رویداد۲۴ لیلا فرهادی: روز گذشته کمال خرازی رئیس شورای راهبردی سیاست خارجی ایران از آمادگی کشور برای بازگشت به مذاکرات برجام و حل شدن همه مسائل بین طرف‌های برجامی به جز مساله «پادمان» خبر داد. او ابراز امیدواری کرده که با سفر هیات آژانس بین المللی انرژی اتمی، مشکل پادمان هم با آژانس حل و فصل شود.
سفر اخیر هیات آژانس بین المللی انرژی اتمی به این دلیل اهمیت دارد که در واقع یک بار پیش از این به طور قهری از سوی ایران لغو شده بود. یک هیات از آژانس ابتدا قرار بود در ماه نوامبر (آبان ماه) به تهران سفر کند، اما این سفر انجام نشد. لغو سفر ماه نوامبر در واقع اعتراض ایران به صدور قطعنامه شورای حکام آژانس علیه ایران بود. در قطعنامه شورای حکام از جمهوری اسلامی خواسته شد که درباره ابهام‌های موجود در ارتباط با سایت‌های «مریوان»، «ورامین» و «تورقوز آباد» فورا توضیح دهد و محل نگهداری اقلام، مواد و تجهیزات هسته‌ای این سایت‌ها را اعلام کند.
رافائل گروسی مدیرکل آژانس در واکنش به لغو سفر هیات آژانس به تهران گفته بود وضعیت روابط ایران و آژانس با این تصمیم بدتر خواهد شد. اما کمتر از یک ماه بعد ایران در تصمیمش برای پذیرش هیات آژانس و احتمالا مساله همکاری با آژانس بر سر سایت‌های مشکوک تجدید نظر کرده است. به گزارش رویداد۲۴ محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران بعد از اعلام خبر سفر هیات آژانس به ایران گفت «تعاملات ما با آژانس برقرار است و امیدواریم در جهت رفع موانع و ابهامات با آژانس یک گام رو به جلو برداشته شود.»
اخیرا محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی ایران درباره سایت‌های مشکوک توضیحاتی به جز توضیحات همیشگی یعنی رد ادعای آژانس و اسرائیل داده است. اسلامی به تازگی در مصاحبه‌ای با روزنامه همشهری گفته آثار اورانیوم غنی‌شده کشف شده در این سه مکان «از خارج وارد کشور شده است.»
این مقام ایرانی گفته «مکان‌هایی که بازرسی کرده‌اند، یکی گاوداری، یکی معدن متروکه و یکی ضایعات‌فروشی است.» او همچنین گفته «در یک ضایعاتی نمونه‌برداری کرده‌اند و این ضایعات از کشور‌های مختلف، وارد کشور شده است. کارخانه‌های ذوب‌آهن گوناگونی در کشور داریم که کالای مورد نیاز خود را از کشور‌های مختلف، تهیه و وارد کشور می‌کنند. ممکن است جایی ضایعاتی وارد شده باشد که آلودگی داشته باشد. این موضوع به آن معنا نیست که محل کشف این ضایعات، محل فعالیت هسته‌ای است یا ادعا شود سایت فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران کشف شده است.»
آژانس در نمونه‌برداری‌های محیطی که حدود سه سال پیش در ایران انجام داد، اعلام کرده بود که آثار اورانیوم در این سه مکان را یافته در حالی که ایران پیش از آن درباره وجود چنین مراکزی به آژانس اطلاع نداده بود. ایران در پاسخ خود گفته بود «مکان‌های اشاره شده در گزارش فعلی مدیرکل مبتنی بر ادعا‌های مطرح شده توسط طرف ثالث بد نیت [یعنی رژیم صهیونیستی] است که هیچ مبنای حقوقی ندارد.»
ایران پیش از این خواسته بود که پرونده سه مکان آلوده به اورانیوم قبل از احیای توافق برجام بسته شود، اما آژانس و قدرت‌های مذاکره کننده با تهران گفته بودند که این موضوع باید پس از ارائه پاسخ‌های «فنی و معتبر» ایران به آژانس حل شود. در مفاد افشا شده از پیش‌نویس اروپایی احیای برجام که در مرداد ماه امسال به دست ایران و آمریکا داده شده بود، یک گزینه به ایران پیشنهاد داده شد. اتحادیه اروپا در متن پیشنهادی توافق برجام، گزینه پاسخ‌دهی سریع ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره ذرات اورانیوم کشف شده در سایت‌های اعلام نشده ایران را داد و در قبال آن، وعده داد که شورای حکام آژانس پرونده این موضوع را خواهد بست.
توضیحات جدید محمد اسلامی درباره سایت‌های مد نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و پذیرایی از هیات آژانس در تهران نشان می‌دهد ایران در تعاملاتش با آژانس تجدید نظر کرده و به جای درخواست بسته شدن یکباره پرونده سایت‌های مشکوک قبل از احیای برجام، تصمیم گرفته مساله را به طور دو جانبه با آژانس حل‌وفصل کند و به این ترتیب پرونده ایران را به عنوان قدم نخست برای احیای برجام ببندد.
بیشتر بخوانید: آیا برجام به فهرست اولویت‌های آمریکا برمی‌گردد؟
همزمان با این تحولات، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه ایران هم روز سه شنبه در حاشیه نشست بغداد در منطقه بحرالمیت اردن با انریکه مورا و جوزپ بورل مقامات اتحادیه اروپا دیدار کرده است. موضوع این دیدار بحث درباره مساله از سرگیری مذاکرات هسته‌ای بوده است.
این وضعیت ظاهرا غرب را در موقعیت سختی قرار داده است. نشریه گاردین در گزارشی به قلم پاتریک وینتور این موقعیت دشوار غربی‌ها اشاره کرده و گفته احیای برجام به معنای لغو تحریم‌ها علیه کشوری است که با خشونت اعتراضات را سرکوب می‌کند و روسیه را در جنگ با اوکراین مسلح کرده است.
گاردین در گزارش خود گفته قدرت‌های غربی با اعلام آمادگی ناگهانی تهران برای برداشتن آخرین موانع باقی‌مانده بر سر احیای برجام مواجه شده و این یک معضل بالقوه است. دورنمای احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ به معنای لغو بالقوه تحریم‌ها و باز کردن راه برای ایران برای کسب میلیارد‌ها دلار ارز حاصل از صادرات نفت است و این یک خیانت فاحش به معترضان خیابانی سه ماهه اخیر ایران تلقی خواهد شد؛ و همچنین سیگنالی بحث برانگیز در مورد اولویت‌های واشنگتن بعد از ارسال تسلیحات ایرانی به روسیه خواهد بود.
اما مذاکره‌کنندگان اتحادیه اروپا تاکید کرده‌اند که مهار برنامه هسته‌ای ایران باید جدا از سایر مسائل ایران، از جمله تسلیح روسیه در جنگ اوکراین و سرکوب داخلی، مورد بررسی قرار گیرد. گاردین به اظهارات کمال خرازی رئیس شورای راهبری روابط خارجی ایران در نشست گفتگوی تهران که روز دوشنبه برگزار شد اشاره کرده که گفته «تنها مانع باقی‌مانده بر سر توافق هسته‌ای حل و فصل مناقشه طولانی مدت ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی است.» گاردین گفته خرازی یکی از معدود مقامات ایرانی است که ادعا می‌کند همه مسائل دیگر بین ایالات متحده و ایران بر سر احیای توافق حل شده است.
گاردین تحلیل جالبی ارائه کرده نوشته «ممکن است خوش‌بینی تهران صرفاً موضع‌گیری فرصت‌طلبانه‌ای باشد تا ببینند آیا می‌توانند اختلافات غرب بر سر احتمال احیای مجدد به توافق هسته‌ای را همزمان با نقض فاحش حقوق بشر و مسلح کردن روسیه تشدید کنند یا نه.»
این رسانه بریتانیایی به وجود چند صدایی در درون دستگاه دیپلماسی ایران هم اشاره کرده و گفته «کسانی در ایران هستند که معتقدند ابراهیم رئیسی رئیس جمهور ایران نیاز به احیای برجام دارد و اگر این کار را نکند، و ایران منزوی را به آغوش مسکو بیاندازند، مرتکب اشتباهی تاریخی شده‌اند.»
این رسانه به فشار‌های اقتصادی هم اشاره کرده و گفته این فشار‌ها تمایل ایران برای دستیابی به توافق را افزایش داده است. از زمان شروع اعتراضات، ارزش ریال ایران در برابر دلار نزدیک به ۲۰ درصد کاهش یافته است. افشین خانی عالی‌ترین مقام ارزی بانک مرکزی هفته گذشته مجبور به استعفا شده است. علی صالح‌آبادی رئیس بانک مرکزی ایران گزارش‌هایی مبنی بر تصمیمش برای افزایش ۵ درصدی نرخ بهره با هدف تقویت ارز را رد کرده است.
با توجه به اینکه تورم در تابستان امسال کمی بیش از ۵۰ درصد بوده، پیش‌بینی می‌شود قیمت خودرو هم در سه ماه آینده دو برابر شود و مقصر همه این‌ها دولت رئیسی است. گاردین گفته اروپا مصمم است امیدش برای نجات توافق هسته‌ای از دست ندهد، چرا که اگر ایران غنی‌سازی تا ۹۰ درصد را آغاز کند، اورانیوم غنی‌شده کافی برای ساخت بمب را خواهد داشت.
بورل هفته گذشته گفته «با وجود این واقعیت که توافق هسته‌ای به بن‌بست خورده و تشدید برنامه هسته‌ای ایران نگران‌کننده است، ما باید تا حد امکان به تعامل برای احیای این توافق ادامه دهیم و همچنان معتقدم باید تحریم‌های حقوق بشری و مرتبط با فروش تسلیحات به روسیه را از برنامه هسته‌ای که تشدید آن نگران‌کننده است، جدا کنیم.»