نخبگان علمی، افرادی که خدمات برجسته فرهنگی و اجتماعی در سابقه کاری و دانشجویی خود داشتند، می‌توانستند با معرفی از سوی معاون فرهنگی وزیر علوم، یک تشکل دانشجویی، مدیرکل بورس اعزام و رئیس دانشگاه در فراخوان شرکت کنند. بر این اساس اگر داوطلبی از نظر علمی و اخلاقی شرایط لازم را داشت، اما نظر یکی از چهار معرف عنوان‌شده را به دست نمی‌آورد، نمی‌توانست برای بورسیه تقاضا کند.
پس از پایان کار دولت دهم و در دوره وزارت فرجی‌دانا بر وزارت علوم، صدیقی معاون او اعلام کرد که «هزارو ۸۸۴ مورد تبدیل بورس خارج به داخل شدند؛ از این تعداد ۲۲۸ نفر معدل کارشناسی زیر ۱۴ داشتند. معدل کارشناسی ارشد ۳۰۵ نفر از تبدیل به داخل‌کنندگان زیر ۱۶ بوده است. در مقابل نام ۲۳۵ نفر هیچ عددی به عنوان معدل ذکر نشده است. شرط سنی ۳۳ سال درباره ۳۲۵ نفر رعایت نشده است. ۱۸۳ نفر هم در پرونده خود سند محضری برای تعهد خدمت نسپرده‌اند».
بعد از بالاگرفتن ماجرا، وزارت علوم در بیانیه‌ای به تاریخ آبان سال ۹۳ اعلام کرد که «با اعمال شرط حداقل معدل برای دوره‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد (به ترتیب ۱۴ و ۱۶) و حداکثر شرط سنی مذکور در دستورالعمل‌های هر سال و با لحاظ فرمول‌های داخلی ارفاقی (مورد عمل در بعضی سال‌ها برپایه مصوبات وقت) و نیز ارفاق دو سال برای انجام خدمت نظام وظیفه، برای ۸۴۰ نفر از این گروه به شرح زیر تصمیم‌گیری شد: تعداد ۵۰۸ نفر از این گروه فاقد یک یا چند شرط از معدل کارشناسی، کارشناسی ارشد یا سن بوده‌اند، لذا رأی صادره در مورد آنها: لغو بورس، ادامه تحصیل با هزینه شخصی و بازگرداندن هزینه‌های پرداختی وزارت است. تعداد ۳۶ نفر دیگر از این گروه به علت ارائه اطلاعات نادرست مؤثر در پذیرش (از قبیل: اعلام معدل بیش از معدل واقعی) مشمول لغو بورس، قطع تحصیل و بازگرداندن هزینه‌های پرداختی وزارت می‌گردند.
ماجرای ۳۶ نفر
مخالفان دولت روحانی نام ۳۶ نفر را در دست گرفته و اعلام کردند نتیجه آن همه حساسیت تنها تخلف ۳۶ نفر بود. اما حجت‌الله درویش‌پور از نمایندگان وقت مجلس گفته بود: «براساس این گزارش، وزارت علوم تخلف ۸۴۰ مورد را اشاره کرده و این تخلفات تنها شامل ۳۶ مورد نمی‌شود. اگرچه ۳۶ نفر در این گزارش آمده، اما در کنار سایر بند‌های این اطلاعیه موارد دیگری از تخلفات مشاهده می‌شود که در اظهارنظر‌ها باید به آن بند‌ها نیز توجه شود. این نماینده مردم در مجلس نهم، با انتقاد از عملکرد برخی رسانه‌ها در پررنگ‌جلوه‌دادن تنها ۳۶ تخلف در پرونده بورسیه‌ها، گفته بود: باید مشخص شود که این اظهارنظر‌های رسانه‌ها بر پایه کدام مبنا صورت گرفته است، زیرا در این اطلاعیه به طور مشخص میزان تخلفات محرز است.
مهدی دواتگری از اعضای کمیته بررسی‌کننده بورس‌های تحصیلی هم گفته بود: «صداوسیما در بخش‌های خبری خود به‌شکلی وانمود کرد که فقط مشکل همان ۳۶ نفر بوده است؛ درحالی‌که اگر کل افراد مشکل‌دار را جمع بزنیم، بیش از دو هزار نفر می‌شوند. یعنی هم آن ۸۴۰ نفر، هم آن ۴۰۰ نفر مربی و هم عده‌ای دیگر تخلف کرده‌اند و من واقعا متأسفم که صداوسیما اخلاق حرفه‌ای را رعایت نکرد و با تحریف موضوع می‌خواست به افکار عمومی نشان دهد که مشکل فقط ۳۶ نفر بوده‌اند. من می‌پرسم این ۸۴۰ نفر مگر مشکل نیست، هزارو ۲۰۰ نفر مگر مشکل نیست؟ درباره ۸۴۰ نفر آنها معدل ۱۲ در مقطع لیسانس و ۱۴ در فوق‌لیسانس برای ورود به دوره دکترا را دارند، اما در قانون بورسیه گفته شده است کسانی می‌توانند بورسیه شوند که معدل ۱۴ در مقطع کارشناسی و ۱۶ در مقطع کارشناسی ارشد داشته باشند؛ بنابراین این افراد به‌هیچ‌عنوان شرایط لازم برای بورسیه را نداشتند و بورسیه آنها لغو است و اگر بخواهند در مقطع دکترا ادامه تحصیل دهند، باید هزینه تحصیل خود را بپردازند».
لیست ۹۸ نفره
محمود صادقی مرداد امسال در مواجهه با حسن مسلمی‌نائینی، استاد‌تمام دانشگاه تربیت مدرس و معاون سازمان امور دانشجویان و مدیرکل بورس خارج وزارت علوم و تحقیقات و فناوری ایران در دولت احمدی‌نژاد، در یک میزگرد با اشاره به لیست ۹۸ نفره از آقا و آقازاده که نامشان در پرونده بورسیه‌های غیرقانونی وزارت علوم آمده است، اشاره کرده و گفته بود: در این لیست که در اختیار من است، از نماینده مجلس تا فرزند رئیس دانشگاه وجود دارد. افرادی با معدل ۱۳.۳، ۱۲.۱۷ و کبر سنی متولد سال ۱۳۴۵، معدل ۱۲.۴۶ کبر سن متولد ۱۳۵۳ و... انواع و اقسام افراد وجود دارد. آیا مسئولیت آن را می‌پذیرید؟ چگونه می‌خواهید روز قیامت پاسخ‌گو باشید.
دیوان محاسبات چگونه وارد شد
محمود صادقی در همین نشست خبری با بیان اینکه در جریان رسیدگی خودم به موضوع بورسیه‌ها، با حسابرس دیوان محاسبات ملاقاتی داشتم و از او پرسیدم شما چگونه متوجه این تخلفات شدید؟ گفت: این فرد این‌گونه پاسخ داد که ورود ما به مباحث مالی بود. در بررسی خود به تعداد بیش از سه هزار نفر بورسیه رسیدیم که این‌ها پولی بابت شرکت در آزمون به سازمان سنجش واریز نکرده بودند و متوجه شدیم این‌ها هیچ‌کدام آزمون نداده‌اند. این در حالی است که طبق قانون اعطای بورسیه با اعلام جزئیات تعداد و رشته‌های موردنیاز باید از طریق اعلان‌ها و آگهی‌های عمومی انجام شود، بعد درخواست‌ها ارائه و رسیدگی و آزمون متمرکز برگزار شود و پس از آزمون متمرکز، افراد ذی‌صلاح را پس از این آزمون‌ها اعزام کنند».
به گفته صادقی، متأسفانه برخلاف قانون اعزام و آیین‌نامه اجرائی آن، سازمان سنجش آزمونی برگزار نکرده و این افراد را بدون آزمون پذیرفته‌اند که تعدادشان قابل‌توجه است و در میان آنها، بعضا مواردی تبدیل به اعزام به داخل شده‌اند. یعنی ظاهری و صوری به‌عنوان بورس اعزام به خارج پذیرفته و سپس تبدیل به داخل شده‌اند. این رویه نشان می‌دهد که دوستان صلاح دیده بودند یک عده را بپذیرند. البته ابتدا آنها را به‌عنوان دانشجوی ممتاز اعلام کردند، ولی در مراحل بعد اعلام شد دانشجویانی که خدمات فرهنگی دارند هم مشمول بورس می‌شوند. معدل ۱۴ برای کارشناسی و ۱۶ برای ارشد را تعیین کردند، شرط سنی هم گذاشته‌اند، اما عملا از بسیاری از آن عدول کرده‌اند که آمار آن نیز وجود دارد».
صادقی گفته بود که «نکته دیگر اینکه گفته شد این افراد باید معرف داشته باشند و در این میان معرف‌های تشکل‌های دانشجویی خاص، مسئولان وزارت علوم و شخص آقای دکتر مسلمی‌نائینی بودند. برای مثال معاون فرهنگی وقت وزارت علوم تعداد ۷۳۶ نفر را معرفی کردند یا یک تشکل دانشجویی ۵۹۵ نفر را معرفی کردند یا مسئول دیگری در وزارت علوم ۱۰۵ نفر را معرفی کردند و به‌این‌ترتیب با معرف‌های شخصی و رشته‌های خاص مانند زبان و ادبیات فارسی، فقه و حدیث و نهج‌البلاغه را به‌عنوان بورسیه خارج پذیرفته‌اند و بسیاری از آنها تبدیل به بورس داخل شده‌اند».
بورسیه‌ها و فرجی‌دانا
استیضاح وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در ۲۱ مرداد ۱۳۹۳ با امضای ۵۱ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی اعلام و در روز ۲۹ مرداد همان سال برگزار شد که در نهایت نمایندگان به فرجی‌دانا رأی عدم اعتماد دادند. ماجرای مخالفت نمایندگان با فرجی‌دانا تنها بورسیه‌ها نبود بلکه انتصابات او از همان ابتدا با مخالفت نمایندگان تندروی مجلس مواجه بود؛ ازجمله اعتراض به انتصاب جعفر توفیقی و جعفر میلی‌منفرد.
روح‌الله حسینیان از چهره‌های شاخص جبهه پایداری و امضاکنندگان استیضاح فرجی‌دانا «برخی انتصابات و همچنین بحث لغو بورسیه‌هایی در دولت گذشته که او قانونی می‌خواند» را از مهم‌ترین محور‌های استیضاح عنوان کرده بود. در نهایت، اما بازگشت ستاره‌دار‌ها به دانشگاه و ماجرای بورسیه‌ها، به استیضاح فرجی‌دانا ختم شد.
حالا با گذشت نزدیک به چهارسال از ماجرا، دیوان محاسبات در رأی بدوی اعلام کرده که شورای بورسیه ازجمله کامران دانشجو محکوم شده‌اند.