رویداد۲۴ با اعلام فعال سازی یکجانبه مکانیسم ماشه از سوی آمریکا، توافق برجام وارد دوره دیگری از ابهام و بلاتکلیفی شد. ابهامی که احتمالا به همین منوال حداقل تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا ادامه پیدا خواهد کرد.
همانطور که قبلا اعلام کرده بود، آمریکا روز شنبه ماشه برجام را چکاند، هر چند که به گفته برخی ناظران، این ماشه به شلیک گلوله منجر نشد. با این حال، ابهامات زیادی درباره برجام بوجود آورد و پرسش‌هایی در خصوص مواضع سایر اعضای برجام، خصوصا اروپایی‌ها ایجاد کرد.
روز شنبه، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، در بیانیه‌ای اعلام کرد که آمریکا تمام تحریم‌های تعلیق‌شده سازمان ملل علیه ایران را بار دیگر برقرار کرده و از همه اعضای سازمان ملل خواست که به این تحریم‌ها پایبند باشند. او همچنین، تلویحا تهدید کرد که علیه کشور‌هایی که به این تحریم‌ها پایبند نباشند، تحریم‌هایی اعمال کند.
اما به رغم این تهدید، تمام اعضای برجام اعلام کردند که تعلیق تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بعد از بیستم سپتامبر هم ادامه خواهد یافت. به عبارتی، اعضای برجام، اقدام آمریکا در فعال‌سازی یکجانبه مکانیسم ماشه را به رسمیت نشناختند. سه کشور اروپایی عضو برجام، دو بیانیه صادر کردند. بیانیه اول، روز جمعه از سوی هئیت‌های نمایندگی دائمی فرانسه، بریتانیا و آلمان در سازمان ملل صادر شد و در آن آمده است که اقدام آمریکا فاقد اثر حقوقی است. این موضع در بیانیه روز دوشنبه وزرای خارجه این دو کشور نیز تکرار شد. افزون بر اینها، جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده برجام، نیز بیانیه مشابهی صادر و اعلام کرد که تعلیق تحریم‌ها همچنان به قوت خود باقی است.
از سوی دیگر، روسیه و چین نیز موضع مشابهی گرفتند. وزارت خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل که برای تایید برجام در سال ۲۰۱۵ تصویب شده بود، بدون هیچ تغییری به قوت خود باقی خواهد ماند.
بیشتر بخوانید: احتمال وقوع جنگ بین آمریکا و ایران چقدر است؟
در مواجهه با این مخالفت‌ها، آمریکا برای اعمال تحریم‌های بین المللی به تدابیر ملی و داخلی روی آورده است. گزارش‌های رسانه‌ای غربی حاکی از این است که دونالد ترامپ برای اجرای تحریم‌های سازمان ملل روز دوشنبه یک فرمان اجرایی صادر می‌کند. علاوه بر این، خبرگزاری رویترز روز یکشنبه از قول یک مقام آمریکایی مدعی شد که روز دوشنبه آمریکا ده‌ها فرد و نهاد مرتبط با برنامه‌های هسته ای، موشکی و تسلیحات متعارف ایران را تحریم خواهد کرد.
تحریم‌های جدید آمریکا شاهد دیگری است که آمریکا از امکان ایجاد اجماع بین المللی برای اجرای تحریم‌های سازمان ملل قطع امید کرده و به تدابیر یکجانبه روی آورده است. با این حال، این امر به این معنا نیست که میان آمریکا و اروپا در خصوص فعال شدن مکانیسم ماشه هماهنگی وجود ندارد.
شواهد و قراین حاکی از این است که آمریکا از مخالفت اروپا با اعلامیه بازگشت تحریم‌ها غافلگیر نشده و احتمالا حتی پیشاپیش از آن اطلاع داشت. تروئیکای اروپایی تاکنون به فاصله چند روز دو بیانیه رسمی علیه اقدام آمریکا صادر کرد، اما آمریکا برخلاف یک ماه پیش که به شدت از اروپا انتقاد کرده بود، این بار هیچ واکنشی به بیانیه‌های اروپایی‌ها نشان نداد.
حدود یک ماه پیش، وقتی آمریکا درخواست فعال سازی مکانیسم ماشه را به شورای امنیت سازمان ملل تحویل داد و سپس با مخالفت اروپایی مواجه شد، به شدت از اروپا انتقاد کرد و نماینده آمریکا در سازمان ملل حتی اروپا را به همدستی با ایران متهم کرد. اما این بار آمریکا کاملا سکوت کرد. این سکوت می‌تواند نشانه هماهنگی میان دو طرف باشد، خصوصا که چند روز قبل از اعلام بازگشت تحریم‌های بین المللی، وزرای خارجه آمریکا و بریتانیا درباره ایران رایزنی کردند. به نظر می‌رسد که در این رایزنی‌ها اروپایی‌ها با آمریکایی‌ها موافقت کردند که با یکدیگر مخالفت کنند. به همین خاطر، اروپایی‌ها حتی قبل از اینکه آمریکا فعال سازی مکانیسم ماشه را اعلام کند، در این خصوص موضع مخالف گرفتند.
اما عجله تروئیکای اروپایی برای مخالفت با اقدام آمریکا می‌تواند دلیل دیگری نیز داشته باشد. در حالی که اروپایی‌ها در هفته‌های اخیر با آمریکا تماس‌هایی داشتند، رایزنی‌های‌شان با ایران در این مدت تقریبا قطع شده بود. البته قرار بود ظریف در آستانه اعلامیه آمریکا در خصوص تحریم‌ها به اروپا سفر کند، اما این سفر به دلایل نامعلوم انجام نشد. این احتمال وجود دارد که تروئیکای اروپایی از خروج احتمالی ایران از برجام بعد از اعلام بازگشت تحریم‌ها از سوی آمریکا نگران بود و بنابراین زودتر از موعد واکنش نشان داد تا به ایران برای باقی ماندن در برجام دلگرمی دهد.
اروپایی‌ها معمولا در واکنش نشان دادن به تحولات مهم کمی تامل می‌کنند. مثلا در ماجرای روند کاهش تعهدات هسته‌ای ایران، گاهی وقت‌ها اروپایی‌ها با چند روز تاخیر واکنش نشان می‌دادند. اما این بار زودتر واکنش نشان دادند. به هر حال، صرفنظر از تحولاتی که ممکن است پشت پرده در حال رخ دادن باشد، مناقشه بر سر برجام تا انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به همین شکل ادامه خواهد داشت، ولی بعد از انتخابات ممکن است تحولات اساسی در زمینه برجام رخ دهد. بنابراین، باید منتظر ماند و دید که بعد از سوم نوامبر تنش‌ها میان ایران و غرب چه سمت و سویی خواهد داشت.