رویداد۲۴ روز جمعه گزارشی که رافائل گروسی در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای ایران نوشته بود به دست رسانه‌ها رسیده و منتشر شد. انتشار زودهنکام این گزارش اعتراضاتی را در پی داشت. از جمله اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان ملل که می‌پرسید چرا بلافاصله بعد از توزیع گزارش میان اعضای شورای حکام، این متن با چنین سرعتی به رسانه‌ها درز پیدا کرده است. گزارش منتشر شده به دست آژانس بین المللی انرژی هسته‌ای می‌گوید ایران ده برابر بیشتر از میزان توافق شده در برجام اورانیوم ذخیره شده دارد. از سوی دیگر در این گزارش آمده که تهران اجازه بازدید از یکی از دو سایتی که مورد نظر آژانس بود را فراهم کرده و سایت دیگر، در ماه آینده بازدید خواهد شد.
تهران و روسیه معتقدند که گزارش رافائل گروسی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران، تاثیر مثبتی بر روی اعضای برجام خواهد داشت و به همگان ثابت می‌کند تهران روابط خوب و سازنده‌ای با آژانس دارد. کشورهای دیگر عضو برجام هنوز در مورد این اتفاق حرفی نزده اند، اما به نظر می‌رسد که گزارش منتشر شده برای آن‌ها قابل پیشبینی بوده است. در خبرآنلاین با حسن بهشتی‌پور کارشناس امور بین الملل به گفتگو نشستیم:
گزارش منتشر شده از سوی آژانس دو نکته اساسی دارد که پیش از این در گزارش‌ها ذکر نشده بود. با توجه به شرایطی که توافق هسته‌ای در آن به سر می‌برد، گزارش اخیر از چه اهمیتی برخوردار است؟
این گزارش‌هایی که آژانس بین المللی انرژی اتمی منتشر می‌کند، دوره‌ای است یعنی مدیرکل آژانس که این روز‌ها آقای رافائل گروسی است، هر سه ماه یکبار در مورد فعالیت‌های هسته‌ای ایران گزارش جامعی را منتشر می‌کند و به دست کشور‌ها و رسانه‌ها می‌رساند. اهمیت اصلی این نوع گزارش‌های دوره‌ای در این است که نشان می‌دهد آژانس بین المللی انرژی اتمی، نظارت همه جانبه بر فعالیت‌های هسته‌ای در ایران را دارد و از سوی دیگر هم ایران فعالیت‌های خود را به صورت شفاف و آشکار و با هماهنگی آژانس دنبال می‌کند.
این گزارش هم که روز جمعه منتشر شد، نشان می‌دهد که دسترسی آژانس به اطلاعات جامع و کامل بوده و ایران کماکان آن شفافیت را دنبال می‌کند. در اخرین گزارشی که منتشر شد دو موضع مورد توجه قرار گرفته. اول اینکه آژانس پس از توافقی که بر اثر سفر گروسی به ایران به دست آمد، توانست از یکی از دو مرکزی که می‌خواست، دیدار کرده و نمونه تهیه کند و نتیجه این نمونه برداری هم احتمالا به گزارش بعدی خواهد رسید. همچنین بازدید از مرکز دوم هم به ماه آینده موکول شد. مساله دیگر هم این بود که ذخایر اورانیوم ایران، ده برابر بیشتر از آن چیزی بود که در برجام ذکر شده است.
بیشتر بخوانید: چرا کشورهای اروپایی در موضوع هسته‌ای ایران با آمریکا مخالت کرده‌اند؟
چیزی که بیشتر از همه خبرگزاری‌های خارجی بر روی آن مانور داده اند همین موضوع بیشتر بودن ذخایر اورانیوم است. چرا چنین اتفاقی رخ داده؟
خبرگزاری‌ها آن بخشی که مربوط به ده برابر بودن ذخایر است را برجسته سازی کرده و طوری منتشر کرده اند که انگار ایران اتفاق عجیبی رخ داده و ایران قوانین آژانس را نقض کرده است و.... ایران می‌گوید این اتفاقی که افتاده زیر نظر خود آژانس بوده. از سوی دیگر درصد غنی سازی هم که انجام گرفته ۴.۵ درصد است که نقص صریح برجام نیست. چون بر روی ۳.۶۶ درصد توافق شده بود و حالا این رقم کمی بالاتر است. حتی وزنی هم که اعلام شده یعنی چیزی حدود سه هزار کیلوگرم با توجه به کاربردی که برای ایران دارد، رقم بالا و عجیبی نیست. همه این موارد و خود گزارش گروسی نشان می‌دهد که نحوه فعالیت ایران زیر نظر آژانس بوده است.
علت اینکه تهران تصمیم به افزایش میزان غنی سازی خود گرفته چیست؟
افزایش میزان ذخایری که اتفاق افتاده، واکنشی است به عدم انجام تعهدات برجام از سوی طرف‌های باقی مانده در آن که بیشتر شامل تروئیکای اروپایی می‌شود. یعنی از آنجایی که این کشور‌ها نتوانستند تقریبا به هیچ یک از مواردی که به آن تعهد داده بودند عمل کنند و توافق هسته‌ای آن میزان از نتیجه‌ای که لازم بود را برای ما نداشت، تهران تصمیم گرفته تا در اقدامی متقابل دست به چنین رفتاری بزند و همزمان هم اعلام کرده به محض اینکه طرف‌های اروپائی به تعهدات خود برگشته و آن‌ها را عملی کنند، ایران هم این موارد را متوقف کرده و به همان تعهداتی بر می‌گردد که در توافق هسته‌ای ذکر شده است.
این خود یکی از دلایلی است که می‌توانیم بگوییم گزارش آژانس منفی نیست، بلکه حتی مثبت هم هست.
این گزارش چه تاثیر مثبتی در روند پرونده ایران خواهد داشت؟
گزارشی که روز جمعه منتشر شد، تاثیر مثبتی را روی تصمیم گیری‌های کشورهای عضو برجام خواهد داشت که خود اقدام مثبتی است. ایران طی مرحله از میزان تعهدات خود کاست و گفت اگر شما به تعهدات عمل کنید ما هم آماده هستیم که از این مرحله صرفه نظر کنیم. رفتار ایران هم با اعلام قبلی و زیر نظر آژانس انرژی هسته‌ای بوده است. از سوی دیگر نقض‌هایی که در گزارش آمده ناچیز است و نقض فاحش توافق به حساب نمی‌آید.
جلسه شورای امنیت معلوم نیست که تشکیل شود یا نه. چرا که رئیس دوره‌ای این شورا، یعنی نیجر درخواست آمریکا به عنوان کشوری که عضو توافق هسته‌ای نیست را رد کرده. اما در شورای حکام این گزارش می‌تواند موثر باشد. البته طبیعی است اگر شیطنت‌هایی صورت بگیرد. اما گزارشی که منتشر شده به احتمال نودونه درصد تاثیر مثبتی را بر جلسه شورای حکام دارد. محتوای گزارش به طور کلی مثبت است و چیزی وجود ندارد که مایه نگرانی بوده یا بخواهد پرونده ایران را روانه شورای امنیت کند.
با این حساب دست ایران در مذاکره و جلسات بعدی شورای امنیت و حکام بازتر از گذشته است؟
گزارشی که منتشر شده، می‌تواند فضای مثبتی را دور ایران ایجاد کند. مثلا در گزارش قبلی آمده بود که تهران اجازه دسترسی به دو سایت خود را نداده است و این در جلسه شورای حکام مطرح شد و حتی بعید نبود که پرونده به شورای امنیت کشیده شود. پا در میانی چین و روسیه مانع شد. ولی حالا گزارش حاکی از همکاری و شفافیت ایران است. اگر این گزارش روز جمعه هم مانند گزارش پیشین بود، امکان اینکه پرونده سازی شکل بگیرد وجود داشت. اما حالا اوضاع بهتر شده.
تهران می‌گوید همکاری با آژانس داوطلبانه بوده. برخی تبلیغات ضد آژانس در داخل کشور وجود دارد، اما حقیقت این است که حرکت در چارچوب آژانس به نفع ایران به حساب می‌آید به ویژه اینکه موضوعاتی مثل حفظ امنیت و استقلال کشورمان هم در آن حفظ شود. چون باعث گسترش همکاری‌ها می‌شود و دست ایران برای مذاکرات هم بازتر خواهد بود. چین و روسیه که حالا با تهران همکاری می‌کنند تا جلوی بی قانونی‌های آمریکا را بگیرند، با ما عهد اخوت نبسته اند بلکه به آن‌ها اثبات شده همکاری ایران با آژانس ادامه دارد و فعالیت هسته‌ای کشور ما صلح آمیز است. این موضوعی بود که در دهه هشتاد وجود نداشت. اما تا زمانی که همکاری آژانس و ما به این شکل ادامه داشته باشد ما حمایت‌های بین المللی را خواهیم داشت.