رویداد۲۴ امید کاجیان: بحث بر سر زمان آغاز مذاکرات احیای برجام این روز‌ها همچنان مطرح است؛ ماجرایی که به صورت ناخود آگاه شاید زمان مذاکرات علی باقری و سعید جلیلی در دولت نهم و دهم را تداعی می‌کند. آن زمان هم یکی از ایراداتی که به عملکرد تیم مذاکره کننده وارد می‌آمد صرف زمان زیاد و اختصاص دادن به مباحثی بود که عملا کاربردی در خود مذاکرات نداشت یا مذاکرات را طولانی و فرسایشی می‌کرد. به عنوان مثال در آن دوران مدت‌ها بحث درباره مکان مذاکره، مورد مذاکره قرار می‌گرفت یا از قول طرف‌های دیگر برجام، در آن دوره نقل است که ساعت‌ها مذاکره کنندگان ایران در مورد تاریخ و فرهنگ ایران سخن می‌گفته و عملا وارد خود موضوع اصلی نمی‌شدند. به نظر می‌آید بعید نیست که تیم علی باقری در وزارت خارجه دولت رئیسی برای مدتی هم که شده دوباره همان فرمول را به کارگیرد. یعنی صرف زمان زیاد به مسائلی که عملا فرایند مذاکره را طولانی کند.
اگر در دولت و نهم دهم بحث و مذاکره بر سر مکان مذاکره صورت می‌گرفت، این مدت شاهد بودیم که زمان زیادی صرف تعیین تاریخ آغاز مذاکرات احیای برجام شد تا همین چند روز پیش هم کسی نمی‌دانست که تاریخ مذاکرات احیای برجام چه زمان است؟
امیرعبداللهیان به عنوان وزیر خارجه ایران مدام از واژه «به زودی» برای این مذاکره‌ها سخن می‌گفت و اینکه به دنبال گفتگو‌های سازنده است و ... کلی‌گویی‌ها کار را به جایی رساند که اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسی نیز نسبت به آن واکنش نشان داد و گفت: «کسی می‌داند این واژه به زودی به چه معناست؟»
در نهایت بعد از گذشت چند ماه سر انجام علی باقری کنی معاون سیاسی وزیر خارجه خبر داد که هشتم آذر زمان آغاز مذاکره‌های احیای برجام تعیین شده است. هرچند اینبار هم نشانه‌هایی از چانه‌زنی درباره مکان مذاکرات نیز دیده می‌شد.
اواخر مهرماه برخی از نشست بروکسل به عنوان جایگزین نشست‌های مذاکرات وین سخن می‌گفتند و پس از دیدار انریکه مورا قائم مقام مسئول روابط خارجی اتحادیه اروپا با علی باقری کنی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران، اعلام شد که دو طرف گفتگو‌هایی را که در تهران انجام داده‌اند، در بروکسل ادامه خواهند داد.
این خبر در حالی مطرح شد که حتی برخی رسانه‌ها چنین نشستی را به‌عنوان جایگزین مذاکرات احیای برجام در وین مطرح کرده بودند، هرچند این ادعا توسط برخی از بازیگران برجام رد شد. از جمله میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین که به نمایندگی از کشورش در مذاکرات احیای برجام نیز حضور داشت، تأکید کرده بود که نشست بروکسل اصلا نمی‌تواند جایگزین یا ادامه‌دهنده گفتگو‌های وین باشد، اما در همین اظهارنظر او نیز اصل برگزاری نشست در بروکسل بین ایران و طرف اروپایی را تایید کرده بود. حتی امام جمعه کرج گفته بود تغییر محل مذاکرات هسته‌ای از وین به بروکسل یک نوع مبارزه و اعلام موضع است! اما در نهایت باقری از خود آغاز مذاکرات احیای برجام در وین خبرداد درهشتم آذر خبر داد؛ بنابراین اینبار هم بحث‌های حاشیه‌ای و بی تاثیر در مورد زمان و مکان مذاکرات، هفته‌های زیادی را صرف خود کرد.
بیشتر بخوانید: آیا دولت ابراهیم رئیسی واقعا عزم بازگشت به برجام را دارد؟
در حالی که یک مسئله دیگر نیز از قرار می‌خواهد زمان زیادی را به خود اختصاص دهد و آن طرح پیش شرط‌های مختلف و بحث در مورد آن در راستای مذاکرات برجام است یکبار از رفع همه تحریم‌ها سخن گفته می‌شود یکبار از رفع بلوکه شدن ۱۰ میلیارد دلار پول‌های ایران، یکبار از تضمین برای عدم خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و... مواردی که هیچ یک البته رخ نداده است.
به گزارش رویداد۲۴ آنچه برای ایران اهمیت دارد عدم خروج دوباره از برجام و تضمین آمریکاست، تضمینی که البته بسیاری در سنای آمریکا معتقدند در اختیار بایدن رئیس جمهور نیست حتی اگر او به عنوان رئیس جمهور از این تضمین سخن بگوید. با این حال اظهارات اخیر خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه باردیگر می‌تواند مسیر احیای برجام را تحت الشعاع قرار دهد. او گفته: «آمریکا باید بداند که عضو برجام نیست و به اعضای دیگر برجام نمی‌تواند اظهاراتی را منتسب کند. آمریکا باید بپذیرد که مقصر وضعیت فعلی است و مسیر برگشت از راه، رفع موثر تحریم‌های ظالمانه است و اینکه تضمین دهد که هیچ دولتی در آمریکا حقوق بین‌الملل را به سخره نخواهد گرفت.»
او گفته مسیر بازگشت آمریکا به برجام روشن است؛ باید تحریم‌هایی که پس از خروج از برجام اعمال کرده، همه را یکجا بردارد واشنگتن همچنین باید تضمین بدهد که هیچ دولتی در این کشور مجدداً حقوق بین الملل را به سخره نخواهد گرفت.
البته هنوز اینکه آیا این موارد را می‌توان به عنوان شروط ایران دانست یا در واقع اظهاراتی که مصرف داخلی دارد، به صورت کامل مشخص نیست، اما اگر آن‌ها را شروط ایران بدانیم یعنی سه شرط یا پیش شرط مطرح شده: آمریکا باید مقصر بودن خود را بپذیرد. تحریم‌ها یکجا لغو شود. تضمین دهد که هیچ دولت دیگری اقدام ترامپ در خروج از برجام را تکرار نکند! این‌ها در حالی است که به نظر میاید اساسا شروط مذکور بعد از به نتیجه رسیدن احیای برجام هم معلوم نیست اتفاق بیفتد چه برسد که به عنوان پیش شرط مذاکرات هم مطرح شود.
از سویی استفاده از واژه «رفع همه تحریم‌ها» نیز موضوع مبهمی است. «رفع موثر تحریم‌ها» نیز همینطور. رفع همه تحریم‌ها یعنی شامل حال تحریم‌های غیر هسته‌ای از جمله مسائل حقوق بشری و ... هم باشد یانه؟ رفع موثر تحریم‌ها یعنی چه؟ یعنی اگر رفع برخی تحریم‌ها موثر بود دیگر الزامی به رفع همه تحریم‌ها هست یانه؟ در هر صورت در دولت پیشین نیز یکی از بزرگترین چالش‌ها همین موضوع بوده است. اینکه اساسا رفع همه تحریم‌ها از جمله غیر هسته‌ای امکان توافق احیای برجام را از حسن روحانی گرفت.
آیا اینبار هم پای شروطی امکان‌ناپذیر در کاراست تا احیای برجام به ثمر ننشیند؟ اگر آمریکا تضمینی در قبال خروج دوباره ندهد یا اگر بایدن تضمین بدهد، اما از بعد قانونی، سنا با آن مخالفت کند، نیز مسئله دیگری است. ظواهر نشان می‌دهد که آغاز مذاکرات احیای برجام بار دیگر مسیر طولانی و زمانبری را مانند دولت نهم و دهم طی خواهد کرد و این موضوع به نتیجه رسیدن آن را نیز با، اما و اگر‌هایی روبرو می‌سازد.